سَلمان رُشدی (متولد ۱۹۴۷م)، نویسنده کتاب آیات شیطانی که در آن، پیامبر اسلام(ص)، صحابه و همسران او و جبرئیل را مورد اهانت قرار داد.
وی در شهر بمبئی هند در خانواده‌ای مسلمان دنیا آمد؛ اما تعلق خاطری به اسلام و به طور کلی به دین نداشت. وی در چهارده سالگی برای ادامه تحصیلات به انگلیس رفت و پس از چندی تبعه آنجا شد.
| نویسنده کتاب آیات شیطانی | |
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام کامل | سلمان احمد رشدی |
| زادروز | ۱۹۴۷م |
| زادگاه | بمبئی-هند |
| اطلاعات علمی | |
| محل تحصیل | دانشگاه کمبریج |
| آثار | آیات شیطانی |
| اطلاعات دیگر | |
| مهارت | نویسندگی |
سلمان رشدی نویسنده چندین کتاب و مقاله‌های متعدد است. آیات شیطانی پنجمین کتاب وی است که در قالب یک رمان و براساس افسانه غرانیق، مقدسات اسلام را مورد اهانت قرار داده است. انتشار این کتاب در ۴ مهر سال ۱۳۶۷ش، واکنش‌هایی از جمله اعتراضات مسلمانان و ممنوعیت انتشار آن در برخی کشورها در پی داشت. همچنین در ۲۵ بهمن سال ۱۳۶۷ش، حکم اعدام سلمان رشدی از سوی امام خمینی صادر شد. در مقابل، برخی از کشورهای غربی به مناسبت انتشار این کتاب، جایزه‌هایی به سلمان رشدی اهدا کردند از جمله اعطای جایزه وایت برد انگلیس در ۱۷ آبان ۱۳۶۷ش، و اعطای لقب شوالیه از سوی ملکه انگلیس در سال ۱۳۸۵ش.
رشدی در آمریکا تحت تدابیر امنیتی زندگی می‌کند. او در ۲۱ مرداد سال ۱۴۰۱ش هنگام سخنرانی در مراسمی در نیویورک با چاقو مورد حمله قرار گرفت و از ناحیه گردن زخمی شد.
زندگی‌نامه
سلمان احمد رشدی ۲۸ خرداد ۱۳۲۶ش در شهر بمبئی هند در خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمد.[۱] نام پدر او انیس احمد رشدی و نام مادرش نگین بهات بود. پدرش وکیل و فارغ‌التحصیل دانشگاه کمبریج بود که به تجارت روی آورد.[۲] به گفته او در کتاب خاطراتش (تألیف ۲۰۱۲م) پدرش نام رشدی را از نام ابن رُشد، اخذ کرده است.[۳]
سلمان رشدی همچنین در مصاحبه‌ای گفته است: «خانواده من به اسلام گرایش داشتند، ولی در خانه ما خبری از دین نبود. فقط سالی یک بار مرا برای عبادت به مسجد می‌بردند. مثل مراسم سال نو مسیحیان. یک دایه مسیحی داشتم...، اکثر دوستان من غیرمسلمان بودند. پدرم از قانون قرآن در منع نوشیدن مشروبات الکلی تبعیت نمی‌کرد. خوشبختانه می‌توانم بگویم که پدر و مادر من مسلمان بدی بودند».[۴]
سلمان رشدی پس از تحصیلات ابتدایی در بمبئی به مدرسه‌ای انگلیسی در هند با عنوان (کلیسای جامع و مدرسه جان کانن) رفت.[۵] تدریس انجیل، جزو متون آموزشی این مدرسه بود.[۶] در آن زمان، تربیت در مدرسه انگلیسی برای هندیان ارزش خاصی داشت.[۷] به گفته خودش نداشتن تعصبات نژادی و درک و تجسم خارجی خارجی بودن دو چیزی بودند که در دوران تحصیلش در این مدرسه کشف کرد.[۸] به اذعان وی، بعدها برای از میان برداشتن حس تعصب و خارجی بودن، مبارزات بسیاری را انجام داده است.[۹].
سلمان رشدی برای ادامه تحصیل در ۱۴ سالگی عازم انگلستان شد. در مدرسه مختلط «راگبی» انگلیس درس خواند و به دانشگاه کمبریج راه یافت و در رشته تاریخ، تحصیل کرد.[۱۰] او در انگلستان با نوشتن مقالات تبلیغی به تأمین مخارج زندگی پرداخت، شناسنامه انگلیسی گرفت و تبعه آنجا گردید.[۱۱]
گفته شده سلمان رشدی چهار بار ازدواج کرده که هر چهاربار به علت شرایط خاص زندگی پنهانی‌اش، به طلاق کشیده شد.[۱۲]
وی پس از اعلام حکم اعدامش از سوی امام خمینی، تا سال ۱۹۹۸م در انگلیس تحت حفاظت بسیار شدید قرار داشت و پلیس انگلیس سالانه یک میلیون دلار برای محافظت از سلمان رشدی هزینه می‌کرد.[۱۳] او در نهایت به شهر منهتن ایالت نیویورک آمریکا مهاجرت کرد.[۱۴]
کتاب آیات شیطانی
سلمان رشدی در سال ۱۹۸۸م، پنجمین اثر خود به نام آیات شیطانی را به سفارش انتشارات صهیونیستی وایکینگ پنگوئن با دستمزد ۵۸۰۰۰۰ پوند، منتشر کرد.[۱۵] وی در این کتاب، مقدسات اسلامی و مسلمانان را با دست‌مایه افسانه غرانیق، در قالب یک داستان بلند و در نُه فصل، به گونه‌ای اهانت‌آمیز و تمسخرآلود، به تصویر کشیده است که همین مسئله موجب اعتراضات گسترده مسلمانان جهان شد.[۱۶] در کتاب آیات شیطانی، به رسول خدا، صحابه و همسران پیامبر(ص) و نیز جبرئیل، توهین شده است.[۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]
کتاب آیات شیطانی، اولین بار ۴ مهر سال ۱۳۶۷ش (۲۶ سپتامبر ۱۹۸۸م) از سوی انتشارات پنگوئن انگلستان به زبان انگلیسی منتشر شد.[۲۱] این کتاب بیش از ۱۴۰ بار در نقاط مختلف جهان و به زبان‌های مختلفی از جمله عربی، اسپانیایی، آلمانی، چینی، روسی و فارسی انتشار یافته است.[۲۲] آیات شیطانی، در همان سال انتشار، برنده جایزه ادبی کاستا شد.[۲۳] بر این کتاب نقدهای بسیاری نوشته شده است که کتاب نقد توطئه آیات شیطانی، نوشته عطاءالله مهاجرانی، مفصل‌ترین و پرفروش‌ترین اثر در نقد و ردّ آن بوده است.[۲۴]
واکنش‌ها به آیات شیطانی
انتشار رمان آیات شیطانی، واکنش‌های متفاوت و متعددی در پی داشت از جمله: اعتراضات مسلمانان در کشورهای مختلف جهان، ممنوعیت انتشار کتاب در برخی از کشورها، تهدید یا کشته شدن مترجمان کتاب، محکومیت سلمان رشدی توسط اُسقف نیویورک، روزنامه رسمی واتیکان، و همچنین خاخام‌های بلندپایه یهودی، صدور حکم اعدام توسط امام خمینی، تعیین جایزه یک میلیون دلاری برای اعدام سلمان رشدی از سوی بنیاد پانزده خرداد (بهمن ۱۳۶۷ش) و همچنین انتشار آثار انتقادی درباره رمان آیات شیطانی.[۲۵] در ۲۵ اسفند ۱۳۶۷ش، وزرای خارجه ۴۵ کشور مسلمان عضو سازمان کنفرانس اسلامی، کتاب آیات شیطانی را کفرآمیز دانسته و محکوم کردند.[۲۶]
همچنین در پی اعلام حکم اعدام سلمان رشدی از سوی امام خمینی، مصطفی مازح، جوان لبنانی در ۱۴ مرداد ۱۳۶۸ش که قصد کشتن سلمان رشدی را داشت، پیش از رسیدن به محل اسکان سلمان رشدی کشته شد.[۲۷] ابراهیم عطایی نیز در سال ۱۳۶۸ش قصد کشتن رشدی را داشت؛ اما توسط تیم حفاظتی او کشته شد.[۲۸]
سلمان رشدی در ۲۱ مرداد سال ۱۴۰۱ش در نیویورک در هنگام سخنرانی توسط یک جوان اهل نیوجرسی با چاقو مورد حمله قرار گرفت و از ناحیه گردن زخمی شد.[۲۹] ضارب سلمان رشدی، هادی مطر، جوانی ۲۴ ساله بود که با این حمله، موجب کور شدن چشم راست و از دست دادن حس انگشتان رشدی شد.[۳۰]
حکم اعدام سلمان رشدی
- «إنا لله و إنا إلیه راجعون. به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می‌رسانم مؤلف کتاب آیات شیطانی که علیهِ اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام می‌باشند. از مسلمانان غیور می‌خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است ان شاءالله. ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد.»[۳۱]
امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران و مرجع تقلیدشیعیان، پس از انتشار کتاب کتاب آیات شیطانی، در ۲۵ بهمن سال ۱۳۶۷ش (۷ رجب سال ۱۴۰۹ هجری قمری) حکم اعدام سلمان رشدی را صادر کرد.[۳۲] در این حکم آمده است که مؤلف کتاب آیات شیطانی و همچنین ناشران آگاه از محتوای آن، محکوم به اعدام هستند. هر مسلمانی در هر نقطه‌ای آنان را یافت، آنها را اعدام کند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمانان توهین کند.[۳۳]
سلمان رشدی پس از اعلام حکم اعدامش، به زندگی مخفی در انگلیس پناه برد.[۳۴] وی در مصاحبه‌ای با روزنامه انگلیسی «دیلی‌میل» درباره اولین احساسش پس از شنیدن حکم امام خمینی، می‌گوید: «حس خوبی نبود. حس کردم که من یک مرد مرده‌ام... قدم زدن بدون یک محافظ شخصی، رفتن به خرید، دیدن خانواده، پرواز با هواپیما و تمام این‌ها در آن زمان برای من غیرممکن بود».[۳۵]
در کتاب خاطرات «ران اوانس»، یکی از محافظان سلمان رشدی درباره ترس او از فتوای امام خمینی می‌نویسد: «سلمان رشدی از بیم جان خود جرأت نداشت هیچ کدام از دوستان و آشنایانش را ملاقات کند و حتی اجازه نمی‌داد پسر ۱۰ ساله‌اش ظفر به دیدار او بیاید».[۳۶]
آثار
سلمان رشدی نویسنده داستان و رمان و نیز صاحب کتاب‌ها و مقاله‌هایی است؛ اما او را در ابتدا با رمان «بچه‌های نیمه‌شب» و سپس با رمان «آیات شیطانی» می‌شناسند.[۳۷] مهدی سحابی (درگذشته ۱۳۸۸ش) رمان شرم نوشته سلمان رشدی را به فارسی ترجمه کرد که در سال۱۳۶۴ش برنده جایزه بهترین رمان خارجی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.[۳۸]
برخی از آثار سلمان رشدی به ترتیب سال نشر از این قرار است:
- ۱۹۸۱/ بچه‌های نیمه‌شب
- ۱۹۸۳/ شرم
- ۱۹۸۸/ آیات شیطانی
- ۱۹۹۸/ هارون و دریای قصه‌ها
- ۱۹۹۰/ در حسن نیت
- ۱۹۹۲/ جادوگر شهر اُز
- ۱۹۹۴/ شرق، غرب
- ۱۹۹۸/ ماهاتما گاندی
- ۱۹۹۹/ زمین، زیر پای او
- ۱۹۹۹/ تصور کن هیچ بهشتی وجود ندارد
- ۲۰۰۱/ خشم
- ۲۰۰۲/ گامی به آن سوی خط
- ۲۰۰۵/ شالیمار دلقک
- ۲۰۰۸/ جادوگر فلورانس
- ۲۰۰۸/ بهترین داستان‌های آمریکایی
- ۲۰۰۹/ یک ترشی خوب
- ۲۰۱۰/ لوکا و آتش زندگی
- ۲۰۱۲/ جوزف آنتون (خاطرات)
- ۲۰۱۵/ دو سال و هشت ماه و بیست و هشت شب
- ۲۰۱۷/ کاخ طلایی
تقدیرها
سلمان رشدی نویسنده مورد توجه غربی‌ها به‌ویژه انگلیسی‌ها بوده است تا جایی که در سال ۲۰۰۷م از سوی ملکه بریتانیا، لقب «شوالیه» دریافت کرد.[۳۹] وی جایزه‌های متعددی از سوی نهادهای غربی دریافت کرده است که برخی از آنها عبارت‌اند از: جایزه ادبی نظیر وایت‌برد، بوکر (۱۹۸۱م)، بوکربوکرها (۱۹۹۳م)، جایزه شورای هنر، جایزه اتحادیه انگلیسی‌زبانان، نویسنده سال بریتانیا،[۴۰] جایزه بهترین کتاب خارجی (فرانسه)، استاد افتخاری انستیتو تکنولوژی ماساچوست و دکترای افتخاری دانشگاه لیژ.[۴۱]
پانویس
- ↑ Priskil, Salman Rushdie: Portrait of a Poet, 2000, p. 40
- ↑ Priskil, Salman Rushdie: Portrait of a Poet,2000, p. 40
- ↑ نگاه کنید به: «Joseph Anton: A Memoir»
- ↑ مجله اشپیگل در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۱.
- ↑ Kortenaar, Self, Nation, Text in Salman Rushdie's, 2005, p. 63
- ↑ ره-در-ارتداد-سلمان.htm «حکم تاریخی امام خمینی(ره) در ارتداد سلمان رشدی»، پایگاه خبری صاحب نیوز.
- ↑ ره-در-ارتداد-سلمان.htm «حکم تاریخی امام خمینی(ره) در ارتداد سلمان رشدی»، پایگاه خبری صاحب نیوز.
- ↑ ره-در-ارتداد-سلمان.htm «حکم تاریخی امام خمینی(ره) در ارتداد سلمان رشدی»، پایگاه خبری صاحب نیوز.
- ↑ ره-در-ارتداد-سلمان.htm «حکم تاریخی امام خمینی(ره) در ارتداد سلمان رشدی»، پایگاه خبری صاحب نیوز.
- ↑ Priskil, Salman Rushdie: Portrait of a Poet, 2000, p. 41
- ↑ Priskil, Salman Rushdie: Portrait of a Poet, 2000, p. 41
- ↑ «سلمان رشدی و کتاب آیات شیطانی»، وبسایت راسخون.
- ↑ «سلمان رشدی و کتاب آیات شیطانی»، وبسایت راسخون.
- ↑ «سلمان رشدی نویسنده مرتد قادر به نوشتن نیست»، خبرگزاری فارس.
- ↑ مظفّری، «مسأله سلمان رشدی»، ص ۱۵۷.
- ↑ اسپراکمن، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های فارسی آن در ایران»، ص۸۱۰؛ رضوانی، بررسی حکم امام خمینی درباره سلمان رشدی، ۱۳۸۸ش، ص۱۲۶-۱۲۷.
- ↑ پارسا، «روحانیت مسیحی و تداوم رویکرد جدلی نسبت به قرآن کریم»، ص۱۴۶.
- ↑ ابوحسین، آزادی ابراز عقیده، ۱۳۷۱ش، ص۱۷.
- ↑ رشدی، آیات شیطانی، مقدمه، ص۳.
- ↑ صادقی تهرانی، آیات رحمانی، ۱۴۰۹ق، ص۱۳.
- ↑ .«The Satanic Verses»
- ↑ .«The Satanic Verses > Editions»
- ↑ «Rushdie's Banned Novel Gets Whitbread Prize».
- ↑ اسپراکمن، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های فارسی آن در ایران»، ص۸۱۵.
- ↑ سلمان رشدی کیست؟ / علت ترورش چیست؟، پایگاه خبری صدای ایران.
- ↑ «سلمان رشدی و کتاب آیات شیطانی»، وبسایت راسخون.
- ↑ «تیری که بر هدف خواهد نشست»، سایت آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ «سلمان رشدی و کتاب آیات شیطانی»، وبسایت راسخون.
- ↑ «حمله به سلمان رشدی در آمریکا»، خبرگزاری تسنیم؛ «حمله با چاقو به سلمان رشدی»، خبرگزاری یورو نیوز.
- ↑ «چشمِ راست «سلمان رشدی»، کور شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ امام خمینی، صحیفۀ امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۶۳.
- ↑ امام خمینی، صحیفۀ امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۶۳.
- ↑ امام خمینی، صحیفۀ امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۶۳.
- ↑ See: Priskil, Salman Rushdie: Portrait of a Poet, 2000, p. 12
- ↑ Greig, "Life and love in the shadow of the fatwa: Salman Rushdie tells his painful and dramatic secrets" i.
- ↑ «از سلمان رشدی چه خبر؟!»، سایت فرهنگ اسلامی.
- ↑ سلمان رشدی نویسنده مرتد کتاب آیات شیطانی کیست؟، شهرآرا نیوز.
- ↑ «رونق آثار بدیل «سلمان رشدی» در سکوت و انفعال وزارت ارشاد»، مشرق‌نیوز.
- ↑ «سلمان رشدی و کتاب آیات شیطانی»، وبسایت راسخون.
- ↑ «سلمان رشدی و کتاب آیات شیطانی»، وبسایت راسخون.
- ↑ سلمان رشدی کیست؟ / علت ترورش چیست؟، پایگاه خبری صدای ایران.
منابع
- اسپراکمن، پال، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های آن در ایران»، در مجله ایران‌شناسی، شماره ۵۶، زمستان ۱۳۸۱ش.
- «از سلمان رشدی چه خبر؟!»، سایت فرهنگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ آگوست ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- امام خمینی، روح الله، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- پارسا، فروغ، «روحانیت مسیحی و تداوم رویکرد جدلی نسبت به قرآن کریم»، در مجله بینات، شماره ۶۶، تابستان ۱۳۸۹ش.
- «حکم تاریخی امام خمینی(ره) در ارتداد سلمان رشدی»، پایگاه خبری صاحب نیوز، تاریخ بازدید: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «حمله با چاقو به سلمان رشدی»، خبرگزاری یورو نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «حمله به سلمان رشدی در آمریکا»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «چشمِ راست «سلمان رشدی»، کور شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- رشدی، سلمان، آیات شیطانی، ترجمه روشنک ایرانی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- رضوانی، علی‌اصغر، بررسی حکم امام خمینی درباره سلمان رشدی، قم، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۸ش.
- «رونق آثار بدیل «سلمان رشدی» در سکوت و انفعال وزارت ارشاد»، مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۱ آبان ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۳ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «سلمان رشدی نویسنده مرتد قادر به نوشتن نیست»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۷ بهمن ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «سلمان رشدی و کتاب آیات شیطانی»، وبسایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۳ اردیبهشت ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- صادقی تهرانی، محمد، آیات رحمانی، ۱۴۰۹ق.
- مظفری، مهدی، «مسأله سلمان رشدی»، در دایرةالمعارف جهان نوین اسلام، تهران، نشر کتاب مرجع، ۱۳۹۱ش.
- سلمان رشدی کیست؟ / علت ترورش چیست؟، پایگاه خبری صدای ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۴ خرداد ۱۴۰۲ش.
- Geordie Greig, "Life and love in the shadow of the fatwa: Salman Rushdie tells his painful and dramatic secrets", Daily Mail, accessed May 24, 2017.
- Goonetilleke, D.C.R.A. Salman Rushdie. Second edition. Palgrave Macmillan, 2010.
- Priskil, Peter. Salman Rushdie: Portrait of a Poet. Freiburg : Ahriman International, 2000.
- Kortenaar, Neil Ten. Self, Nation, Text in Salman Rushdie's. McGill-Queen's University Press, 2005.
- Rushdie, Salman. Conversations with Salman Rushdie. University Press of Mississippi, 2000.
- Rushdie, Salman. Joseph Anton: A Memoir. Alfred A. Knopf Canada, 2012.