رَسول فرستاده خداوند به سوی آفریده‌های دارای عقل و شعور است که پیام الهی را برای بندگان می‌آورد. میان رسول با نبی تفاوت‌هایی قائل شده‌اند، از جمله اینکه نبی تبلیغ‌کننده دینی است که توسط رسولان آورده شده است.
واژه رسول بارها در قرآن به صورت مفرد و جمع (رسل) به کار برده شده و علاوه بر پیامبران الهی گاه به معنای فرشته استفاده شده است.
مفهوم‌شناسی
رسول به معنای برخاستن همراه با تأمل و درنگ است.[۱] رسول را پیام‌آور خداوند به‌سوی آفریده‌های دارای عقل و شعور دانسته‌اند که برای جبران کاستی‌ها و بیماری‌های روحی آنان و تعلیم مصالح دنیوی و اخروی که عقل توان درک آن را ندارد، ارسال شده است.[۲]
رسول و نبی
رسالت و نبوت شباهت‌هایی با هم دارند و گفته شده رسول و نبی هر دو دارای مقام ولایت الهی بر بندگان هستند. در قرآن از برخی پیامبران با عنوان نبی یاد شده و از برخی دیگر با عنوان رسول و برخی نیز مانند پیامبر اسلام(ص) با هر دو عنوان یاد شده‌اند.[۳]
درباره رابطه این دو واژه، نظرات متعددی ارائه شده است:
- برخی معتقدند که رسول و نبی، هم از نظر مفهومی و هم از نظر مصداقی یکسان هستند.[۴] بنابراین، تفاوت در تعابیر صرفا تنوع در عبارت است.
- مشهور علماء معتقدند که از نظر مصداقی، بین این دو واژه رابطه عام و خاص مطلق برقرار است؛ یعنی هر رسولی، نبی است ولی هر نبی‌ای رسول نیست. بلکه نبوت، زمینه‌ساز اعطای منصب رسالت به پیامبر است.[۵]
- در مورد تفاوت میان رسول و نبی نیز گفته شده است رسول، پیامبری است که دارای دین جدید است و دینش، نسخ‌کننده برخی از احکام شریعت سابق است[۶] و نبی، پیامبری است که برای تبلیغ و تبیین احکام و معارف شریعت سابق مبعوث شده است.[۷]
- عده‌ای نیز معتقدند رسول کسی است که در خواب و بیداری به او وحی می‌شود و فرشته وحی را در هر دو حال می‌بیند بر خلاف نبی که تنها در حال خواب به او وحی می‌شود[۸] یا اینکه وحی بر رسول صرفاً از طریق جبرئیل صورت می‌گیرد و وحی بر نبی، از طریق فرشتگان دیگر، الهام یا رویای صادقه است.[۹]
کاربردهای قرآنی
در قرآن این واژه ۲۳۵ بار به‌صورت مفرد و ۹۶ بار به صورت جمع (رُسُل) به کار رفته است. این دو واژه در قرآن در دو معنا به کار رفته است: معنایی نزدیک به نبی و دیگری ملک. رسول به‌معنای پیامبر، گاهی در ترکیب‌های اضافی آمده که مضاف الیه آنها غالبا الله (:رسول الله) یا رب(:رسول رب العالمین) یا ضمیری است که به این دو باز می‌گردد(:رسلی، رسلنا)، گاهی نیز اضافه به ضمیری شده که بازگشت به مخاطبان رسالت دارد(:رسولکم، رسلکم، رسلهم) رسول در معنای فرشته نیز جز در آیه ۷۵ سوره حج، فقط در سوره‌های مکی به‌کار رفته است.[۱۰]
پانویس
- ↑ جرجانی، التعریفات، ۱۴۱۲ق، ص۴۹.
- ↑ نگری، جامع العلوم، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۱۳۵.
- ↑ سوره احزاب، آیه۴۰.
- ↑ ماوردی، اعلام النبوة، ۱۹۸۷م، ص۵۱.
- ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۰ش، ج۳، ص۱۱۶.
- ↑ بغدادی، اصول الدین، ۱۴۰۱ق، ص۱۵۴.
- ↑ عسکری، معجم الفروق اللغویة، ۱۳۸۴ش، ص۵۳۱.
- ↑ عسکری، معجم الفروق اللغویة، ۱۳۸۴ش، ص۳۶۲؛ کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۱۷۶.
- ↑ جرجانی، التعریفات، ۱۴۱۲ق، ص۱۰۵.
- ↑ خوانین‌زاده، «رسول»، ج۱۹، ص۷۹۹-۸۰۰.
منابع
- بغدادی، عبدالقاهر، اصول الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۱ق.
- جرجانی، سید شریف، التعریفات، تهران، ناصر خسرو، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق.
- خوانین زاده، محمد علی، «رسول»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- عسکری، حسین بن عبدالله، معجم الفروق اللغویة، قم، موسسه نشر اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۴ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- ماوردی، علی بن محمد، اعلام النبوه، بیروت،دار الکتاب العربی، ۱۹۸۷م.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
- نگری، قاضی عبدالنبی احمد، جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون، بیروت، موسسه الأعلمی، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.