عباس واعظ طبسی

عباس واعظ طبسی

شناسنامه
زادروز	۱۳۱۴ش
زادگاه	مشهد
اطلاعات سیاسی
پست‌ها	تولیت آستان قدس رضوی؛ عضو مجلس خبرگان رهبری؛ نماینده ولی فقیه در استان خراسان؛ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام؛ مدیر حوزه علمیه مشهد
اطلاعات علمی و مذهبی
استادان	محمد تقی ادیب نیشابوری‌؛ احمد مدرس یزدی‌؛ مجتبی قزوینی؛ هاشم قزوینی‌؛ سید محمد هادی میلانی؛ فقیه سبزواری‌؛ بروجردی
وبگاه رسمی	پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله واعظ طبسی

عباس واعظ طبسی (۱۳۱۴ - ۱۳۹۴ش)، روحانی شیعه و مُتولّی آستان قدس رضوی. او از اعضای مجلس خبرگان رهبری و نیز نماینده ولی فقیه در استان خراسان بود.

وی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به سبب سخنرانی علیه حکومت پهلوی مدتی از سخنرانی منع و زندانی بود و پس از انقلاب، سمت‌هایی مانند عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام و مدیریت حوزه علمیه مشهد را بر عهده داشت. در دوران او تشکیلات آستان قدس رضوی توسعه زیادی پیدا کرد. تغییر ضریح امام رضا (ع)، ساخت چند رواق جدید و صحن جامع رضوی محصول دوره مدیریت اوست. او مدتی عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت (ع) بود.

زندگی‌نامه

عباس واعظ طبسی در سال ۱۳۱۴ ش در مشهد به دنیا آمد. پدرش شیخ غلامرضا واعظ طبسی (درگذشته ۱۳۱۵ش)، از مبلغان و واعظان معروف دینی بود. امام خمینی درباره پدر عباس واعظ طبسی می‌گوید: «من به شما از دو حیث ارادت دارم، به خاطر خودتان و به خاطر مرحوم والدتان. چه بسیار افرادی غیر مسلمان بودند که تحت تأثیر منطق و کلام مؤثر و پرجاذبه او به اسلام مشرف شدند و او در کشورهای عربی موقعیت ویژه‌ای داشت». طبسی قبل از انقلاب به واسطه سخنرانی‌ها علیه حکومت پهلوی، مدتی ممنوع‌المنبر بود و در دوره‌ای نیز زندانی شد.

عباس واعظ طبسی بامداد جمعه ۱۴ اسفند ۱۳۹۴ش درگذشت.

استادان

طبسی در سن ۱۶ سالگی به حوزه علمیه مشهد وارد شد و دروس مقدماتی حوزوی را در آن‌جا گذراند. او مدتی نیز در قم مشغول تحصیل علوم دینی بود. پس از بازگشت به مشهد عمده وقت خود را صرف تدریس در حوزه علمیه و نیز فعالیت‌های سیاسی علیه نظام سلطنتی پهلوی کرد.

برخی اساتید وی از این قرارند:

• شیخ محمد تقی ادیب نیشابوری‌
• میرزا احمد مدرس یزدی‌
• شیخ مجتبی قزوینی
• شیخ هاشم قزوینی‌
• سید محمد هادی میلانی
• فقیه سبزواری‌
• آیت‌الله بروجردی. آیت‌الله بروجردی وی را طلبه‌ای خوش‌فکر و به عنوان زبان حوزه‌های علمیه دانسته و با تقدیر و تفقد، از او نام می‌بُرد.

تولیت آستان قدس رضوی

در سال ۱۳۵۷ش، امام خمینی نخست سرپرستی آستان قدس رضوی را به عباس واعظ طبسی واگذار کرد و پس از دو سال در سال ۱۳۵۹ش، او را به عنوان تولیت منصوب کرد.

فعالیت‌ها در آستان قدس

• گسترش حرم امام رضا (ع) از جمله ساخت صحن جامع رضوی و ساخت رواق امام خمینی
• تعویض ضریح امام رضا در سال ۱۳۷۹ش
• بازسازی و توسعه مرقد شهید سید حسن مدرس در شهر کاشمر

فعالیت‌های سیاسی

واعظ طبسی در کنار شهید بهشتی و شهید کامیاب

پیش از انقلاب

پدر واعظ شیخ غلامرضا واعظ طبسی (متولد ۱۲۷۴ش در طبس و متوفای ۱۳۱۵ش در سبزوار) واعظ جوان و قهاری بود که در سن ۴۱ سالگی به‌صورت ناگهانی درگذشت. چندین دهه بعد، امام خمینی خطاب به عباس واعظ گفت: «چه بسیار افرادی غیرمسلمان بودند که تحت تأثیر منطق و کلام مؤثر و پرجاذبهٔ او به اسلام مشرف شدند و او در کشورهای عربی موقعیت ویژه‌ای داشت».

عباس واعظ طبسی از سن ۲۱ سالگی تحت تأثیر پدر به مسیر مبارزه سیاسی با پهلوی افتاد و سال ۱۳۳۹ش در سن ۲۵ سالگی نخستین چالش با سازمان تازه‌تأسیس ساواک را تجربه کرد. نخستین همراه وی در این فعالیت‌ سیاسی، سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد بود و بعد‌ها آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و آیت‌الله محمدرضا محامی نیز به این دو پیوستند و چهار چهره اصلی فعالیت‌های سیاسی روحانیون مشهد شدند. واعظ طبسی که چند ماه پس از واقعه گوهرشاد به دنیا آمده بود، در بیست و ششمین سالگرد این فاجعه، سخنرانی تندی درباره عدل زمامداران در سرای محمدیه مشهد ایراد کرد که منجر به هفت ماه ممنوعیت منبر او شد.
آیت‌الله واعظ طبسی می‌گوید که پس از آشنایی با امام خمینی، در مسجد ملاهاشم مشهد برای نخستین‌بار از امام خمینی به‌عنوان مرجع اعلم نام می‌برد و تحت پیگرد ساواک قرار می‌گیرد و دستگیر می‌شود. در سال‌های ۴۱ و ۴۲ با اوج‌گیری حرکت اعتراضی امام خمینی و دیگر طلاب و روحانیون، واعظ طبسی نیز چندین بار در مشهد و قم دستگیر و روانه زندان می‌شود. وی همچنین بار‌ها در جلسات درس خود در مسجد ملاهاشم مشهد به انتقاد از حکومت می‌پرداخت. این مسجد محل تدریس دوره‌های مقدمات و سطح حوزه علمیه مشهد از سوی آیت‌الله بود و پایگاه مهم وی به شمار می‌رفت. واعظ طبسی در جلسات درس سید حسین بروجردی، سید محمدهادی میلانی و شیخ مجتبی قزوینی شرکت کرده بود، اما در دهه‌های چهل و پنجاه به‌عنوان سخنوری معترض شناخته می‌شد.

بعد از انقلاب

واعظ طبسی در کنار آیت الله خامنه‌ای

جایگاه وی در مشهد سبب شد در سال ۱۳۵۶ش از سوی آیت‌الله پسندیده در کنار آیت‌الله خامنه‌ای و محامی به‌عنوان مسئول تقسیم شهریه امام خمینی در میان طلاب مشهد تعیین شود. با همین زمینه حوزوی و سیاسی بود که وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امام خمینی به عنوان والی اصلی خراسان و متولی آستان قدس رضوی منصوب شد. حضور در مجلس خبرگان رهبری (از سال ۶۱ تا درگذشت) و نیز حضور در مجمع تشخیص مصلحت نظام به‌عنوان عضو حقیقی مجمع (از سال ۷۵ تا درگذشت) از دیگر مناصب مهم وی بوده که از سوی مردم یا رهبری به وی واگذار شده‌اند.
در جمهوری اسلامی از آیت‌الله واعظ به‌عنوان نمونه موفق مدیریت اسلامی نام می‌برند که تشکیلات تحت سرپرستی خود در خراسان را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای اقتصادی و اجرایی کشور ارتقا داد و به قطب مهم اقتصادی و کارآفرینی در کشور تبدیل کرد.

در بخش حوزوی نیز آیت‌الله در جایگاه عالی‌رتبه‌ترین مقام رسمی حوزه مشهد با تشکیل شورای عالی حوزه علمیه خراسان و هدایت آن، گسترش محسوسی در مدارس حوزوی شرق کشور پدید آورد. از وی به‌عنوان مدیری یاد می‌شد که می‌کوشید جنبه میانه‌روی را در امور سیاسی رعایت کند و از همین رو حتی اگر از «اعدام سران فتنه» سخن می‌گفت، آن را مشروط به اقدام مسلحانه آنان علیه جمهوری اسلامی می‌کرد.

شاید بتوان نقطه اوج این اختلاف‌نظر را در موضع انتقادی واعظ طبسی نسبت به جریان احمدی‌نژاد جست‌وجو کرد که از این منظر، موضع واعظ به موضع دیگر علما و روحانیون برجسته نزدیک‌تر بود و از همین رو همواره به شخصیتی مدافع هاشمی رفسنجانی شناخته می‌شده است. البته این‌ها منافی تعلق دیرینه وی به اردوگاه اصولگرایی نبود؛ از‌‌ همان زمان که در خرداد ۷۶ برای حمایت از ناطق نوری به صحنه آمد، تا زمانی که منتقد سیاست‌های فرهنگی دولت اصلاحات بود، تعلق وی به جریان اصولگرایی پوشیده نبود. با این حال وی به باورهای اصولگرایانه‌اش چنان پای‌بند بود که در نخستین هفته‌های آغاز ریاست جمهوری احمدی‌نژاد در تابستان ۸۴، پذیرای سخنرانی رییس جمهور اصلاحات در حرم رضوی شد که با انتقادهای تندی نسبت به دولت اصولگرای احمدی‌نژاد همراه بود. سال ۸۶ نیز در جریان سفر دیگر رییس‌جمهور سابق، به محل اقامت وی در مشهد رفت و با وی دیدار کرد.

مناصب سیاسی، شرعی و اجتماعی

اقامه نماز بر پیکر واعظ طبسی توسط آیت‌الله خامنه‌ای

• نمایندگی ولی فقیه در استان خراسان.
• عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام: واعظ طبسی از اعضای حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام از دوره سوم (۱۳۷۰ش) تا زمان وفاتش (۱۳۹۴ش) به مدت چهار دوره بود.
• نماینده خراسان در مجلس خبرگان رهبری: آیت‌الله واعظ طبسی در دوره‌های اول، دوم، سوم و چهارم منتخب مردم استان خراسان برای مجلس خبرگان رهبری بود. اما برای دوره پنجم که انتخابات آن یک هفته قبل از وفاتش برگزار شد، کاندیدا نگردید. وی علت خود را از کاندیدا نشدن، حضور علما و دانشمندان جوان در این عرصه عنوان نمود.
• عضویت در شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام.
• ریاست حوزه علمیه خراسان به طور عام و حوزه علمیه مشهد ، از سوی امام خمینی.

درگذشت

عباس واعظ طبسی که از ۷ اسفند به دلیل مشکلات تنفسی در بیمارستان امام رضا (ع) مشهد بستری شده بود، با وخیم‌تر شدن حال عمومی، در ۱۴ اسفند ۱۳۹۴ش (۲۴ جمادی‌الاول ۱۴۳۷ق) درگذشت. رهبر جمهوری اسلامی ایران بر پیکر وی نماز خواند و در حرم امام رضا دفن شد. در این مراسم سران سه قوه نیز حضور داشتند. . آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی وی را برادری همدل و همزبان برای خود و مریدی صَدیق برای امام خمینی دانست.

منابع

• گزارشی از شورای برنامه‌ریزی مدیریت حوزه علمیه خراسان، اندیشه حوزه، سال ۱،ش ۲ (پاییز ۱۳۷۴ش).
• صحیفه امام، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۹ش.