اَسوَد عَنْسی از مدعیان دروغین پیامبری، در زمان پیامبر(ص) بود[۱] و در همان زمان پیامبر یا در آغاز خلافت ابوبکر به دست فیروز دیلمی فرمانده نیروی مسلمانان در یمن کشته شد.[۲] ارتداد اسود عنسی اولین ارتداد در زمان پیامبر(ص) قلمداد شده است.[۳]
| از مدعیان دروغین پیامبری | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام | أسْوَد عَنْسی |
| نام کامل | عبهلة بن کعب بن حارث بن عمرو بن عبدالله بن سعد بن عنس بن مذحج |
| لقب/کنیه | ذوحمار؛ ذوخمار |
| شهرت | اسود عنسی کذاب |
| زادگاه | نجران |
| محل زندگی | غار خبان در نزدیکی نجران |
| وفات | سال ۱۱ قمری |
| اطلاعات دیگر | |
| تخصص | کهانت |
ادعای پیامبری اسود عنسی و شورش وی در سال دهم هجری از محل تولدش غار خبان در نزدیکی نجران آغاز شد[۴] و تا زمان مرگش سه ماه به طول انجامید.[۵] ماوَردی و طَبری از مفسران اهل‌سنت معتقدند که آیه ۹۳ سوره انعام درباره مُسَیًلَمه کذّاب و اسود عنسی نازل شده است.[۶]
نام کامل اسود عنسی، عَبْهَلَة بن کعب بن حارث بن عمرو العَنْسی بود که به خاطر سیاهی چهره به اسود شهرت داشت.[۷] وی اهل یمن و از بزرگان بنی‌عنس از تیره‌های قبیله مَذحِج بود.[۸] در غار خَبّان در نزدیکی نجران متولد شد.[۹] او را به اسود ذوحِمار، به‌معنای صاحب الاغ آموزش‌دیده،[۱۰] و همچنین ذوخِمار، به‌معنای کسی که همیشه صورت خود را می‌پوشانده، لقب داده‌اند.[۱۱]
اسود خودش را رحمان یمن می‌نامید.[۱۲] و به گفته ابوالفتوح رازی، مفسر شیعه، مردی کاهِن و شُعبده‌باز بود که با سخنوری و شعبده‌بازی و کِهانت مردم را فریب می‌داد.[۱۳] وی ادعا داشت که سَحیق و شَقیق دو مَلَک هستند که از طریق آن‌ها به وی وحی می‌شود.[۱۴]
پس از ادعای پیامبری، بزرگان قوم عنس و افراد دیگری از غیر طایفه عنس با اسود بیعت کردند.[۱۵] اسود و یارانش ده روز پس از ادعای پیامبری و خروج از غار خبان، نجران و بیست و پنج روز بعد صنعا و یمن را به تصرف خود درآوردند.[۱۶] اسود، شَهْر بن باذام (فرزند باذان حاکم ایرانی صنعا) که خود و پدرش منصوب پیامبر(ص) بودند را به قتل رساند و همسر وی مرزبانه را به اجبار به همسری خود درآورد.[۱۷]
به گزارش ابن‌کثیر، با شروع حملات اسود عنسی به مناطق یمن، نجران و حضرموت بسیاری از گماشتگان پیامبر در این مناطق همچون معاذ بن جبل، ابوموسی اشعری، عمر بن حرام و خالد بن سعید بن عاص از مناطق تحت کنترل خود به قبایل اطراف یا به مدینه فرار کردند.[۱۸]
پس از شورش اسود، پیامبر(ص)، جَریر بن عبدالله بَجَلی را به یمن فرستاد؛ نماینده پیامبر ابتدا وی را به پذیرش دین اسلام دعوت کرد که اسود نپذیرفت.[۱۹] پس از آن پیامبر(ص)، قِیس بن هُبَیْره را جهت سرکوب شورش اسود به یمن فرستاد.[۲۰] به گفته بَلاذُری، پس از رسیدن قیس به یمن خبر رحلت پیامبر(ص) و خلافت ابوبکر به قیس رسید.[۲۱] قیس پس از همراه کردن قبیله‌های مذحج و همدان به کمک فیروز دیلمی که از ایرانیان بود و همچنین داذِوَیْه از فرزندان شَهر بن باذام به جنگ اسود رفتند.[۲۲] آن‌ها با همدستی مَرزبانه، همسر ایرانی اسود، شبانه او را در اقامتگاهش به قتل رساندند.[۲۳]
ابن‌اثیر معتقد است که اسود عنسی در زمان حیات پیامبر(ص) به قتل رسید و این خبر از طریق وحی به پیامبر(ص) الهام شد.[۲۴] پیامبر(ص)، چند روز قبل از رحلت، با اعلام خبر کشته‌شدن اسود، فرمود: اسود توسط فیروز دیلمی از مردان صالح خدا کشته شده است.[۲۵] فیروز دیلمی پس از کشته شدن اسود توانست صنعا را تصرف کند.[۲۶]
پانویس
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۱.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۳۳۷.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۶۷؛ المؤتلف و المختلف، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳۳؛ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۵۰.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۵۹.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۸۱-۱۸۲؛ ماوردی، تفسیر ماوردی، بیروت، ج۲، ص۱۴۳-۱۴۴.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۴۹؛ مسعودی، التنبیه و الإشراف، قاهره، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۶۷؛ المؤتلف و المختلف، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳۳؛ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۵۰.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۲.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵؛ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۴۹.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۲.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۲.
- ↑ مقدسی، البدء و التاریخ، قاهره، ج۵، ص۱۵۴.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۵۰؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۳۹۸ق، ج۶، ص۳۰۷؛نویری، نهایة الارب، ۱۹۲۹-۱۹۹۲م، ج۱۹، ص۵۱.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۳۹۸ق، ج۶، ص۳۰۶.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۱.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۱.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۵۹.
منابع
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، قاهره، الهیئة المصریة العامّة للکتاب، ۱۹۹۲م.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۳۹۸ق.
- بلاذری، احمد بن جابر، فتوح البلدان، قاهره، مکتبة النهضة المصریة، ۱۹۵۶م.
- دارقطنی، علی بن عمر، المؤتلف و المختلف، بیروت، دارالمغرب الاسلامی، ۱۴۰۶ق.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۲ق.
- ماوردی، علی بن محمد، تفسیر ماوردی، النکت و العیون، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
- مسعودی، علی، التنبیه و الإشراف، قاهره، دارالصاوی، بی‌تا.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
- نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره، وزارة الثقافة و الارشاد القومی، ۱۹۲۹-۱۹۹۲م.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، تهران، سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۸۰ش.