صادق آملی لاریجانی

صادق آمُلی لاریجانی (متولد ۱۳۳۹ش در نجف) فقیه، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس سابق قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران است. نظریه «اجتهاد متوسط» و «واقعی بودن الزامات اخلاقی» از جمله نظریه‌های علمی لاریجانی است. او آثاری شامل تألیف و ترجمه مانند «فلسفه علم اصول»،‌ «معرفت دینی: نقد نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت»،‌ «فلسفه تحلیلی: دلالت و ضرورت»،‌ «فلسفه اخلاق در قرن حاضر (ترجمه)» و «فقیهان امامی و عرصه‌های ولایت فقیه از قرن چهارم تا سیزدهم» دارد.

صادق آملی لاریجانی

اطلاعات فردی
تاریخ تولد	۱۳۳۹ش
محل زندگی	قم تهران
خویشاوندان سرشناس	میرزا هاشم آملی، آیت‌الله وحید خراسانی
اطلاعات علمی
استادان	میرزا هاشم آملی، وحید خراسانی، جوادی آملی، حسن‌زاده آملی
محل تحصیل	قم
تألیفات	فلسفه علم اصول، فلسفه تحلیلی، قبض و بسط در قبض و بسطی دیگر، فقیهان امامی و عرصه‌های ولایت فقیه از قرن چهارم تا سیزدهم
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام رئیس پیشین قوه قضایی عضو پیشین فقهای شورای نگهبان عضو مجلس خبرگان رهبری عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
وبگاه رسمی	http://amolilarijani.ir

از دیگر مسئولیت‌های لاریجانی، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و همچنین عضو هیئت امنا و هیئت علمی در چند دانشگاه و مرکز علمی است. او هم‌چنین چندین سال جزو فقهای شورای نگهبان بود. وی فرزند میرزا هاشم آملی و داماد آیت‌الله وحید خراسانی است.

زندگی‌نامه

صادق آملی لاریجانی یا صادق اَردِشیر لاریجانی در سال ۱۳۳۹ش در نجف متولد شد. او اصالتاً مازندرانی است. پدر او میرزا هاشم آملی از مراجع تقلید در قم و از شاگردان سید ابوالحسن اصفهانی،‌ میرزای نائینی و آقا ضیاء عراقی بود. مادر وی نیز دختر سیدمحسن اشرفی، از مراجع شهر بهشهر بود. او یک ساله بود که خانواده‌اش از نجف به قم نقل مکان کردند. وی پس از گذراندن تحصیلات دبیرستان با تشویق پدر به علوم حوزوی روی آورد. لاریجانی داماد آیت‌الله وحید خراسانی، از مراجع تقلید شیعه است.

فعالیت علمی

صادق لاریجانی به فعالیت علمی در حوزه و دانشگاه مشغول بوده و هست.

فعالیت‌های حوزوی

لاریجانی در سال ۱۳۵۶ش وارد حوزه علمیه شد و دروس سطح عالی حوزه مانند رسائل و مکاسب را نزد استادانی همچون شیخ غلامرضا صلواتی و سید کاظم حسینی حائری گذارند. سپس در دروس خارج فقه و اصول فقه از پدرش و آیت‌الله وحید خراسانی بهره برد. در کنار فقه و اصول،‌ به تحصیل فلسفه اسلامی نزد آیت‌الله جوادی آملی و آیت‌الله حسن‌زاده آملی و همچنین فلسفه غرب مشغول شد.

او پس از تدریس کتب سطح عالی حوزه، از سال ۱۳۶۸ش به تدریس خارج فقه و اصول فقه پرداخت.

وی پس از فوت پدرش، از سال ۱۳۷۱ش ریاست مدرسه علمیه حضرت ولی عصر(ع) را برعهده گرفت.

فعالیت‌های دانشگاهی

صادق لاریجانی در کنار فعالیت‌های علمی در حوزه، در دانشگاه‌ نیز مشغول فعالیت علمی بوده است. برخی از فعالیت‌های علمی دانشگاهی وی عبارتند از: عضو هیئت امنا و هیئت علمی دانشگاه قم، عضو هیئت امنای دانشگاه امام صادق(ع)، عضو هیئت علمی و هیئت امنای دانشنامه جهان اسلام، رئیس هیئت امنای مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی(نور).

او همچنین عضو هیئت تحریریه برخی از فصلنامه‌های علمی کشور همچون فصلنامه پژوهشهای کلامی و فلسفی و فصلنامه علمی و پژوهشی حکومت اسلامی است. وی صاحب امتیاز و مدیر مسئول فصلنامه پژوهش‌های اصولی نیز هست.

لاریجانی در دانشگاه قم و دانشگاه علوم اسلامی رضوی در زمینه فقه،‌ کلام جدید و فلسفه(فلسفه تطبیقی، فلسفه اخلاق و فلسفه غرب) به تدریس و پژوهش مشغول بوده است.

لاریجانی به زبان انگلیسی تسلط دارد و کتبی نیز از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده است.

نظریات علمی

نظریه اجتهاد متوسط، نظریه واقعی بودن الزامات اخلاقی و نقد نظریه حق الطاعه سید محمدباقر صدر از جمله نظریه‌های مشهور صادق آملی لاریجانی است.

• نظریه اجتهاد متوسط (نظریه توسط در اجتهاد و تقلید):

براساس این نظریه تقلید در برخی مبادی و مبانی استنباط فقهی نیز صحیح است؛‌ همان‌طور که می‌توان در فروعات فقهی تقلید کرد؛ یعنی کسی که توان اجتهاد در برخی از مبادی استنباط دارد،‌ می‌تواند در مبادی دیگری که توان اجتهاد ندارد از مرجع تقلید خود، تقلید کند و با ضمیمه کردن آن دو به نتیجه آن در احکام فرعی فقهی عمل کند. از دیدگاه صادق لاریجانی، همه ادله تقلید در احکام فرعی فقهی، در تقلید در مبادی و مبانی استنباط احکام نیز جاری است.

لاریجانی برآن است که این نظریه دو ثمره مهم دارد: الف: محققان حوزوی و غیرحوزوی می‌توانند به آرای اجتهادی خود عمل کنند. برای مثال کسی که می‌داند مرجعش در توثیق یک راوی یا برداشت از روایت اشتباه کرده است، می‌تواند به نظر مرجع تقلیدش عمل نکند و نظر اجتهادی خود را جایگزین آن کند. ب: ثمره دوم، تغییر در شیوه نوشتن رساله‌های عملیه است. براساس این نظریه مراجع تقلید باید مبادی فتواهایشان را در رساله‌های عملیه ذکر کنند.

• نظریه واقعی بودن الزامات اخلاقی:

لاریجانی درباره اینکه آیا باید و نبایدهای اخلاقی (الزامات اخلاقی) واقعیت خارجی دارند یا اعتباری و قراردادی‌اند، براین باور است که واقعیت‌های عالَم متضمن نوع خاصی از واقعیت به نام «الزامات اخلاقی» (به تعبیر لاریجانی لزوم‌های اخلاقی) هستند. هر انسانی به نحو شهودی و بالوجدان این الزامات را درک می‌کند و از آنها مفهوم «باید» یا «ضرورت» می‌سازد و در قالب گزاره‌ها به کار می‌گیرد. از دیدگاه وی این نظریه،‌ تحلیلی خاص و نو از مفهوم الزام و لزوم اخلاقی بیان می‌کند که سابقه ندارد. براساس این نظریه، عالم واقع منحصر در محسوسات نیست؛‌ بلکه عالمی فراتر وجود دارد (عالم نفس الامری) که الزامات اخلاقی را نیز دربرمی‌گیرد. عقل این عالم را می‌یابد و واقعیت‌های آن‌(الزامات اخلاقی)‌را درک می‌کند. بنابراین الزامات اخلاقی اعتباری و از سنخ بنای عقلاء نیستند؛ بلکه واقعی هستند و واقعیت آنها نفس الامری است نه مانند واقعیت خارجی ما.

• نقد نظریه حق الطاعه:

صادق لاریجانی از منتقدان نظریه حق الطاعه سید محمدباقر صدر است و آن را از سه منظر وجدانی و شهودی، منظر سازگاری درونی و از منظر لوازم بیرونی نقد کرده است. چکیده نظریه حق الطاعه شهید صدر این است که عقل در مواردی که احتمال وجود تکلیف است حکم به برائت نمی‌کند.

فعالیت سیاسی

صادق لاریجانی در جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام.

برخی از مهم‌ترین فعالیت‌های سیاسی صادق لاریجانی ازین قرار است:

• عضویت در مجلس خبرگان رهبری (نماینده استان مازندران در دوره سوم، چهارم و پنجم از سال ۱۳۷۷ تا کنون)،
• رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام (از ۹ دی ۱۳۹۷ش تا کنون)،
• عضو فقهای شورای نگهبان (دوره چهارم و پنجم تا شهریور ۱۴۰۰ش)،
• رئیس قوه قضاییه (دو دوره از مرداد ۱۳۸۸ تا اسفند ۱۳۹۷)،
• عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،‌
• عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی (از اعضای حقوقی شورا در دوران ریاست قوه قضاییه)،
• عضویت در شورای عالی امنیت ملی (از اعضای حقوقی شورا در دوران ریاست قوه قضاییه)،
• عضویت در شورای عالی فضای مجازی (از اعضای حقوقی شورا در دوران ریاست قوه قضاییه).

آثار

صادق لاریجانی در مراسم رونمایی از کتاب فلسفه علم اصول.

از لاریجانی آثار متعددی در موضوعات مختلف منتشر شده است:

• فلسفه علم اصول،‌ قم،‌ انتشارات مدرسه علمیه ولی عصر(ع). این مجموعه در ۳۳ جلد تنظیم شده است که به مرور عرضه خواهد شد.
• معرفت دینی، نقد نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران،‌ مرکز ترجمه و نشر کتاب تهران، ‌۱۳۷۰ش.
• قبض و بسط در قبض و بسطی دیگر، تهران، مرکز ترجمه و نشر کتاب تهران، ‌۱۳۷۲ش.
• فلسفه تحلیلی، دلالت و ضرورت،‌ قم،‌انتشارات مرصاد.
• واجب مشروط، انتشارات کنگره شیخ انصاری، ‌۱۳۷۴ش.
• فلسفه اخلاق در قرن حاضر، نوشته وارنک، تهران،‌ انتشارات علمی و فرهنگی، ‌۱۳۶۲ش (ترجمه).
• انسان از آغاز تا انجام، تألیف علامه طباطبایی، تهران،‌ انتشارات الزهراء، ‌۱۳۷۱ش (ترجمه).
• فقیهان امامی و عرصه‌های ولایت فقیه از قرن چهارم تا سیزدهم،‌ تألیف محمد علی قاسمی و دیگران،‌ زیرنظر صادق آملی لاریجانی،‌ مشهد،‌ دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ‌۱۴۲۶ق.

مقالات متعددی در مجلاتی همچون نقد و نظر، حکومت اسلامی، کیهان فرهنگی و ماهنامه صبح نیز از او منتشر شده است.