شیث(ع) دومین پیامبر پس از آدم(ع)، از فرزندان آدم و حوا و برادر کوچک هابیل و قابیل است. تولد او هدیه‌ای از جانب خدا برای آدم(ع) در ازای کشته‌شدن فرزندش هابیل بود. از این رو به هبةالله شهرت داشت.
 | |
| اطلاعات پیامبر | |
|---|---|
| محل زندگی | مکه |
| پس از | آدم(ع) |
| پیش از | إنوش (ع) |
| پیروان | صابئین |
| پیامبران | |
| نوح • ابراهیم • موسی • عیسی • محمد سایر پیامبران | |
شیث جانشین آدم و پیامبر بعد از وی شد. او دارای چندین صحیفه آسمانی بود. او دارای چهار فرزند بوده است. نخستین فرزندش إنوش نام داشت.
به گفته مورخان در میان فرزندان آدم، نسل بشر از جانب شیث ادامه یافت. عمر وی ۹۱۲ سال و محل دفن او کوه ابوقبیس ذکر شده است. در منطقه بعلبک در شرق لبنان شهری به نام نبی‌شیث است که در آن مقبره بزرگی منسوب به شیث قرار دارد.
زندگی‌نامه
شیث سومین فرزند پسر آدم(ع) و حوا و برادر کوچک هابیل و قابیل است. بر اساس گزارش‌های تاریخی خدا پس از ناراحتی و شکوه آدم(ع) از قتل هابیل، در ازای هابیل، فرزندی به نام شیث به او عطا کرد.[۱] از این‌رو کنیه شیث، هبةالله یعنی هدیه خداست. تولد شیث در ۱۳۰ سالگی آدم اتفاق افتاد.[۲]
شیث به مانند دیگر فرزندان آدم و حوا به صورت دوقلوی دختر و پسر به دنیا آمد و نام خواهرش عزوراء بود.[۳] البته بر اساس برخی منابع، او تنها متولد شد.[۴]
ازدواج و فرزندان
متون تاریخی همسر شیث را حوریه‌ای دانسته‌اند که ازدواج آنان به درخواست آدم(ع) صورت گرفته است. حاصل این ازدواج چهار فرزند بوده که نخستین آن انوش، جانشین وی بود.[۵] شیث ۱۰۵ ساله بود که فرزندش انوش به دنیا آمد.[۶]
برخی منابع نیز از ازدواج شیث با اقلیما، خواهر قابیل سخن گفته‌اند.[۷]
استمرار نسل بشر از طریق شیث
از جمله ویژگی‌های شیث این است که نسل بشر به او می‌رسد. به این دلیل که فرزندان و خاندان قابیل نسلشان منقرض شد.[۸] بر اساس منابع تاریخی خاندان قابیل به سبب آنکه مرتکب گناهانی نظیر زنا، شرب خمر، آتش پرستی و استفاده از آلات لهو و لعب شدند بر اثر طوفان نوح از بین رفتند و تنها خاندان شیث باقی ماندند.[۹]
جانشینی آدم(ع) و مقام نبوت
شیث به فرمان خدا جانشین و وصی آدم شد[۱۰] و تمام علومی که به آدم(ع) داده شده بود به شیث منتقل گردید.[۱۱] او پس از درگذشت آدم(ع) به مقام نبوت رسید[۱۲] و به فرمانروایی و حکومت میان مردم پرداخت. شیث مقررات آدم(ع) که مشتمل بر احکام و مجازات خدا بر مفسدان را جاری کرد و مردم را به تقوای و کار نیک فرمان داد.[۱۳]
آدم برای آنکه شیث نیز بر اثر حسادت قابیل، به سرنوشت هابیل دچار نشود به شیث توصیه کرد علم و مقام خود را از قابیل پنهان کند.[۱۴] از این‌رو شیث تا مدتی در حال تقیه به سر می‌برد.[۱۵] گزارش‌هایی نیز وجود دارد که به تهدید شیث از سوی قابیل پس از جانشین شدن شیث اشاره کرده‌اند.[۱۶]
از امام صادق(ع) نقل شده زمانی که حضرت آدم(ع) درگذشت، شیث از جبرئیل خواست که جلو ایستاده و بر جنازه حضرت آدم نماز بگزارد. جبرئیل گفت: خداوند ما را بر سجده به پدر تو دستور داد و ما بر فرزندان نیکوکار او پیشی نمی‌گیریم و تو بهترین فرزندان آدم هستی».[۱۷]
صحف شیث
شیث مانند آدم(ع) و سایر پیامبران دارای چندین صحیفه آسمانی بود. اعداد ۵۰ صحیفه، بیشترین تعدادی است که به صحیفه‌های شیث منسوب است.[۱۸]
محل زندگی و تبلیغ شیث مکه دانسته شده است.[۱۹] او در دوره نبوت خود با جبرئیل و دیگر فرشتگان، در ارتباط بود.[۲۰] بر اساس برخی گزارش‌ها نخستین کسی که نوشتن را ابداع کرد شیث بود.[۲۱]
وفات و مدفن
طبری عمر او را ۹۳۰ سال گزارش کرده است[۲۲] اما منابعی دیگر عمر وی را ۹۱۲ سال گفته‌اند.[۲۳] برخی مکان دفن شیث را غاری مشهور به غار گنج در کوه ابوقبیس همان مدفن آدم و حوا دانسته‌اند.[۲۴] در عین حال در شهر نبی‌شیث (یا به لهجه محلی نبی‌شیت) در منطقه بعلبک در شرق لبنان قبری وجود دارد که آن را منسوب به شیث نبی می‌دانند.[۲۵] در شهر موصل در شمال عراق نیز قبری به شیث منسوب است که توسط داعش در سال ۱۳۹۳ش تخریب شد.[۲۶] در بلخ، در شمال افغانستان نیز، مرقدی منسوب به شیث پیامبر وجود دارد.[۲۷]
جانشینی شیث
شیث هنگام وفات خود فرزندش انوش را به وصایت و جانشینی خود تعیین کرد.[۲۸] وی انوش را به تقوای الهی وصیت کرد و از او خواست قومش را به تقوا الهی و عبادت نیکو فرمان دهد.[۲۹]
او همچنین پیش از وفاتش از خاندان خود خواست بر وصلت نکردن با فرزندان قابیل، سوگند یاد کنند.[۳۰]
اعتقاد صابئان به شیث
برخی صابئین برخی از کتاب مقدس خود را همان صحف شیث می‌دانند.[۳۱] برخی مورخان معتقدند صابئان از مردمان سریانی، قدیمی‌ترین امت روی زمین هستند که نسل خود را به صابی یکی از فرزندان شیث برمی‌گردانند.[۳۲]
فص شیثی
ابن عربی، فُصّ دوم کتابش را فص شیثی قرار داده است. شیث به منزله رحمانیت و عطای خدا در حق حضرت آدم و فرزندان اوست. شیث نماد بخشش الهی است. این هدیه از سویی به جهت لیاقت خود موجودات است و از سوی دیگر به رحمانیت خدا بستگی دارد.[۳۳]
پانویس
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۶۶.
- ↑ تورات، کتاب تکوین، باب۴، آیه۲۵-۲۶؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۵.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۱۸.
- ↑ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۲، ص۳۸۲.
- ↑ داورپناه، انوار العرفان، ۱۳۶۶ش، ج۸، ص۱۳؛ حسینی همدانی، انوار درخشان در تفسیر قرآن، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۳۲۵.
- ↑ عسکری، عقاید اسلام در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۱۰۱.
- ↑ سمرقندی، تفسیر السمرقندی، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۵؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۲، ص۳۸۶.
- ↑ شرفالدین، الموسوعة القرآنیة، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۴۰.
- ↑ ثعلبی، تفسیر الثعلبی، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۵۳؛ طبرسی، مجمع البیان،۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۸۷.
- ↑ عسکری، عقاید اسلام در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۳ و ۳۳۱.
- ↑ عسکری، عقاید اسلام در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۹؛ طبری، ترجمه تفسیر طبری، ۱۳۵۶ش، ج۲، ص۳۹۴-۳۹۸؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۷۰.
- ↑ عسکری، عقاید اسلام در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۴و۶۵.
- ↑ ملکی میانجی، مناهج البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۷۴.
- ↑ طبری، ترجمه تفسیر طبری، ۱۳۵۶ش، ج۲، ص۳۹۹.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۱۰۴.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۶۳.
- ↑ طبری، ترجمه تفسیر طبری، ۱۳۵۶ش، ج۲، ص۳۹۹؛ معانی الأخبار، ص۳۳۳ به نقل از امام حسن عسکری، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری علیهم السلام، ۱۴۰۹ق، ص۱۵۳.
- ↑ ابن‌اثیر، کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ جرجانی، درج الدرر، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۶۶۲.
- ↑ ابن‌العبری، مختصر تاریخ الدول، ۱۳۷۷ش، ص۴؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۹.
- ↑ طبری، ترجمه تفسیر طبری، ۱۳۵۶ش، ج۱، ص۶۲.
- ↑ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۲۳؛ ابن‌العبری، مختصر تاریخ الدول، ۱۳۷۷ش، ص۴.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، باستان شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۲۴۴.
- ↑ «نگاهی به مسجد راس الحسین، حرم شیث نبی ، بارگاه خوله و مقبره شهید سید عباس موسوی.»
- ↑ «تروریست‌ها مراقد شیث و جرجیس نبی (ع) را تخریب کردند.»
- ↑ خبرگزاری فارس، «نگاهی به بلخ باستان در افغانستان»
- ↑ عسکری، عقاید اسلام در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ عسکری، عقاید اسلام در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۳۳۲.
- ↑ عسکری، عقاید اسلام در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ میدانی، معارج التفکر و دقائق التدبر، ۱۳۶۱ش، ج۷، ص۵۴۶.
- ↑ میدانی، معارج التفکر و دقائق التدبر، ۱۳۶۱ش، ج۷، ص۵۴۶؛ حسینی همدانی، انوار درخشان در تفسیر قرآن، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۹۱.
- ↑ ابن عربی، فصوص الحکم، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۷
منابع
- ابن‌اثیر، عزالدین علی، کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۷۱ش.
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، محقق، عطا، محمد عبدالقادر، عطا، مصطفی عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن عربی، محیی‌الدین، فصوص الحکم، به کوشش ابوالعلاء عفیفی، بیروت، دارالکتاب‌العربی، ۱۴۰۰ق.
- ابن‌العبری، ابوالفرج ملطی، مختصر تاریخ الدول، ترجمه عبد المحمد آیتی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- ابن‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، باستان شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۰ش.
- ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، محقق: ابی‌محمدابن عاشور، مراجعه و تدقیق: نظیر ساعدی، بیروت، دار إحیاءالتراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن، درج الدرر فی تفسیر القرآن الکریم، مصحح: محمد ادیب شکور، امان، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۳۰ق.
- حسینی همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، محقق: محمدباقر بهبودی، تهران، لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- داورپناه، ابوالفضل، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران، کتابخانه صدر، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.
- سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم، محقق: عمر عمروی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- شرفالدین، جعفر، الموسوعة القرآنیة، خصائص السور، مراجعه: احمد حاطوم/محمد توفیق، ابوعلی، بیروت، دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم(الطبرانی)، اردن، اربد، دارالکتاب الثقافی، چاپ اول، ۲۰۰۸م.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مصحح: یزدی طباطبایی، فضل الله/هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری، محمد بن جریر، ترجمه تفسیر طبری، مصحح: حبیب یغمایی، تهران، انتشارات توس، چاپ دوم، ۱۳۵۶ش.
- عسکری، مرتضی، عقاید اسلام در قرآن، مترجم: محمدجواد کرمی، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر(تفسیر العیاشی)، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق موسوی جزایری، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۳۶۳ش.
- مستوفی، حمدالله بن ابی‌بكر بن احمد، تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوایی، تهران، امیركبیر، چاپ سوم، ۱۳۶۴ش.
- معانی الأخبار، ص۳۳۳ به نقل از امام حسن عسکری، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری علیهم السلام، قم، مدرسة الإمام المهدی (علیه‌السلام)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- ملکی میانجی، محمدباقر، مناهج البیان فی تفسیر القرآن تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- یدانی، عبدالرحمن حسن حبنکه، معارج التفکر و دقائق التدبر، دمشق، دارالقلم، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
- «نگاهی به مسجد راس الحسین، حرم شیث نبی ، بارگاه خوله و مقبره شهید سید عباس موسوی.»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۱۳۹۲/۱۲/۲۶ش، تاریخ بازدید: ۱۳۹۲/۱۲/۲۶ش.
- «تروریست‌ها مراقد شیث و جرجیس نبی (ع) را تخریب کردند.»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۱۳۹۲/۰۵/۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۳۹۲/۱۲/۲۶ش.