تَهَجُّد، واژه‌ای قرآنی است به معنای شب‌خیزی برای خواندن نماز شب، قرائت قرآن، ذکر خدا و آمرزش‌طلبی.[۱]

واژه تهجد در قرآن در آیهٔ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ (و پاسى از شب را زنده بدار) به کار رفته است.[۲] شیخ صدوق (درگذشت: ۳۸۱ق) با استناد به عبارت «فَتَهَجَّدْ»، نماز شب را بر پیامبر(ص) واجب و بر دیگر مسلمانان مستحب دانسته است.[۳] همچنین در آیهٔ «قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا؛ شب را جز کمی، به پا خیز»، به پیامبر(ص) دستور داده شده است که بیشتر شب را بیدار باشد.[۴] به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه، رسیدن پیامبر(ص) به مقام مَحمود (مقام شفاعت در روز جزا) به سبب تهجد است.[۵]

روایاتی در فضیلت تهجد نقل شده است. از جمله برپایه روایتی که از امام علی(ع) نقل شده، بیداری شب باعث سلامتی بدن، خشنودی پروردگار، در معرض رحمت و لطف خدا قرار گرفتن و تمسک به اخلاق پیامبران می‌شود.[۶] همچنین در قرآن، آمرزش‌خواهی در سَحَر از ویژگی‌های پرهیزگاران شمرده شده است.[۷]

علامه طباطبایی در المیزان نوشته است تهجد، در لغت به معنای بیدارشدن بعد از خواب است.[۸] به گفته علامه مجلسی گاهی به نماز شب هم تهجد گفته می‌شود.[۹]

پانویس

  1. مصلائی‌پور، «تهجد»، ص۶۸۹.
  2. سوره إسراء، آیه۷۹.
  3. صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۸۴.
  4. سوره مزمل، آیه۲.
  5. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۲۲۵.
  6. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۴۴.
  7. نگاه کنید به سوره آل‌عمران، آیه ۱۷؛ سوره ذاریات، آیات ۱۷-۱۸.
  8. نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۱۷۵.
  9. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۲۲.

منابع

  • صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاَعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
  • مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت،‌ دارُ اِحیاء التُّراثِ العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
  • مصلائی‌پور، عباس، تهجد، دانشنامه جهان اسلام، ج۸، تهران، بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۳ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ سی‌ و‌ دوم، ۱۳۷۴ش.