مرکز اسناد انقلاب اسلامی
 نمایی از سردر مرکز اسناد انقلاب اسلامی | ||
| ||
| اطلاعات کلی | ||
|---|---|---|
| نام پیشین | دفتر اسناد انقلاب اسلامی | |
| تأسیس | ۱۳۵۹ش | |
| بنیانگذار | سید حمید روحانی | |
| رویکرد | انقلاب اسلامی ایران | |
| نوع فعالیت | تاریخی، اسنادی و پژوهشی | |
| گستره فعالیت | همه حوزه‌های انقلاب اسلامی ایران | |
| اهداف | تدوین تاریخ انقلاب اسلامی | |
| فعالیت‌ها | جمع‌آوری و آرشیو اسناد و مدارک و مصاحبه شفاهی | |
| مکان | تهران و قم | |
| ساختمان مرکزی | تهران | |
| رئیس/مسئول | مصطفی پورمحمدی | |
| سایر | ||
| وضعیت | فعال | |
| فعالیت به زبان | فارسی | |
| آثار | کتاب اسناد انقلاب اسلامی | |
| وبگاه | https://irdc.ir | |
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، یکی از نهادهای مهم در تاریخ‌نگاری معاصر ایران است که به دستور امام خمینی جهت تدوین تاریخ انقلاب تأسیس شد. این مرکز در ابتدا به‌عنوان دفتر اسناد فعالیت می‌کرد و در سال ۱۳۶۷ش بعد از نامه امام خمینی به مرکزی اصلی برای جمع‌آوری و نگهداری اسناد انقلاب تبدیل شد.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، زیرنظر هیأت امنا و با هدایت رهبر جمهوری اسلامی ایران، اداره می‌شود. از سال ۱۳۹۹ش تا سال ۱۴۰۳ش، هیأت امنای مرکز اسناد انقلاب اسلامی متشکل از مصطفی پورمحمدی، سید حمید روحانی و احمد خزایی، عالی‌ترین مرجع سیاستگذاری آن است و ریاست این نهاد را مصطفی پورمحمدی برعهده دارد.
از دیگر فعالیت‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: انجام مصاحبه با افراد و گروه‌هایی که در فرآیند انقلاب اسلامی ایران نقش داشته، ولی کمتر مورد توجه قرار گرفتند، حمایت از کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها و پروژه‌های مرتبط با انقلاب اسلامی و انتشار آن‌ها.
در سال ۱۴۰۱ش، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، روز ۲۵ دی‌ماه (روز انتشار نامه امام خمینی در سال ۱۳۶۷ش درباره تدوین تاریخ انقلاب اسلامی) را، «روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» نامگذاری کرد.
جایگاه و معرفی
مرکز اسناد انقلاب اسلامی در ابتدای پیروزی انقلاب با فرمان امام خمینی برای تدوین تاریخ انقلاب اسلامی ایران تأسیس شد.[۱] ازنظر محققان این مرکز، جزو چند نهادی در ایران است که در تدوین تاریخ معاصر نقش دارد.[۲]
به گفته محمدحسین فروغی، مسئول مرکز اسناد قم، این مرکز تا پیش از سال ۱۳۶۷ش، دفتر اسناد بود که با تأکید و فرمان امام خمینی[۳] به مرکز اصلی جمع‌آوری و نگهداری همه اسناد انقلاب اسلامی ایران تبدیل شد.[۴] این مرکز در سال ۱۳۸۸ش، رتبه نخست انتشار کتاب، سند و پژوهش‌های تاریخی سندمحور را به دست آورد.[۵]
مرکز اسناد انقلاب در سال ۱۳۷۵ش به‌عنوان یک مؤسسه پژوهشی تاریخی[۶] و غیردولتی در سازمان ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید[۷] و از همان‌سال، این مرکز با موافقت رهبری طی فراخوانی از همه سازمان‌ها درخواست کرد که مدارک خود را برای ثبت در تاریخ انقلاب، در اختیار مرکز قرار دهند.[۸]
شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۱ش، روز ۲۵دی‌ماه، همزمان با انتشار نامه امام خمینی در سال ۱۳۶۷ش مبنی بر تدوین تاریخ انقلاب اسلامی را به‌عنوان «روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» نامگذاری کرد.[۹] ساختمان مرکزی این نهاد در منطقه تجریش تهران قرار دارد.[۱۰]
تاریخچه و چگونگی شکل‌گیری
سید حمید روحانی، قبل از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۶ش، مجموعه حوادث، اطلاعیه‌ها و اعلامیه‌های مربوط به امام خمینی را گردآوری[۱۱] و در جلد اول کتاب «بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی(ره)» در بیروت منتشر کرد.[۱۲] برخی معتقدند روحانی با تألیف این کتاب، آغازگر تاریخ انقلاب اسلامی بوده است.[۱۳]
در سال ۱۳۵۹ش، امام خمینی به سید حمید روحانی دستور داد که وقایع و حوادث انقلاب را جمع‌آوری کند؛[۱۴] به همین دلیل، روحانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی را در همان‌سال در قم تأسیس کرد و در مرکز کارهایی مثل برش روزنامه و آرشیو اسناد معمولی انجام می‌شد.[۱۵] مهم‌ترین کارهای مرکز در سال ۱۳۵۹ش تا ۱۳۶۴ش نیز انجام مصاحبه با خانواده شهدای انقلاب، ترور و علمای قم بود.[۱۶]
در سال ۱۳۶۱ش مرکز اسناد تهران تأسیس و بخشی از اسناد قم به تهران منتقل شد[۱۷] و به کار اسنادی، پژوهشی و تاریخی پرداخت.[۱۸] در ۲۵ دی ۱۳۶۷ش، امام خمینی ضمن نامه‌ای، مأموریت تدوین تاریخ انقلاب اسلامی را همراه با جدیت و دقت تاریخ‌نگارانه به سید حمید روحانی، واگذار کرد[۱۹] و بر لزوم جمع‌آوری دقیق و مستند اسناد نوشتاری، صوتی و تصویری انقلاب و مقابله با تاریخ‌نگاری‌های غیرواقعی تأکید کرد.[۲۰]
سید حمید روحانی، در ۱۱ بهمن ۱۳۶۷ش، عطف به نامه امام خمینی، چند مورد از تحریف کتاب‌های تاریخ متوسطه دبیرستان‌ها و برخی کتاب‌های دانشگاهی درباره نقش روحانیون در مشروطیت و ... که در سال ۱۳۶۰ش اتفاق افتاده بود،[۲۱] را برشمرد و بر لزوم تغییر آن‌ها تاکید کرد.[۲۲] امام خمینی در نامه مورخه ۴ اسفند ۱۳۶۷ش، خطاب به سید علی خامنه‌ای، رئیس شورای‌عالی انقلاب فرهنگی وقت، نامه سید حمید روحانی را اخطاری برای همه کسانی دانست که دلشان برای اسلام و انقلاب می‌تپد و بر لزوم نظارت بر تدوین کتاب‌های درسی سخن به میان آورد.[۲۳] از آن زمان این نهاد به‌عنوان مرکز اسناد انقلاب اسلامی شروع به فعالیت کرده است.[۲۴]
ضرورت و هدف
به گفته پژوهشگران، امام خمینی پیش از تأسیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، بر ضرورت تشکیل نهادی برای ثبت وقایع انقلاب تأکید کرده بود. پس از شهادت جمعی از مردم در جهرم، مشهد و کرمان در تیرماه ۱۳۵۷ش، امام در پیامی هشدار داد که این حوادث ممکن است در آینده مورد انکار قرار گیرد، بنابراین باید نویسندگانی به ثبت تاریخ انقلاب بپردازند.[۲۵]
هدف مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جمع‌آوری، حفظ و تدوین اسناد و مدارک مربوط به تاریخ پهلوی، تاریخ انقلاب اسلامی، نهضت امام خمینی[۲۶] و ثبت خاطرات فعالان انقلاب اسلامی، جهت انجام پروژه‌های مستند تاریخی است.[۲۷] اسناد این مرکز شامل گزارش‌های ساواک، شهربانی دوران پهلوی، دادگاه انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی، دانشگاه‌ها و برخی دیگر از سازمان‌ها و اسناد مربوط به دوران انقلاب و جمهوری اسلامی است.[۲۸] در سال ۱۳۷۵ش برای پیشبرد اهداف این مرکز، برنامه‌ای ۱۰ ساله نیز طراحی شد.[۲۹]
«شما باید نشان دهید که چگونه مردم، علیه ظلم و بیداد،
تحجر و واپس‌گرایی قیام کردند و فکر اسلام ناب محمدی
را جایگزین تفکر اسلام سلطنتی، اسلام سرمایه‌داری، اسلام
التقاط و در یک کلمه اسلام آمریکایی کردند.»[۳۰]
ریاست
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، زیرنظر هیأت امنا و با راهنمایی‌های رهبر جمهوری اسلامی ایران، اداره می‌شود.[۳۱] مرکز تا پیش از سال ۱۳۹۹ش، دو دوره تغییر هیأت امنا داشته است. دوره اول از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۷۴ش که سید حمید روحانی، مهدی کروبی و فاطمه کروبی از اعضای آن بودند. دوره دوم از سال ۱۳۷۴ تا سال ۱۳۹۹ش که سید حمید روحانی، مصطفی پور محمدی و روح‌الله حسینیان در آن عضویت داشتند.[۳۲]
از سال ۱۳۹۹ش تا سال ۱۴۰۳ش، هیأت امنای مرکز اسناد انقلاب اسلامی متشکل از مصطفی پورمحمدی، سید حمید روحانی و احمد خزایی، عالی‌ترین مرجع سیاستگذاری آن است.[۳۳] از ابتدای تأسیس، سید حمید روحانی، ریاست این مرکز را برعهده داشت.[۳۴] در سال ۱۳۷۴ش، روح‌الله حسینیان، عهده‌دار این سمت شد و پس از درگذشت وی در سال ۱۳۹۹ش، مصطفی پورمحمدی این مسئولیت را برعهده گرفت که پیش از این رئیس هیأت امنا نیز بود.[۳۵]
ساختار و فعالیت‌ها
معاونت اسناد و کتابخانه، معاونت برنامه‌ریزی و پشتیبانی، معاونت تاریخ شفاهی، معاونت پژوهشی و مؤسسه فرهنگی هنری برخی از بخش‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی است.[۳۶]
مهم‌ترین فعالیت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جمع‌آوری و آرشیو اسناد تاریخی در حوزه انقلاب اسلامی است که تا سال ۱۴۰۳ش، بیش از ۴/۵ میلیون برگه سند نگهداری و مورد بهره‌برداری قرارگرفته است.[۳۷]
از دیگر فعالیت‌های مرکز اسناد، شناسایی و مصاحبه شفاهی با افرادی است که در فرآیند انقلاب اسلامی نقش داشته‌اند؛ اما اطلاعاتی از آن‌ها موجود نبوده و مغفول مانده بوده‌اند.[۳۸] ضبط، ثبت و تدوین خاطرات از افراد و گروه‌های مختلف از اواخر دهه ۶۰ در این قسمت شروع شد[۳۹] که تا سال ۱۴۰۱ش، ۴۰ هزار ساعت مصاحبه در مرکز اسناد جمع‌آوری شده است.[۴۰]
حمایت از تألیف کتاب، پایان‌نامه‌ها و پروژه‌های مرتبط با حیطه تاریخ انقلاب اسلامی و تربیت پژوهشگران این حوزه از فعالیت‌های دیگر این مرکز است.[۴۱] همچنین مرکز اسناد، هرساله ۷۲ اثر تدوینی پژوهشی واگذارشده در حیطه فعالیت‌های تاریخ انقلاب اسلامی را به‌صورت کتاب منتشر می‌کند.[۴۲]
دیدار با مسئولان و محققان مرکز اسناد انقلاب اسلامی:
«در نگارش تاریخ انقلاب اسلامی، ارتقای کیفیت و توجه به
میلیون‌ها مخاطب نسل جوان که اطلاع دقیقی از انقلاب اسلامی
و مسائل مربوط به آن را ندارند، باید در اولویت اول قرار گیرد.»[۴۳]
اولین جلد از مجموعه اسناد انقلاب اسلامی، در زمستان ۱۳۶۹ش منتشر شد که در بردارنده کلیه نامه‌ها و بیانیه‌های مراجع تقلید، روحانیون و مجامع و گروه‌های مذهبی از سال ۱۳۴۰ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش است.[۴۴] تا سال ۱۴۰۲ش، بیش از ۱۲۰۰ عنوان کتاب در زمینه‌های مختلف تاریخ انقلاب، توسط مرکز، تولید و چاپ شد.[۴۵] مجله پانزده خرداد و نشریه تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی، دو عنوان از نشریات وابسته به مرکز اسناد انقلاب اسلامی است که درحال انتشار است.[۴۶]
فعالیت رسانه‌ای، فرهنگی هنری و تولید محصولات چندرسانه‌ای شامل مستند تاریخی، نماهنگ، اینفوگرافیک، کتاب صوتی و الکترونیک و همچنین پشتیبانی سندی و محتوایی از فیلم‌های تاریخی برخی دیگر از فعالیت‌های این مرکز است.[۴۷]
پانویس
- ↑ نصراللهی، «انقلاب اسلامی در اینترنت»، ص۸؛ ساسانی‌خواه، «تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی باید با بر اساس چشم‌اندازی که امام تعریف کرده حرکت کند»، سایت مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری.
- ↑ امینی و دلیلی، «آسیب‌شناسی تاریخ‌نگاری رسمی در ایران؛ مطالعه موردی؛ تاریخ‌نگاری در مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، ص۱۶۶.
- ↑ ۴۰هزار ساعت مصاحبه در مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود است»، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
- ↑ «آشنایی با مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت همشهری آنلاین؛ نظامی خندان، «اسناد انقلاب اسلامی، مرکز»، ص۱۴۲.
- ↑ گل‌محمدی، «آسیب‌شناسی پژوهش‌های سیاسی سندمحور در ایران معاصر»، ص۵۵.
- ↑ «آشنایی با مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت همشهری آنلاین؛ «مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت نورمگز.
- ↑ نصراللهی، «انقلاب اسلامی در اینترنت»، ص۸.
- ↑ «فراخوان مرکز اسناد انقلاب اسلامی به دستگاه‌ها برای ارائه دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و تحقق چشم‌اندازها»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ نظامی خندان، «اسناد انقلاب اسلامی، مرکز»، ص۱۴۲.
- ↑ ساسانی‌خواه، «تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی باید با بر اساس چشم‌اندازی که امام تعریف کرده حرکت کند»، سایت مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری.
- ↑ ابراهیم‌زاده گرجی، «کتاب نهضت امام»، سایت بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی.
- ↑ «معرفی کتاب؛ آشنایی با کتاب: نهضت امام خمینی»، در مجله حوزه، ص۱۵۸.
- ↑ ساسانی‌خواه، «تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی باید با بر اساس چشم‌اندازی که امام تعریف کرده حرکت کند»، سایت مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری.
- ↑ ۴۰هزار ساعت مصاحبه در مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود است»، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
- ↑ ۴۰هزار ساعت مصاحبه در مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود است»، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
- ↑ ۴۰هزار ساعت مصاحبه در مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود است»، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
- ↑ «آمادگی مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم برای ارائه امکانات به تاریخ‌پژوهان»، سایت مرکز اسناد تاریخ انقلاب اسلامی.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۳۹.
- ↑ «نامه حضرت امام خمینی(ره) به رئیس وقت مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره تدوین تاریخ مبارزات انقلابی»، در مجله سوره اندیشه، ص۱۰؛ «درباره ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ نظامی خندان، «اسناد انقلاب اسلامی، مرکز»، ص۱۴۲.
- ↑ «نامه مهم سید حمید روحانی خطاب به امام خمینی»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «حکم به آیت الله خامنه‌ای (لزوم نظارت بر تدوین کتاب‌های درسی)»، سایت پرتال امام خمینی.
- ↑ «آشنایی با مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت همشهری آنلاین.
- ↑ «تبیین فعالیت‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی در حوزه تاریخ انقلاب»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ نظامی خندان، «اسناد انقلاب اسلامی، مرکز»، ص۱۴۲.
- ↑ نصراللهی، «انقلاب اسلامی در اینترنت»، ص۸.
- ↑ «درباره ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ گل‌محمدی، «آسیب‌شناسی پژوهش‌های سیاسی سندمحور در ایران معاصر»، ص۵۵.
- ↑ نصراللهی، «انقلاب اسلامی در اینترنت»، ص۸.
- ↑ «دیدار مسؤولان و محققان مرکز اسناد انقلاب اسلامی با رهبر انقلاب»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ نظامی خندان، «اسناد انقلاب اسلامی، مرکز»، ص۱۴۲.
- ↑ نظامی خندان، «اسناد انقلاب اسلامی، مرکز»، ص۱۴۲.
- ↑ «درباره ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «آشنایی با مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت همشهری آنلاین.
- ↑ «درباره ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «تماس با ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «درباره ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ نظامی خندان، «اسناد انقلاب اسلامی، مرکز»، ص۱۴۲.
- ↑ بخشی، «نقش تاریخ شفاهی در آموزش تاریخ»، ص۳۴؛ نیک‌بخت، «زنان مبارز و تاریخ شفاهی»، ص۱۰۲.
- ↑ ۴۰هزار ساعت مصاحبه در مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود است»، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
- ↑ «درباره ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «آشنایی با مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت همشهری آنلاین.
- ↑ «دیدار مسؤولان و محققان مرکز اسناد انقلاب اسلامی با رهبر انقلاب»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ «انتشار اولین جلد اسناد انقلاب اسلامی»، نشریه پانزده خرداد، ص۴۳-۴۴.
- ↑ «وظیفه مرکز اسناد انقلاب اسلامی این است که طبق اسناد واقعی حقایق تاریخی را بازگو کند»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت نورمگز.
- ↑ «درباره ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
منابع
- «آشنایی با مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مهر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «آمادگی مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم برای ارائه امکانات به تاریخ‌پژوهان»، سایت مرکز اسناد تاریخ انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۹ فروردین ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- ابراهیم‌زاده گرجی، رمضانعلی، «کتاب نهضت امام»، سایت بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۳ش.
- امینی، علی‌اکبر، و شهاب دلیلی، «آسیب‌شناسی تاریخ‌نگاری رسمی در ایران؛ مطالعه موردی؛ تاریخ‌نگاری در مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره ۳۰۶، زمستان ۱۳۹۵ش.
- «انتشار اولین جلد اسناد انقلاب اسلامی»، نشریه پانزده خرداد، ویژه‌نامه، فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۰ش.
- بخشی، مهدی، «نقش تاریخ شفاهی در آموزش تاریخ»، نشریه رشد آموزش تاریخ، شماره ۶۹، پاییز ۱۳۹۷ش.
- «تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و تحقق چشم‌اندازها»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ دی ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «تبیین فعالیت‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی در حوزه تاریخ انقلاب»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ فروردین ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «تماس با ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۲ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «حکم به آیت الله خامنه‌ای (لزوم نظارت بر تدوین کتاب‌های درسی)»، سایت پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: ۴ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۳ش.
- خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ۱۳۸۹ش.
- «درباره ما»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «دیدار مسؤولان و محققان مرکز اسناد انقلاب اسلامی با رهبر انقلاب»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۳۱ فروردین ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- ساسانی‌خواه، فائزه، «تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی باید با بر اساس چشم‌اندازی که امام تعریف کرده حرکت کند»، سایت مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- سامانی، رضا، «بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی»، سایت ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «فراخوان مرکز اسناد انقلاب اسلامی به دستگاه‌ها برای ارائه دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۳ش.
- گل‌محمدی، احمد، «نقد و نظر: آسیب‌شناسی پژوهش‌های سیاسی سندمحور در ایران معاصر»، نشریه آیین خرداد، شماره ۲۱، خرداد ۱۳۸۸ش.
- «مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، سایت نورمگز، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «معرفی کتاب؛ آشنایی با کتاب: نهضت امام خمینی»، مجله حوزه، شماره ۱۱، مهر ۱۳۶۴ش.
- «نامه حضرت امام خمینی(ره) به رئیس وقت مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره تدوین تاریخ مبارزات انقلابی»، مجله سوره اندیشه، شماره ۴۵، زمستان ۱۳۸۸ش.
- «نامه مهم سید حمید روحانی خطاب به امام خمینی»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۳ش.
- نصراللهی، سعید، «انقلاب اسلامی در اینترنت»، ضمیمه نشریه خردنامه همشهری، شماره ۱۳، بهمن ۱۳۸۲ش.
- نظامی خندن، حمیده، «اسناد انقلاب اسلامی، مرکز»، دانشنامه تهران بزرگ (ج۱)، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۸ش.
- نیک‌بخت، رحیم، «زنان مبارز و تاریخ شفاهی»، نشریه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره ۱۱۸، اسفند ۱۳۸۶ش.
- «وظیفه مرکز اسناد انقلاب اسلامی این است که طبق اسناد واقعی حقایق تاریخی را بازگو کند»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مهر ۱۴۰۲ش، تایخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- ۴۰هزار ساعت مصاحبه در مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود است»، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تاریخ درج مطلب: ۴ اسفند ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش.