وحی: تفاوت میان نسخه‌ها
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) |
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) جز ←منابع |
||
| خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
* معموری، علی، «دیدگاه‌های گوناگون در تفسیر و تحلیل وحی»، مجله رواق اندیشه، شماره ۱۲، آذر ۱۳۸۱ش. | * معموری، علی، «دیدگاه‌های گوناگون در تفسیر و تحلیل وحی»، مجله رواق اندیشه، شماره ۱۲، آذر ۱۳۸۱ش. | ||
* وجدی، فرید، دایره المعارف دایره المعارف القرن العشرین. | * وجدی، فرید، دایره المعارف دایره المعارف القرن العشرین. | ||
* یعقوبیان، محمدحسن، حقیقت وحی با تأکید بر دیدگاه فلاسفه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۸ش. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
نسخهٔ ۱۲ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۲۰
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۲۸ فروردین ۱۴۰۲ توسط کاربر:Mkhaghanif برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
| از سلسله مقالات دربارهٔ: |
| اسلام |
|---|
 |
وحی ارتباطی معنوی و ناشناخته، بین شخص پیامبر با عالم غیب است که در نتیجه آن پیام الهی به پیامبر منتقل می‌شود. در این ارتباط، گاه واسطه‌ای در کار است و گاهی بدون هیچ واسطه‌ای، انتقال پیام انجام می‌شود. این فرایند که در اصطلاح علم کلام، وحی تشریعی و رسالی نامیده می‌شود، مخصوص پیامبران است و با الهام و تحدیث تفاوت دارد. در دوره معاصر، این بحث مورد توجه متفکران قرار گرفته است و تحلیل‌های جدیدی از فرایند وحی ارائه شده است که بیشتر بر اساس تجربه دینی است.
جایگاه و اهمیت وحی
وحی به عنوان تنها راه ارتباطی خداوند با انسان دانسته شده است. قرآن کتاب آسمانی مسلمانان مبتنی بر وحی است و پیامبر مخاطب وحی قرار گرفته است. در باورهای شیعیان امامان شیعه نیز می‌توانند مخاطب برخی از گونه‌های وحی باشند. چنان که گاه انسان‌هایی غیر از پیامبران و امامان نیز مخاطب وحی بوده‌اند. کلماتی با ریشه وحی به طور مکرر در قرآن به‌کار رفته است. از این رو دانشمندان مسلمان درباره حقیقت و گونه‌های وحی، و چگونگی خطاناپذیری وحی بحث‌های فراوانی کرده و در کتاب‌های مربوط به علوم قرآن بخشی را به آن اختصاص داده‌اند.
مفهوم‌شناسی
وحی به‌معنای اشاره سریع[۱] سرعت[۲] و القای پنهانی مطلبی به دیگران[۳] آمده است. در اصطلاح دینی، به معنی القاء یک مطلب در ذهن و یا ادراک یک روش و سنت و یا نفوذ در نفس مثالی و برزخی است که در قرآن به آن اشاره شده است.[۴] و نیز ارتباطی معنوی بین پیامبران با عالم غیب است که در آن، پیام خدا به پیامبر منتقل می‌شود. نتیجه این فرایند، آگاهی قطعی‌ای است که از ناحیه خداوند، به برخی از انسان‌های برگزیده عطا می‌شود.[۵] وحی چهار ویژگی دارد که عبارتند از: (۱)تبادل مفهوم یا احساسی معنادار، (۲)مخفی بودن طرق ارتباط، (۳)سرعت روند ارتباط، و (۴) از مقوله کلام بودن یا قابل تبدیل به کلام بودن[۶]
کاربردهای قرآنی کلمه وحی
کلماتی با ریشه «وحی» در بیش از ۷۵ آیه قرآن کریم و در معانی مختلف به کار رفته است[۷] که عبارتند از:
- اشاره پنهانی مانند داستان حضرت زکریا در آیه ۸۵ سوره مریم.[۸]
- هدایت غریزی مانند هدایت طبیعی زنبور عسل در آیه ۶۸ سوره نحل
- هدایت طبیعی جمادات در آيه ۱۲ سوره فصلت.
- القای وسوسه‌ها و ترفندهای شیطانی از سوی شیاطین در آیه ۱۱۲ سوره انعام.
- الهام و القای مطلبی از جانب خداوندی به غیر پیامبران: در آیه ۷ سوره قصص.
- وحی تشریعی بر پیامبران مثل آيه ۶۵ سوره زمر.
گونه‌های وحی
اندیشمندان مسلمان بر اساس مضمون وحی، مخاطب وحی، روش ارتباط بین منبع و مخاطب وحی، و بر پایه منبع آن، وحی را به گونه‌های مختلف تقسیم کرده‌اند.[۹]
وحی ربانی و وحی شیطانی
وحی بر اساس منبع صدور وحی به دو گونه وحی ربانی و وحی شیطانی تقسیم شده است.[۱۰] وحی ربانی وحی‌ای است که از سوی خداوند به فرد می‌رسد. ولی در مقابل وحی شیطانی وحی‌ای است که از منبعی غیر الهی و شیطانی به فرد می‌رسد. اندیشمندان مسلمان عنوان وحی شیطانی را از تعبیر «وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَىٰ أَوْلِيَائِهِمْ» در آیه ۱۲۱ سوره انعام برداشت کرده‌اند که تصریح می‌کند که شیاطین به دوستان خود وحی می‌کنند.[۱۱] این نکته در آیه ۱۱۲ سوره انعام نیز به کار رفته است.[۱۲]
وحی به پیامبران و غیر پیامبران
گاه مخاطب وحی الهی پیامبران هستند که به آن وحی رسالی گفته شده[۱۳] و گاه اشخاص دیگری که مقام نبوت ندارند که وحی غیر رسالی خوانده شده است.[۱۴] مثل وحی به مادر حضرت موسی، حضرت مریم، و حواریون عیسی.[۱۵] در قرآن کلمه وحی درباره غیر انسا‌ن‌ها نیز به کار رفته ست. مثل وحی به زنبور عسل در آیه ۱۲ سوره قصص، وحی به زمین در آیه ۵ سوره زلزال و وحی به آسمان در آیه ۱۲ سوره فصلت.[۱۶] وحی در این موارد را تحقق یک واقعیت خارجی و عینی در ذات یکی از پدیده‌های هستی دانسته‌اند که با ارتباط کلامی متفاوت است.[۱۷]
اقسام وحی بر اساس محتوای آن
- وحی تشریعی که وحی تنزیلی و وحی قرآنی نیز خوانده می‌شود. وحی بر پیامبران (وحی تشریعی) در بسیاری موارد توسط توسط یک معلم و واسطه غیر بشری به رسولان ابلاغ می‌شود[۱۸] چنان که در آیه ۵ سوره نجم تصریح شده است که عَلَّمَهُ شَديدُ الْقُوى ( آن را [فرشته] شديد القوى به او فرا آموخت) و در بیشتر موارد این واسطه فرشته وحی جبرئیل بوده است.[۱۹]
- وحی تسدیدی یا همان الهام. محتوای این وحی می‌تواند دستورالعمل فردی، رهنمود اجتماعی، خبر از آینده و مانند آن باشد.
- وحی تبیینی، دریافت حقایقی از عالم ربوبی است که مضمون آن تبیین تعالیمی است که بر پیامبر الهی وحی شده، و به عللی تفسیر و تبیین آن انجام نگرفته است.[۲۰] سبحانی متکلم شیعه این قسم از وحی را همان تحدیث می‌داند.[۲۱]
تقسیم بر اساس روش انتقال مفهوم
انتقال پیام از خدا به پیامبران به چند صورت روی داده است. این شیوه‌ها در آیه ۵۱ سوره شوری ذکر شده است:
- صحبت کردن بدون واسطه خدا با پیامبر (وحی مُشافِهی) در خواب یا بیداری؛[۲۲] مانند رویای صادقه که در داستان حضرت ابراهیم . قربانی کردن اسماعیل آمده است.[۲۳] و یا وحی زبور به حضرت داوود.[۲۴]
- سخن گفتن از بیرون حجاب و به صورت مخفیانه؛ مانند وحی بر موسی در کوه طور که به‌واسطه درخت بوده است.[۲۵]
- از طریق واسطه‌ای غیر بشری مثل جبرئیل یا روح، یا فرشته‌ای دیگر.[۲۶]
گفته شده که در گونه نخست از وحی، کلامی در بین نیست و آنچه بدون واسطه به قلب پیامبر منتقل می‌شود معانی هستند نه الفاظ. اما دو قسم دیگر، هم وحی کلامی هستند و هم باواسطه. در قسم دوم، وحی کلامی از طریق واسطه‌ای انجام می‌گیرد که واسطه، خودش درکی از وحی ندارد و فقط وحی از طریق آن به پیامبر می‌رسد، مانند درخت در وحی به حضرت موسی در طور، اما در گونه سوم واسطه خودش وحی را درک کرده و به اذن الهی به پیامبر می‌رساند مانند وحی از طریق جبرئیل به پیامبر(ص).[۲۷] برخی تصریح کرده‌اند که این گونه از وحی نیز از سنخ کلام و سخن نیست.[۲۸]
تفاوت وحی با مفاهیم مشابه
وحی تشریعی با برخی مفاهیم مشابه یا سایر گونه‌های وحی تفاوت‌هایی دارد.
تفاوت وحی با تجربه دینی
تفاوت وحی با تجربه عرفانی
منابع مطالعاتی
- راه و راهنماشناسی، محمدتقی مصباح یزدی موسسه امام خمینی
- وحی در قرآن، محمود عبداللهی، بوستان کتاب
- وحی در ادیان آسمانی، ابراهیم امینی
- وحی و نبوت، مرتضی مطهری، نشر صدرا
- وحی یا شعور مرموز، علامه طباطبایی
- افق وحی، سید محمد محسن حسینی طهرانی، مکتب وحی
- کلام خدا، عبدالله نصری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
- نگاهی بر بسط تجربه نبوی، رضا حاجی ابراهیم
- رویا انگاری وحی، ابوالفضل و حامد ساجدی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
پانویس
منابع
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، ۲۰۰۰م.
- آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیرالقران الکریم(جلد۷)، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- آملی، سید حیدر، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، تهران: چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ سوم، ۱۴۲۲ق.
- باقری اصل، حیدر، نقد و بررسی نظریه‌های وحی، تبریز، انتشارات یاس نبی، ۱۳۸۴ش.
- باقری اصل، حیدر، «تبیین وحی از دیدگاه متکلمان مسلمان»، پژوهش‌های فلسفی کلامی، شماره ۱۹، خرداد ۱۳۸۳ش
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، تفسیر البیضاوی، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۴۱۰ق.
- پترسون، مایکل و دیگران، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی، تهران، انتشارات طرح نو، ۱۳۷۶ش.
- پراود فوت، وین، تجربه دینی، ترجمه عباس یزدانی، قم، مؤسسة طه، ۱۳۷۷ش.
- جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم: نشر اسراء، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
- حسینی طهرانی، سید محمدمحسن، افق وحی، تهران، مکتب وحی، ۱۴۳۰ق.
- خمینی(امام)، سید روح‌الله، تفسیر سوره حمد، بی‌تا، بی‌نا.
- خمینی(امام)، سید روح‌الله، تقریرات فلسفه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۱ش.
- خمینی(امام)، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- دانش، اسماعیل، بررسی تطبیقی حقیقت وحی در اسلام و مسیحیت، قم، انتشارات مهر امیر المؤمنین، ۱۳۸۷ش.
- داور پناه، ابوالفضل، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات صدر، ۱۳۷۵ش.
- درگاه‌زاده، محمد، «تبیین فلسفی وحی از نگاه ابن‌سینا»، مجله معرفت کلامی، شماره ۸، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
- دشتی، علی، بیست و سه سال.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم، ۱۴۱۲ق.
- ربانی گلپایگانی، علی، کلام تطبیقی، قم، انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۵ش.
- سبحانی، جعفر، «تبیین وحی»، فصلنامه کلام اسلامی، شماره ۲۶، ۱۳۷۷ش.
- صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، قم: نشر بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
- طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر جامعه مدرسین، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طباطبائی، محمد حسین، وحی یا شعور مرموز، بی‌جا: مرکز نشر و توزیع کتاب، ۱۳۷۷ش.
- عابدی، احمد، «وحی قرآنی و وحی بیانی»، فصلنامه اندیشه نوین دینی، شماره ۱۳، تابستان ۱۳۸۷ش.
- غروی نائینی، نهله، «بازخوانی انواع وحی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره ۴۳، پاییز ۱۳۹۹ش.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم: دار الکتاب، چاپ چهارم، ۱۳۶۷ش.
- مطهری، مرتضی، نبوت، تهران: نشر صدرا، ۱۳۷۳ش.
- معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
- معموری، علی، «دیدگاه‌های گوناگون در تفسیر و تحلیل وحی»، مجله رواق اندیشه، شماره ۱۲، آذر ۱۳۸۱ش.
- وجدی، فرید، دایره المعارف دایره المعارف القرن العشرین.
- یعقوبیان، محمدحسن، حقیقت وحی با تأکید بر دیدگاه فلاسفه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۸ش.
پیوند به بیرون
- مفهوم شناسی وحی و الهام در لغت، قرآن و روایات
- نبی کیست، وحی چیست؟
- حقیقت وحی
- باران آیه های انفسی (نگاهی به وحی در آرای نصر حامد ابوزید)
- نقد تقریر نصر حامد ابوزید از تاریخ مندی قرآن
- بازخوانی پدیده اختلاف قرائات از نگاه نصر حامد ابوزید
- نگرش های انتقادی معاصر و قرآن
- پاسخ خرمشاهی به اظهارات سروش
- واكنش آیت‌الله «جعفر سبحانی» به اظهارات «عبدالكریم سروش» درباره قرآن
- چرایی اقبال نواندیشان معاصر به وحی‌شناسی و قرآن‌پژوهی
- معرفت وحیانی
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۸۵۸
- ↑ فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۲۱
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ۲۰۰۰م، ج۳، ص۳۷۹.
- ↑ حسینی طهرانی، افق وحی، ۱۴۳۰ق، ص۲۴۳.
- ↑ طباطبایی، وحی یا شعور مرموز، ۱۳۷۷ش، ص۱۰۴
- ↑ معموری، «دیدگاه‌های گوناگون در تفسیر و تحلیل وحی»، ص۱۰.
- ↑ غروی نائینی، «بازخوانی انواع وحی»، ص۲۴۲.
- ↑ غروی نائینی، «بازخوانی انواع وحی»، ص۲۴۳.
- ↑ عابدی، «وحی قرآنی و وحی بیانی»، ص۵۱.
- ↑ حسینی طهرانی، افق وحی، ۱۴۳۰ق، ص۲۴۴ و ۲۵۳.
- ↑ عابدی، «وحی قرآنی و وحی بیانی»، ص۵۱.
- ↑ معرفت، التمهید، بی‌تا، ج۱، ص۲۸.
- ↑ معرفت، التمهید، بی‌تا، ج۱، ص۲۹.
- ↑ غروی نائینی، «بازخوانی انواع وحی»، ص۲۴۷.
- ↑ غروی نائینی، «بازخوانی انواع وحی»، ص۲۴۷-۲۴۹.
- ↑ باقری اصل، نقد و بررسی نظریه‌های وحی، ۱۳۸۴ش، ص۹-۱۱.
- ↑ حسینی طهرانی، افق وحی، ۱۴۳۰ق، ص۲۶۳.
- ↑ مطهری، نبوت، ۱۳۷۳ش، ص۸۲-۸۳.
- ↑ مطهری، نبوت، ۱۳۷۳ش، ص۸۴.
- ↑ سبحانی، «تبیین وحی»، ص۷.
- ↑ سبحانی، «تبیین وحی»، ص۷.
- ↑ صدوق، التوحید، الناشر: جماعة المدرّسين في الحوزة العلمية، ص۲۶۴.
- ↑ سوره صافات، آیه۱۰۲.
- ↑ بیضاوی، تفسیر البیضاوی، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۹۷.
- ↑ سوره قصص، آیه۳۰.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۲۷۹؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۸، ص۷۴؛ مطهری، نبوت، ۱۳۷۳ش، ص۸۱-۸۴
- ↑ ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی، ۱۳۸۵ش، ص۶۲-۶۸.
- ↑ حسینی طهرانی، افق وحی، ۱۴۳۰ق، ص۲۷۱.