حکم قتل سلمان رشدی
حکم قتل سلمان رشدی فتوای امام خمینی مبنی بر ارتداد و حکم اعدام سلمان رشدی نویسنده کتاب آیات شیطانی و ناشرین مطلع از محتوای آن بود. این فتوا در ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ش صادر شد. این حکم نشانگر قدرت مرجعیت شیعه در دفاع از اسلام بود و حمایت همه مذاهب اسلامی را در پی داشت. سلمان رشدی پس از صدور فتوا از خانه خود در لندن فرار کرد و در طول پنج ماه با مراقبت پلیس ۵۷ بار محل زندگیش را تغییر داد.
پس از انتشار حکم قتل سلمان رشدی روز ۲۶ بهمن ۱۳۶۷ش در ایران عزای عمومی اعلام شد. مردم در نقاط مختلف با راهپیمایی و تجمع در مساجد و تکایا خشم و نفرت خود از چاپ کتاب آیات شیطانی و حمایت از حکم امام خمینی را ابراز کردند. مجلس شورای اسلامی قطع کامل روابط با انگلستان را تصویب کرد. بنیاد ۱۵ خرداد نیز برای قاتل ایرانی و خارجی سلمان رشدی جایزه تعیین کرد. مسلمانان در کشورهای مختلف با صدور بیانیه‌ها و برگزاری تجمع، حمایت خود از فتوای قتل سلمان رشدی اعلام کردند. جورج بوش، رئيس‌جمهور آمریکا در سوم اسفند ۱۳۶۷ش با اعلام حمایت از سلمان رشدی، تهدید به مرگ وی از سوی ایران را تهدیدی علیه منافع آمریکا دانست. مصطفی مازِح، جوان لبنانی در ۱۴ مرداد ۱۳۶۸ش و ابراهیم عطایی در سال ۱۳۶۸ش قصد کشتن سلمان رشدی را داشتند که توسط تیم حفاظت وی به شهادت رسیدند. هادی مَطَر در ۱۴۰۱ش با حمله به سلمان رشدی در نیویورک موجب کور شدن چشم راست و از‌دست‌دادن حس انگشتان او شد.
برخی از فقیهان مبانی حکم قتل سلمان رشدی را مطابق با حکم دشنام‌دهنده پیامبر(ص) و مرتد فطری دانسته‌اند.
اهمیت
حکم امام خمینی بر قتل سلمان رشدی را حکمی تاریخی و نشانگر قدرت و هوشمندی مرجعیت شیعه در برابر دسیسه‌های مخالفان اسلام و توان دفاع از مقدسات دانسته‌اند.[۱] این فتوا حمایت همه مذاهب اسلامی را در پی داشت.[۲] سید عبدالله بخاری، امام جماعت اهل سنت دهلی، آن را نشانگر آگاهی و نبوغ امام خمینی دانست. احمد کفتارو، مفتی اعظم وقت سوریه، نیز در ۱۰ اسفند ۱۳۶۷ش فتوایی مبنی بر لزوم محاکمه و مجازات رشدی صادر کرد.[۳] به باور آیت الله خامنه‌ای این حکم ضربه‌ای متقابل و قوی به استکبار و طرفداران غربی کتاب آیات شیطانی بود که آنان را به دفاع واداشت و روحیه‌شان را تضعیف کرد.[۴] سید محمدحسین فضل‌الله در لبنان هم این فتوا را ضربه بزرگی به جهان استکبار و غرب دانست.[۵]
در اثر صدور این حکم، خشم جهان اسلام به اوج رسید و سلمان رشدی در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۶۷ش به دلیل ترس از آینده خود در بیانیه‌ای از مسلمانان عذرخواهی کرد.[۶] او پس از صدور فتوا از خانه خود در لندن فرار کرد و در طول پنج ماه با مراقبت پلیس ۵۷ بار محل زندگیش را تغییر داد.[۷] وی در مصاحبه‌ای با روزنامه انگلیسی دیلی‌میل درباره اولین احساسش پس از شنیدن حکم اعدام خود گفت: «حس خوبی نبود. حس کردم که من یک مرد مرده‌ام... قدم زدن بدون یک محافظ شخصی، رفتن به خرید، دیدن خانواده، پرواز با هواپیما و تمام این‌ها در آن زمان برای من غیرممکن بود.»[۸]
متن فتوا
بسمه تعالی إِنّا للَّه و إنّا إِلیهِ راجِعون. به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می‌رسانم مؤلف کتاب «آیات شیطانی» که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام می‌باشند. از مسلمانان غیور می‌خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هرکس در این راه کشته شود، شهید است ان شاء الله. ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته. روح الله موسوی خمینی[۹]
در سال ۱۹۸۸م/۱۳۶۷ش کتابی به نام آیات شیطانی منتشر شد که به اعتقاد اکثر مسلمانان حاوی توهین‌هایی به اسلام و حضرت محمد(ص) بود. امام خمینی، مرجع تقلید و رهبر جمهوری اسلامی ایران در ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ش سلمان رشدی نویسنده کتاب آیات شیطانی و ناشرین مطلع از محتوای آن را به اعدام محکوم کرد.[۱۰] وی در ۲۹ بهمن همان سال با رد شایعه احتمال لغو حکم سلمان رشدی تصریح کرد که در صورت توبه او نیز بر هر مسلمانی واجب است با جان و مال و اراده‌ای قوی نابودش کند. رهبر ایران در این پیام تعیین جایزه یا دستمزد برای فرد غیرمسلمانی که سریع‌تر از مسلمانان اقدام به قتل این نویسنده کند را واجب دانست.[۱۱] امام خمینی در پیام موسوم به منشور روحانیت در ۳ اسفند ۱۳۶۷ش با اشاره به دلیل حکم خود چاپ و انتشار این کتاب را کاری حساب‌شده برای زدن ریشۀ دین و دینداری و در رأس آن اسلام و روحانیت دانست.[۱۲] مکارم شیرازی از مراجع تقلید این فتوا را حکمی خوانده که نمی‌توان با آن مخالفت کرد.[۱۳]
مبانی
به گفته سید هادی خسروشاهی حکم اعدام سلمان رشدی حکم دشنام‌دهنده پیامبر(ص) و مرتد بوده[۱۴] و مورد اتفاق همه عالمان مذاهب اسلامی است.[۱۵] موسوی اردبیلی در تبیین این فتوا سلمان رشدی را مرتد فطری دانست که از نظر اسلام توبه‌اش پذیرفته نمی‌شود.[۱۶] گفته شده عنوان محاربه با اسلام و مقدسات نیز بر اقدام نویسنده آیات شیطانی صدق می‌کند.[۱۷]
همچنین این حکم هم‌سو با قوانین کشورهای غربی مانند فرانسه، آلمان، انگلستان، آمریکا و... دانسته شده است. برای نمونه در آمریکا در سال ۱۹۷۸ میلادی بر اساس رأی دیوان عالی کشور، انتشار هر مطلبی که منجر به کینه و نفرت براساس اختلافات نژادی و یا مذهبی گردد مغایر با قانون اساسی و ممنوع اعلام شده است.[۱۸]
بازتاب
حکم اعدام سلمان رشدی در داخل و خارج از ایران بازتاب گسترده‌ای داشت.
بازتاب داخل ایران
پس از انتشار حکم قتل سلمان رشدی دولت وقت ایران بنا‌بر دستور امام خمینی روز ۲۶ بهمن ۱۳۶۷ش در ایران عزای عمومی اعلام کرد. مردم در نقاط مختلف با راهپیمایی و تجمع در مساجد و تکایا خشم و نفرت خود از چاپ کتاب آیات شیطانی بر علیه اسلام و حمایت از حکم امام خمینی را ابراز کردند.[۱۹] جوادی آملی در تجمع مردم قم در حرم حضرت معصومه(س) حکم بی‌ادبی به رسول خدا(ص) را بر اساس حدیثی اعدام دانست و گفت: این یک حکم حکومتی است و بر مسلمین و والیِ مسلمین اجرای این حکم نه‌تنها جایز، بلکه واجب است.[۲۰] آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور وقت، در مصاحبه‌ای رادیویی گفت: هر یک از فقهاى اسلام اگر بخواهند بر طبق احکام اسلامى عمل کنند، همین حکم را باید بدهند؛ این فتواى قطعى است؛ یعنى آن کسى که یک چنین غلطى را مى‌کند بلاشک مهدورالدم [است] و واجب است که آن را از صحنه زمین از بین ببرند.[۲۱]
مجلس شورای اسلامی با قید دو فوریت قطع کامل روابط با انگلستان را تصویب کرد و ۱۷۰ نماینده با امضای نامه‌ای خواهان برخورد مناسب کنفرانس بین المجالس با انتشار کتاب آیات شیطانی شدند.[۲۲] در ۲۷ بهمن ۱۳۶۷ش حسن صانعی مسؤول بنیاد ۱۵ خرداد برای قاتل ایرانی سلمان رشدی مبلغ ۲۰ میلیون تومان و برای قاتل خارجی وی مبلغ یک میلیون دلار جایزه تعیین کرد. رقم این جایزه بارها افزایش یافت و در شهریور سال ۱۳۹۱ش به سه و نیم میلیون دلار رسید.[۲۳] فاضل لنکرانی در ۵ مهر ۱۳۷۷ش با صدور پیامی با رد شایعه دولت انگلیس مبنی بر لغو این فتوا بر لزوم اجرا و تغییر‌ناپذیری آن تاکید کرد.[۲۴]
بازتاب بین المللی
حکم قتل سلمان رشدی از سوی امام خمینی بازتاب وسیعی در جهان داشت.[۲۵] پس از بازتاب گسترده این پیام در رسانه‌های جهان سلمان رشدی، حامیان و ناشران کتابش در کشورهای مختلف مورد تهدید و حمله قرار گرفتند.[۲۶] مسلمانان کشورهای مختلف همچون انگلیس، مالزی، ایتالیا، فرانسه، گینه، ترکیه، آرژانتین، سودان، استرالیا، هنگ‌کنگ، دانمارک، کانادا، اسپانیا و فنلاند و اتحادیه مسلمانان آمریکا، هیأت علمای جبل عامل، کنگره مسلمانان سریلانکا، شورای اسلامی اوگاندا، شورای عالی امور اسلامی نیجریه با صدور بیانیه‌ها و برگزاری تجمع، حمایت خود از فتوای قتل رشدی را اعلام کردند.[۲۷] در الجزایر کتابی با عنوان «شیطان غرب» علیه آیات شیطانی منتشر شد. این کتاب با انعکاس حکم قتل سلمان رشدی به تمجید از امام خمینی پرداخت.[۲۸] فروش کتاب آیات شیطانی در هند، آفریقای جنوبی، تانزانیا، مالزی، مصر و عربستان ممنوع شد. انتشارات پنگوئن که کتاب آیات شیطانی را در انگلیس نشر داده بود بر تدابیر امنیتی خود افزود. همچنین دفاتر برخی ناشران این کتاب در کشورهایی مانند آمریکا و انگلیس مورد حمله قرار گرفت.[۲۹] چین نیز در ۲۸ مرداد ۱۳۶۸ش انتشار کتاب آیات شیطانی را ممنوع کرد.[۳۰]
از سوی دیگر، جورج بوش، رئيس‌جمهور وقت آمریکا در سوم اسفند ۱۳۶۷ش با اعلام حمایت از سلمان رشدی، تهدید به مرگ وی از سوی ایران را تهدیدی علیه منافع آمریکا دانست.[۳۱] جِفری هاو، وزیر خارجه وقت انگلستان، با انتشار و تاثیر حکم اعدام رشدی در تغییر موضعی از احترام دولت انگلستان به اسلام و جدایی آن از کتاب آیات شیطانی سخن گفت.[۳۲] دوازده کشور از کشورهای عضو بازار مشترک اروپا سفیران یا رؤسای هیأت‌های دیپلماسی خود را از ایران فرا‌خواندند و هر گونه تماس و مسافرت مقامات بلند‌مرتبه به ایران را لغو کردند.[۳۳] دولت آمریکا به طور رسمی خواستار محکوم‌کردن حکم امام خمینی از سوی شوروی شد؛ ولی شُوارد ناتزِه، وزیر خارجه وقت شوروی، در واکنشی گفت: غرب باید برای ارزش‌های ایران احترام قائل شود.[۳۴]
مصطفی مازِح، جوان لبنانی[۳۵] و ابراهیم عطایی[۳۶] در سال ۱۳۶۸ش قصد کشتن سلمان رشدی را داشتند که توسط تیم حفاظتی او شهید شدند. سلمان رشدی در ۲۱ مرداد سال ۱۴۰۱ش در نیویورک در هنگام سخنرانی توسط یک جوان اهل نیوجِرسی با چاقو مورد حمله قرار گرفت و از ناحیه گردن زخمی شد.[۳۷] ضارب سلمان رشدی، هادی مَطَر، جوانی ۲۴ ساله بود که با این حمله، موجب کور شدن چشم راست و از دست دادن حس انگشتان او شد.[۳۸]
بر‌پایه گزارشات محافظت از سلمان رشدی برای انگلستان فقط از زمان صدور حکم قتل وی تا خرداد ۱۳۶۸ش ۱۰ میلیون پوند هزینه داشت.[۳۹]
پانویس
- ↑ «صدور حکم ارتداد سلمان رشدی، برگی از پاسداری و دفاع امام خمینی از مقدسات و آرمان های مسلمین است»، سایت امام خمینی.
- ↑ «فتوایی که هر ساله خرج روی دست انگلیس می‌گذارد»، سایت تابناک.
- ↑ «فتوایی که هر ساله خرج روی دست انگلیس می‌گذارد»، سایت تابناک.
- ↑ «عکس‌العمل امام همه آنها را غافلگیر کرد»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای.
- ↑ «فتوایی که هر ساله خرج روی دست انگلیس می‌گذارد»، سایت تابناک.
- ↑ مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، ۱۳۸۸ش، ص۱۲.
- ↑ «مبانی فقهی حکم ارتداد سلمان رشدی نویسنده آیات شیطانی»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «فتوایی که هر ساله خرج روی دست انگلیس می‌گذارد»، سایت تابناک.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، بخش۲، ص۲۶۳.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، بخش۲، ص۲۶۳.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، بخش۲، ص۲۶۸.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، بخش۲، ص۲۷۷.
- ↑ «قتل سلمان رشدی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
- ↑ خسرو شاهی، آیات شیطانی و اسلام‌ستیزی غرب، ۱۳۹۸ش، ص۱۲۱.
- ↑ خسرو شاهی، آیات شیطانی و اسلام‌ستیزی غرب، ۱۳۹۸ش، ص۱۱۴ و ۱۱۸.
- ↑ واعظ زاده خراسانی، «سمینار مقدماتی تبیین حکم امام(ره) درباره نویسنده کتاب آیات شیطانی»، ص۴.
- ↑ مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، ۱۳۸۸ش، ص۳۲.
- ↑ «مبانی حقوقی حکم ارتداد سلمان رشدی به استناد قوانین بین‌المللی»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «حکم ارتداد و اعدام سلمان رشدی»، سایت امام خمینی؛ مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، ۱۳۸۸ش، ص۴۵ - ۴۶.
- ↑ «تیری که بر هدف خواهد نشست»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای.
- ↑ «تیری که بر هدف خواهد نشست»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای.
- ↑ مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، ۱۳۸۸ش، ص۴۵.
- ↑ خارکوهی، «تاملی بر توطئه آیات شیطانی و واکنش‌های جهانی آن»، ص۲۱۲.
- ↑ مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، ۱۳۸۸ش، ص۷۸ - ۷۹.
- ↑ «تأکید بر اجرای حکم تاریخی امام خمینی(ره) درباره‌ی سلمان رشدی»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای.
- ↑ خارکوهی، «تاملی بر توطئه آیات شیطانی و واکنش‌های جهانی آن»، ص۲۰۹ ـ ۲۱۰.
- ↑ «تیری که بر هدف خواهد نشست»، سایت آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ «قضیه آیات شیطانی و فتوای تاریخی امام»، سایت انقلاب اسلامی.
- ↑ «تیری که بر هدف خواهد نشست»، سایت آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، ۱۳۸۸ش، ص۵۰.
- ↑ مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، ۱۳۸۸ش، ص۴۷.
- ↑ خارکوهی، «تاملی بر توطئه آیات شیطانی و واکنش‌های جهانی آن»، ص۲۱۶.
- ↑ مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، ۱۳۸۸ش، ص۴۷.
- ↑ خارکوهی، «تاملی بر توطئه آیات شیطانی و واکنش‌های جهانی آن»، ص۲۱۵ ـ ۲۱۶.
- ↑ «تیری که بر هدف خواهد نشست»، سایت آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ «سلمان رشدی و کتاب آیات شیطانی»، وبسایت راسخون.
- ↑ «حمله به سلمان رشدی در آمریکا»، خبرگزاری تسنیم؛ «حمله با چاقو به سلمان رشدی»، خبرگزاری یورو نیوز.
- ↑ «چشمِ راست «سلمان رشدی»، کور شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ خارکوهی، «تاملی بر توطئه آیات شیطانی و واکنش‌های جهانی آن»، ص۲۰۶.
منابع
- «تأکید بر اجرای حکم تاریخی امام خمینی(ره) درباره‌ی سلمان رشدی»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۵ دی ۱۳۶۹ش، تاریخ بازدید: ۲۵ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «چشمِ راست سلمان رشدی کور شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۱ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «حکم ارتداد و اعدام سلمان رشدی»، سایت امام خمینی، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «حمله با چاقو به سلمان رشدی»، خبرگزاری یورو نیوز، تاریخ انتشار: ۲۱ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «حمله به سلمان رشدی در آمریکا»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۱ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۱ اسفند ۱۴۰۲ش.
- خارکوهی، غلامرضا، «تاملی بر توطئه آیات شیطانی و واکنش‌های جهانی آن»، در مجله پانزده خرداد، شماره ۴۶، زمستان ۱۳۹۴ش.
- خسرو شاهی، سید هادی، آیات شیطانی و اسلام‌ستیزی غرب، قم، کلبه شروق، ۱۳۹۸ش.
- خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، بی‌جا، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- «صدور حکم ارتداد سلمان رشدی، برگی از پاسداری و دفاع امام خمینی از مقدسات و آرمان های مسلمین است»، سایت امام خمینی، تاریخ انتشار: ۲۱ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۲ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «عکس‌العمل امام همه آنها را غافلگیر کرد»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۵ خرداد ۱۳۶۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «فتوایی که هر ساله خرج روی دست انگلیس می‌گذارد»، سایت تابناک، تاریخ انتشار: ۲۵ بهمن ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «قتل سلمان رشدی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «قضیه آیات شیطانی و فتوای تاریخی امام»، سایت انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۱ اسفند ۱۴۰۲ش.
- مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، آیات شیطانی؛ بارزترین جلوه دشمنی استکبار جهانی با اسلام ناب محمدی، تهران، مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، چاپ نهم، ۱۳۸۸ش.
- «مبانی حقوقی حکم ارتداد سلمان رشدی به استناد قوانین بین‌المللی»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «مبانی فقهی حکم ارتداد سلمان رشدی نویسنده آیات شیطانی»، خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: ۲۵ بهمن ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۲ش.
- واعظ زاده خراسانی، محمد، «سمینار مقدماتی تبیین حکم امام(ره) درباره نویسنده کتاب آیات شیطانی»، در مجله مشکوة، شماره ۳۰، بهار ۱۳۷۰ش.
| بستگان |  | |
|---|---|---|
| استادان | ||
| شاگردان | ||
| نظریات | ||
| آثار مکتوب | ||
| سیاست | ||
| نمایندگان | ||
| مکان‌های مرتبط | ||
| وابسته | ||