سُلَیمان فرزند حضرت داوود و از انبیاء مهم بنی‌اسرائیل بود. او از خداوند حکومتی درخواست کرد که پس از او سزاوار هیچ کس نباشد. خداوند دعای او را اجابت کرد و علاوه بر انسان‌ها، جنیان، شیاطین، باد و پرندگان را نیز تحت فرمان او در آمدند. کتاب‌های امثال سلیمان و غزل غزل‌های سلیمان منسوب به وی است. معبد سلیمان در زمان او و به دستور او ساخته شد. آصف بن برخیا وصی حضرت سلیمان(ع) بود. براساس تورات، حضرت سلیمان در اواخر عمر خود بت‌پرست شد؛ ولی در قرآن به صراحت آمده است که او هرگز کافر نشد.
| پیامبر و پادشاه بنی‌اسرائیل | |
| نام در قرآن | سلیمان |
|---|---|
| تکرار نام در قرآن | ۱۷ بار در سوره‌های بقره، نساء، انعام، انبیاء، نمل، سبأ و سوره ص |
| نام در کتب مقدس | Solomon |
| محل زندگی | فلسطین |
| والدین | حضرت داوود |
| نسب | از نسل یهودا فرزند حضرت یعقوب |
| قوم | بنی‌اسرائیل |
| جانشین | آصف بن برخیا (وصی) |
| دین | یکتاپرستی |
| معجزات | سخن‌گفتن سلیمان با حیوانات • قالیچه سلیمان • انگشتر سلیمان |
| داستان قرآنی | حکومت جهانی سلیمان بر انسان‌ها، حیوانات و جنیان • ملاقات با ملکه سبا |
| حوادث | ساخت معبد در اورشلیم |
| پیروان | بنی‌اسرائیل |
| پیامبران | |
| نوح • ابراهیم • موسی • عیسی • محمد سایر پیامبران | |
نسب
سلیمان فرزند حضرت داوود و از نسل یهودا فرزند حضرت یعقوب بود.[۱] حضرت سلیمان را فردی سفیدرو، درشت اندام و پرمو دانسته‌اند[۲] که ختنه شده به دنیا آمد.[۳]
حضرت سلیمان پس از درگذشت پدرش، جانشین او شد.[۴] در منابع تاریخی سن او هنگام جانشینی بیست و دو [۵] یا سیزده سال بوده است.[۶]
نبوت و پادشاهی
سلیمان یكى از پیامبران بزرگ بنی‌اسرائیل بود.[۷] که پادشاه آنان نیز شد.[۸] در مورد انگشتر سلیمان، گفتارهای بسیاری وجود دارد. بنابر روایات این انگشتر به دست امام زمان(عج) خواهد رسید.[۹] داستان‌ها و گفتارهای خرافی نیز در مورد این انگشتر نقل شده است.[۱۰]
در زمان حضرت سلیمان گروهى به سحر و جادوگرى پرداختند، او دستور داد تمام نوشتههای آنان را جمعآورى کرده و در محل مخصوصى نگهدارى كنند. پس از وفات سلیمان، گروهى آنها را بیرون آورده و شروع به اشاعه و تعلیم سحر كردند.[۱۱]
حضرت سلیمان چهل سال حکومت کرد.[۱۲] آصف بن برخیا وصی حضرت سلیمان(ع) بود. [۱۳]
قدرت و حکومت
حضرت سلیمان از خداوند درخواست حکومتی کرد که پس از او سزاوار هیچ فردی نباشد.[۱۴] خداوند دعای او را مستجاب کرد؛ باد را به فرمان او در آورد.[۱۵] که در طول شبانه روز مسیر دو ماه را طی می‌کرد.[۱۶] انسان‌ها، پرندگان [۱۷] و شیاطین تحت فرمان او قرار گرفتند.[۱۸] برخی شیاطین سرکش زندانی شدند.[۱۹] جنیان برای او کار می‌کردند[۲۰] و معدن مس در اختیار او قرار گرفت.[۲۱] گستردگی قلمرو فرمانروایی سلیمان و حکومت او بر جنیان و آدمیان و برخورداری هم زمان از نبوت و پادشاهی به حدی بوده که امام علی (ع) در سخنی می‌فرماید: اگر راهى به سوى بقا و جاودانگى یا جلوگیرى از مرگ وجود داشت، حتماً «سلیمان بن داوود عليه السلام» آن را در اختیار مى‌گرفت، چرا که خداوند حکومت بر جنّ و انس را همراه نبوّت و مقام بلند قرب و منزلت الهى به او اعطا کرد. اما آن‌گاه كه پیمانه روزى او پر شد و مدّت زندگی‌اش کامل گشت، تیرهاى مرگ از کمان فناء به سوى او پرتاب شد.[۲۲] [یادداشت ۱]
معبد سلیمان
بنابر متن تورات، خداوند وعده ساختن بزرگ‌ترین و مهم‌ترین معبد برای یهودیان را به حضرت داوود(ع) داد: «وقتی تو بمیری و به اجدادت ملحق شوی، من یکی از پسرانت را وارث تاج و تخت تو می‌سازم و حکومت او را تثبیت می‌کنم. او همان کسی است که خانه‌ای برای من خواهد ساخت»[۲۳] در زمان حضرت سلیمان، این معبد بزرگ ساخته شد.[۲۴] پس از خرابی دوم معبد،مکانی در آنجا ساخته شد. این مکان بعدها توسط مسلمانان، مسجد الاقصی خوانده شد.[۲۵]
صفات برجسته
خداوند به حضرت سلیمان علاوه بر قدرت و حکومت بزرگ، امتیازات دیگری را نیز عطا کرد:
- آیات و روایات صفات بسیاری را برای حضرت سلیمان نقل کرده‌اند. قرآن او را بنده‌ای خوب که همیشه به یاد خداوند بود، معرفی کرده [۲۶] که خداوند به او علم را عطا کرد.[۲۷]
- حضرت سلیمان زبان حیوانات را می‌فهمید.[۲۸]
- کتاب‌های امثال سلیمان و غزل غزل‌های سلیمان منسوب به حضرت سلیمان می‌باشد [۳۰] که هر دو، از کتاب‌های مقدس یهودیان است.[۳۱]
- نام حضرت سلیمان هفده بار در قرآن ذكر شده است.[۳۴]
- قرآن داستان‌های مختلفی را از حضرت سلیمان نقل کرده که معروف‌ترین آنها داستان ملکه سبا است.[۳۵] روایات نیز داستان‌های مختلفی را نقل کرده‌اند که محققان، بسیاری از آنها را مبالغه و غیر واقعی دانسته‌اند.[۳۶]
- قرآن به صورت اجمال، خطایی را به سلیمان نسبت می‌دهد که سلیمان پس از آن توبه کرد.[۳۷]مفسران در اینکه این امتحان الهی چه بوده، گفتارهای مختلفی را مطرح کرده‌اند. [۳۸]
سخن‌گفتن سلیمان(ع) با حیوانات
سخن‌گفتن سلیمان(ع) با حیوانات را معجزه‌ای الهی دانسته‌اند.[۳۹] به گفته محمدجواد مغنیه عالم و مفسر شیعه معجزه حضرت سلیمان علاوه بر تسخیر باد و جنیان، فهم زبان برخی پرندگان و حشرات بوده است.[۴۰] نوع ارتباط جانداران با یکدیگر را متفاوت دانسته‌اند. به اعتقاد مفسران، خداوند به سلیمان(ع) فهم سخن و ارتباط حیوانات را آموخته بود؛ حتی اگر این ارتباط از طریق ارسال امواج و یا حس بویایی بوده باشد.[۴۱]
داستان گفتگو سلیمان با هدهد از داستان‌هایی است که در قرآن ذکر شده است.[۴۲] قرآن داستانی از فهم سخن مورچه توسط سلیمان را نیز ذکر کرده است.[۴۳]
سلیمان نزد یهود
تورات داستان‌های مختلفی از سلیمان(ع) نقل کرده است.[۴۴] براساس تورات حضرت سلیمان حدود هزار همسر داشت که بسیاری از آنان بت‌پرست بودند و ازدواج با آنها برخلاف دستور خداوند بود.[۴۵]
براساس تورات حضرت سلیمان در اواخر عمر خود به تبعیت از برخی همسران خود به خدایان و بت‌های آنان مایل گشت، برای بت‌ها بخور می‌سوزاند و قربانی انجام می‌داد؛[۴۶] ولی قرآن به صراحت با این اعتقاد مخالفت کرده است: «سلیمان هرگز کافر نشد».[۴۷]
وفات و تجزیه کشور
حضرت سلیمان در حالی که بر عصای خود تکیه داده بود، مرد.[۴۸] هیچ شخصی از مرگ او اطلاع نیافت، تا اینکه موریانه عصای او را خورد و سلیمان به زمین افتاد.[۴۹]
پس از رحلت سلیمان، مناطق تحت حکمرانی او تجزیه شد. دو سبط یهودا و بنیامین در سرزمینی به نام یهودا باقی ماندند که شامل شهر اورشلیم نیز می‌شد. ده سبط دیگر حکومت مستقلی به نام اسرائیل تشکیل دادند.[۵۰]
سلیمان در ادبیات فارسی
شاعران، اشعار مختلفی در مورد حضرت سلیمان سروده‌اند:
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۸.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۷۷.
- ↑ بروجردی، تفسیر جامع، ۱۳۶۶ش، ج۵، ص۱۰۶.
- ↑ ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۱۲.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۴۱۴.
- ↑ مصطفوی، التحقیق، ۱۳۶۰ش، ج۵، ص۱۹۵.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۳۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۲۸۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۱.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۷۶.
- ↑ سوره ص، آیه۳۵.
- ↑ سوره ص، آیه۳۶.
- ↑ سوره سبأ،آیه۱۲.
- ↑ سوره نمل، آیه۱۷.
- ↑ سوره ص، آیه۳۷.
- ↑ سوره ص، آیه۳۸.
- ↑ سوره سبأ، آیه۱۲.
- ↑ سوره سبأ،آیه۱۲.
- ↑ مکارم شیرازی، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ج۱، ص۴۰۷.
- ↑ دوم سموئیل، ۷: ۸-۱۵.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۰.
- ↑ مغنیه، تفسیر الكاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۷.
- ↑ سوره ص، آیه۳۰.
- ↑ سوره نمل، آیه۱۵.
- ↑ سوره نمل، آیه۱۶.
- ↑ طباطبایى، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۲۰۳-۲۰۴.
- ↑ ابن العبرى، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲م، ص۳۳.
- ↑ کتاب مقدس،عهد قدیم.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۴۶۶.
- ↑ سوره انبیاء، آیه۷۸.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۰۶.
- ↑ سوره نمل، آیات ۲۰-۴۴.
- ↑ طباطبایى، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۳۶۹.
- ↑ سوره ص، آیه۳۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۷۴۱-۷۴۲.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۱۲.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۱۲.
- ↑ معرفت، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، ۱۳۹۲ش، ص۳۸۹.
- ↑ سوره نمل، آیه۲۰-۲۸.
- ↑ سوره نمل، آیه۱۸- ۱۹.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به اول پادشاهان، باب۱۱.
- ↑ اول پادشاهان۱۱: ۲-۳.
- ↑ اول پادشاهان۱۱: ۷-۸.
- ↑ سوره بقره، آیه۱۰۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۸، ص۴۲.
- ↑ سوره سبأ، آیه۱۴.
- ↑ توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، ۱۳۸۶ش، ص۸۹.
- ↑ حافظ، غزل شماره ۲۷۸
- ↑ حافظ، غزل شماره ۴۸۹.
- ↑ حافظ، غزل شماره ۵۷.
- ↑ https://ganjoor.net/saadi/mavaez/marasi/sh3
یادداشت
- ↑ فَلَوْ أَنَّ أَحَداً يَجِدُ إِلَى الْبَقَاءِ سُلَّماً، أَوْ لِدَفْعِ الْمَوْتِ سَبِيلًا، لَكَانَ ذلِكَ سُلَيَمانُ بْنُ دَاوُدَ عليه السلام الَّذِي سُخِّرَ لَهُ مُلْكُ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مَعَ النُّبُوَّةِ وَ عَظِيمِ الزُّلْفَةِ. فَلَمَّا اسْتَوْفَى طُعْمَتَهُ، وَ اسْتَكْمَلَ مُدَّتَهُ، رَمَتْهُ قِسِيُّ الْفَنَاءِ بِنِبَالِ الْمَوْتِ.
منابع
- قرآن.
- کتاب مقدس.
- ابن‌أبی‌زینب (نعمانی)، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، چاپ اول، ۱۳۹۷ق.
- ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن‌العبرى، غریغوریوس بن هارون، تاریخ مختصر الدول، تحقیق: الیسوعى، بیروت، دارالشرق، چاپ سوم، ۱۹۹۲م.
- ابن‌خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون)، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- بروجردی، سید محمدابراهیم، تفسیر جامع، تهران، انتشارات صدر، چاپ ششم، ۱۳۶۶ش.
- توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، سمت، ۱۳۸۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تحقیق و تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ش.
- معرفت، محمدهادی، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، ترجمه: علی‌اکبر رستمی، میرزا علیزاده و دیگران، قم، التمهید، ۱۳۹۲ش.
- مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
پیوند به بیرون