اشرف مخلوقات

أشرف مخلوقات به‌معنای برترین موجودی که خداوند خلق کرده است. عموم محققان و مفسران معتقدند انسان مصداق اشرف مخلوقات است و دلیل‌هایی از آیات و روایات اسلامی این مطلب را تأیید می‌کند. برخی مفسران نیز مصادیق دیگری همچون ملائکه،‌ عقل اول و... را اشرف مخلوقات دانسته‌اند.

معنا و مصداق

أشرف مخلوقات را به‌معنای برترین موجودی که خداوند آن‌را خلق کرده، دانسته‌اند. برای اشرف مخلوقات، مصادیق مختلفی ذکر شده است:

• محققان، انسان را برترین مخلوق خداوند دانسته‌اند. در قرآن کریم آیه‌ای که تصریح کند انسان اشرف مخلوقات است، وجود ندارد، با این‌حال مفسران براساس فحوای آیات و دیگر آموزه‌های اسلامی انسان را اشرف مخلوقات می‌دانند؛ به این معنا که انسان، استعداد و توانایی این را دارد که به رتبه اشرف مخلوقات برسد اما گاه انسان بر اثر کفر و گناه به جایی می‌رسد که از موجودات بی‌روح نیز پایین‌تر قرار می‌گیرد. به همین جهت خداوند در قرآن گاهی انسان را جماد، گاهی گیاه و گاهی حیوان می‌خواند. در میان انسان‌ها، انبیاء و اوصیاء که دارای مقام عصمت هستند، برترین مخلوقات می‌باشند و در میان آن‌ها نیز پیامبر اسلام بالاترین درجه را دارا است.
• برخی محققان ملائکه را اشرف مخلوقات دانسته‌اند.
• برخی معتقدند عقل اول اشرف مخلوقات است.
• برخی مفسران مفاهیمی همچون علم و ایمان را اشرف مخلوقات معرفی کرده‌اند. البته این احتمال وجود دارد که منظور این گروه از مخلوقات، مخلوق از فعل «خَلُقَ» به معنای اخلاقیات باشد

دلائل

محققان و عالمانی که انسان را اشرف مخلوقات دانسته‌اند، ادله‌ای بر این مطلب ذکر کرده‌اند:

• خداوند، مبدأ انسان را از خود معرفی می‌کند: «نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی؛ و از روح خود در آن دمیدم» و انتهای او را نیز به سمت خود می‌داند.

• خداوند به انسان اسماء را یاد داد و ملائکه بر انسان سجده کردند..
• خداوند مقام خلافت در عالم تکوین را به انسان داده است.
• انسان به جهت «عقل» و «کمال اختیاری» بر سایر موجودات برتری دارد.
• برخی معتقدند نوع خلقت مادی انسان نیز دلیل در اشرف مخلوقات بودن او است.

منابع

• قرآن کریم.
• ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ، چاپ اول، بی‌تا.
• آملی، سید حیدر، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، تحقیق: سید محسن موسوی تبریزی، تهران، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ سوم، ۱۴۲۲ق.
• «آیا همه بشریت اشرف مخلوقات اند؟»، سایت رهروان ولایت، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۵ شهریور ۱۳۹۷ش.
• «چرا خداوند که در قرآن کریم انسان را اشرف مخلوقات نامیده است؟» سایت پاسخگویی به شبهات، تاریخ بازدید: ۱۵شهریور ۱۳۹۷ش.
• «چرا انسان اشرف مخلوقات هست؟» سایت شهر سوال،‌ تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۵شهریور ۱۳۹۷ش.
• صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق: محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
• طنطاوی، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
• طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
• عزیزی، مصطفی، انسان‌شناسی، قم، نشر معارف، ۱۳۸۹ش.
• فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
• مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
• ملاحویش آل غازی، عبدالقادر، بیان المعانی، دمشق، مطبعة الترقی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.