مراسم برائت از مشرکین (به عربی: البراءة من المشرکین فی الحج) از مراسم‌های حجاج ایرانی در مناسک حج است که در آن حجاج با سر دادن شعارهایی علیه آمریکا، اسرائیل و دعوت مسلمانان به اتحاد، راهپیمایی می‌کنند.
| آیین‌ها | |
|---|---|
 مراسم برائت از مشرکین حجاج ایرانی در بعثه رهبری در عرفات (سال ۱۴۰۱ش) | |
| زمان‌برگزاری | ایام حج |
| مکان برگزاری | عرفات، منا یا مکه |
| منشأ تاریخی | اعلان برائت از مشرکین توسط پیامبر(ص) و امام علی(ع) |
| اوراد و اشعار | شعارهای ضد استکباری و اتحادی |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
برائت از مشرکین ریشه قرآنی و مبنای فقهی دارد و نخستین بار پس از فتح مکه، به دستور پیامبر(ص)، امام علی(ع)، آیات برائت را در مکه قرائت کرد. این مراسم در حج، نخستین بار در سال ۱۳۵۸ش با پیام امام خمینی برگزار شد. دولت سعودی با این مراسم مخالف بود و در سال ۱۳۶۶ش شرکت‌کنندگان در آن حمله کرد که منجر به کشته و زخمی‌شدن تعداد زیادی از حاجیان ایرانی شد.
اهمیت و خاستگاه
مراسم برائت از مشرکین، یک سنت دینی-سیاسی است که هر ساله در زمان حج انجام می‌شود.[۱] رهبران جمهوری اسلامی ایران، همواره تأکید بر اجرای این مراسم دارند تا جنبه سیاسی حج، همچنان حفظ شود.[۲]
این مراسم با هدف اعلان برائت از سیاست‌های استکباری کفار و مشرکان و دعوت به وحدت مسلمانان در مقابله با آنان است.[۳] موضوع «نفی مشرکین» در آیاتی از قرآن از جمله آیه ۴ سوره مُمْتَحنه،[۴] آیه ۱ تا ۳ سوره توبه و آیه ۱۹ سوره انعام مورد اشاره قرار گرفته‌است.[۵]
نخستین بار برائت از مشرکین پس از فتح مکه صورت گرفت[۶] و خداوند با نزول آیات برائت (آیات اول تا دهم سوره برائت) اعلام برائت از مشرکین را بر پیامبر تکلیف کرد. امام علی(ع) این آیات را در مراسم حج سال نهم قمری ابلاغ کرد.[۷] درباره چرایی نزول این آیات گفته‌اند، مشرکان پیمانی که در صلح حُدَیبیه با پیامبر(ص) بسته بودند که سه روز مکه را برای حج مسلمانان خلوت کنند[۸] را نقض کردند.[۹] در تفسیر نمونه از نقض مکرر پیمان توسط مشرکان سخن گفته شده است.[۱۰]
- برای اطلاعات بیشتر، اینها را هم ببینید: ابلاغ آیات برائت
شیوه اجرا
در بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۶ش حجاج ایرانی و بعضاً غیرایرانی، پیش از شروع مناسک حج، در محل معینی در مکه جمع می‌شوند و پس از شنیدن سخنرانی با موضوع تحلیل جهان اسلام و وقایع جاری در دنیا، به راهپیمایی می‌پرداختند.[۱۱]
از سال‌های دهه ۱۳۸۰ شمسی به بعد این مراسم صبح روز عرفه در محل بعثه رهبر جمهوری اسلامی ایران، در صحرای عرفات،[۱۲] با شعارهایی همچون «مرگ بر اسرائیل»، «مرگ بر آمریکا»، «یا ایها المسلمون اِتّحدوا اِتّحدوا»، و «تفرقه و اختلاف پیروی از شیطان است» از سوی حاجیان ایرانی و غیرایرانی در پی تلاوت آیاتی از قرآن آغاز می‌شود[۱۳] و در ادامه، سرپرست حاجیان ایرانی، پیام رهبر جمهوری اسلامی ایران را به دو زبان فارسی و عربی می‌خواند. در پایان نیز قطعنامه‌ای خوانده می‌شود و زائران پس از هر بند، آن را با تکبیر تأیید می‌کنند.[۱۴]
مبانی فقهی
گزارش شده است که در جای جای مراسم حج، نفی شرک و برائت از مشرکان وجود دارد. رَمْیِ جَمَرات و تَلْبیه از بارزترین این مراسمات است که نفی شِرک و برائت از آن در آن وجود دارد.[۱۵] امام خمینی در تشریح برائت از مشرکین، این مراسم را به اشکال گوناگونی می‌داند که باید به حسب زمان، انجام شود. بر همین اساس، بهترین زمان و مکان برای اجرای مراسم برائت از مشرکین، در ایام حج و در حرم است؛ چرا که در این صورت بیشترین تأثیر را خواهد داشت.[۱۶] امام خمینی در این دستورالعمل به اصول تَوَلی و تبری استناد کرده است.[۱۷]
برخی از اهل‌سنت به این مراسم با توجه به ممنوعیت جدال در حج، اشکال کرده‌اند و در مقابل، فقهای شیعه، این مراسم و شکل کلی آن را غیر از جدال می‌دانند که سبب مخاصمه مسلمانان نخواهد شد.[۱۸]
تاریخچه
گزارش شده است که این سنت تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، در مراسم حج اجرا نمی‌شد.[۱۹] از امام خمینی به عنوان احیاگر سنت برائت از مشرکین در موسم حج یاد کرده‌اند که پس از انقلاب اسلامی ایران، این سنت را در مراسم حج، اجرا نمود.[۲۰] ازاین‌رو امام خمینی را به عنوان پایه‌گذار روز برائت از مشرکین می‌دانند.[۲۱]
حج خونین
حکومت سعودی در دوره‌های مختلف، با برگزاری این مراسم، مخالفت داشته‌است.[۲۲] در سال ۱۳۶۶ش، پس از آنکه حجاج قصد ترک مراسم برائت از مشرکین و رفتن به سمت مسجد الحرام را داشتند، مورد هجوم نیروهای پلیس و امنیت عربستان قرار گرفتند. در این حادثه، بیش از ۵۰۰ حاجی کشته و هفتصد نفر دیگر زخمی شدند.[۲۳] پس از این رویداد در سال ۱۳۶۶ش، تا سال ۱۳۶۹ش از برگزاری این مراسم جلوگیری شد؛ اما از سال ۱۳۷۰ش این مراسم در مِنا و عَرَفات برگزار می‌شود.[۲۴]
تک‌نگاری
- کتاب مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکان اثر جواد ورعی. این کتاب به زبان فارسی نوشته شده و انتشارات مشعر آن را منتشر کرده‌است.[۲۵]
پانویس
- ↑ «برائت از مشرکین در حج؛ عملِ سیاسی منطبق بر دستور قرآن»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ «چرا هاشمی و روحانی مخالف اجرای مراسم برائت از مشرکین بودند؟»، خبرگزاری فارس.
- ↑ جمعی از نویسندگان، ره‌توشه حج، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۳۶۳.
- ↑ «برائت از مشرکین در حج؛ عملِ سیاسی منطبق بر دستور قرآن»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۵۱ و ۹۰.
- ↑ دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۲۸.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۶ـ۳۷.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بی‌تا، ج۲، ص۵۴.
- ↑ نگاه کنید به ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۸۹-۹۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۲۷۲.
- ↑ دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۰.
- ↑ بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۶۳.
- ↑ بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۷۰–۱۷۲.
- ↑ بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۶۳.
- ↑ ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۹۱.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۰، ص۹۸.
- ↑ دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۲۸ و ۶۳۰.
- ↑ جمعی از نویسندگان، ره‌توشه حج، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۳۵۶.
- ↑ «امام خمینی احیاگر سنت برائت از مشرکین»، خبرگزاری جام‌جم آنلاین.
- ↑ ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۷.
- ↑ «منافع حج از منظر قرآن و تبعات بی‌تدبیری‌های آل سعود»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ «مراسم «برائت از مشرکین» برگزار شد»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۰.
- ↑ دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۲.
- ↑ ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۸.
منابع
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن کثیر، البدایه و النهایه بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
- «امام خمینی احیاگر سنت برائت از مشرکین»، خبرگزاری جام‌جم آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۴ آبان ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
- امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
- «برائت از مشرکین در حج؛ عملِ سیاسی منطبق بر دستور قرآن»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
- بیات، حجت‌الله، حج ۲۹، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ش.
- «چرا هاشمی و روحانی مخالف اجرای مراسم برائت از مشرکین بودند؟»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۸ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۲ش.
- دشتی، محمد، «برائت از مشرکین»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- «مراسم «برائت از مشرکین» برگزار شد»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۱ش.
- «منافع حج از منظر قرآن و تبعات بی‌تدبیری‌های آل سعود»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مهر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
- ورعی، جواد، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکان، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.