یَعْقُوب یا اسرائیل فرزند اسحاق، نوه ابراهیم(ع) و از پیامبران الهی که نام او در قرآن آمده است. در منابع اسلامی برای اثبات جایز بودن توسل به غیر خدا، به ماجرای واسطه قراردادن او توسط برادران یوسف نزد خدا، استناد شده است. همچنین برخی برای جایز بودن ازدواج هم‌زمان با دو خواهر قبل از اسلام، به ازدواج او با دو خواهر استناد کرده‌اند. یعقوب در ۱۴۷ سالگی در مصر درگذشت و طبق وصیتش پیکرش از مصر منتقل و در غار مکفیله در شهر الخلیل(حبرون) فلسطین دفن شد.
 نقشه محل زندگی و پیامبری یعقوب | |
| نام در قرآن | یعقوب |
|---|---|
| تکرار نام در قرآن | ۱۶ مرتبه در ۱۰ سوره |
| لقب | اسرائیل |
| طول عمر | ۱۴۷ سال |
| محل زندگی | حبرون، فدان‌آرام، کنعان، مصر |
| محل دفن | غار مکفیله در شهر الخلیل(حبرون) |
| والدین | حضرت اسحاق • رفقه (مادر) |
| نسب | از نسل ابراهیم(ع) |
| فرزند | ۱۲ پسر از جمله یوسف و بنیامین |
| پس از | حضرت اسحاق |
| پیش از | حضرت یوسف |
| دین | آیین حنیف |
| داستان قرآنی | ازدواج با دو خواهر • تعبیر خواب برای یوسف • نابینایی در فراق یوسف |
| پیامبران | |
| نوح • ابراهیم • موسی • عیسی • محمد سایر پیامبران | |
شخصیت و خاندان یعقوب
یعقوب فرزند اسحاق، نوه ابراهیم(ع) و از پیامبران الهی بود.[۱] او در شهری به نام فَدان آرام نزد دایی خود لابان رفت و مدتی را در آنجا به چوپانی گذراند و با دو دختر دایی خود ازدواج کرد.[۲] البته بنا بر آیات قرآن، ازدواج با دو خواهر، قبل از اسلام جایز بوده است.[۳]اما در برخی اخبار آمده، یعقوب خواهر دوم را بعد از فوت همسر اول خود گرفته است.
او از همسرانش دوازده پسر داشت که یوسف و بنیامین از راحیل متولد شدند.[۴] قرآن همچنین داستان نابینا شدن یعقوب را نقل می‌کند که پس از ناپدید شدن فرزندش یوسف، سالیان درازی در فراق او گریه کرد و بینایی‌اش را از دست داد.[۵]
بشارت تولد یعقوب
خداوند در قرآن بشارت تولد اسحاق و یعقوب را به ابراهیم، گزارش کرده است.[۶] ۱۶ مرتبه در ۱۰ سوره به نام یعقوب اشاره شده و در سوره‌های آل‌عمران و مریم نیز دو مرتبه نام اسرائیل آمده است.[۷] طبرسی در مجمع البیان اسرائیل را همان یعقوب دانسته است؛ و می‌گوید، اِسرا یعنی عبد و ئیل به معنی الله و این کلمه به معنای عبداللَّه است.[۸]
همچنین در قرآن به داستان فرزندان یعقوب اشاره و می‌گوید وقتی برادران یوسف از خطایشان پشیمان شدند به جای اینکه مستقیم از خداوند درخواست عفو کنند، یعقوب را واسطه قرار دادند و از او خواستند برایشان نزد خدا طلب بخشش کند.[۹]
شکایت یعقوب به خدا
روایات شیعه به جریان ناراحتی یعقوب در دوری از فرزندش یوسف، اشاره و علت آن را بی‌توجهی یعقوب و خانواده‌اش به درخواست فقیری گرسنه گزارش کردند.[۱۰] برخی روایات دیگر به صبر و شکایت یعقوب اشاره و دعایی از یعقوب را نقل کرده‌اند که او خطاب می‌کرد، من غم و اندوهم را تنها به خدا می‌گویم و در معنای صبر نیکو آوردند صبر یعنی اینکه انسان ناله و شکایتش از مشکلات را به خداوند بگوید نه مردم مانند یعقوب که گفت من شکایتم را به خداوند می‌گویم.[۱۱] [یادداشت ۱] در تفسیر قمی از امام صادق(ع) روایت است که یعقوب بسیار در فراق یوسف بی‌تابی می‌کرد و می‌گفت: (وَا أَسَفى عَلى يُوسُفَ ای دريغ بر يوسف) [۱۲] زیرا با استرجاع آشنا نبود. [۱۳]
نابینایی یعقوب در فراق یوسف
براساس آیات قرآن یعقوب در فراق یوسف از شدت اندوه و حزن نابینا شد. [۱۴] شیعیان اختلاف دارند که آیا نابینایی عیبی محسوب می شود ونقص خلقتی است که نباید در انبیا باشد. برخی می گویند اگر این عیب مایه بی رغبتی و گریز مردم از پیامبر نشود مانعی ندارد ولی امین الاسلام طبرسی می‌گوید نابینایی عیب است به همین جهت براین باور است که یعقوب نابینا نشد بلکه سوی چشمانش را از دست داد و یا این که بر اثر کثرت گریه گویا تصور می‌شده نابینا شده است. مجلسی این توجیهات و تأویلات را بر خلاف ظاهر آیات و روایات دانسته و معتقد است که اگر هم یعقوب نابینا شده عیب محسوب نمی‌شده و علاوه پیامبران با چشمان دلشان چیزهایی را می‌بینند که مردمان با چشمانشان می‌بینند. . [۱۵]
اسرائیل تورات
تورات داستان‌های مختلفی پیرامون حضرت یعقوب نقل می‌کند. یکی از این‌ها، داستان نامیده شدن یعقوب به اسرائیل است. تورات نقل می‌کند، فرشته الهی پس از کُشتی، به یعقوب گفت، هنگام سپیده است و من باید بروم، ولی یعقوب گفت، اجازه نمی‌دهم مگر اینكه برایم دعا کنید. فرشته الهی به او گفت نامت چیست؟ گفت یعقوب. گفت چون با فرشته و با انسان‌ها كشمكش داشتی و پیروز شدی دیگر نامت یعقوب نیست و به نام اسرائیل نامیده خواهید شد.[۱۶]
درگذشت و محل دفن
یعقوب پس از یافتن فرزندش یوسف به مصر مهاجرت کرد و در آنجا مدتی زندگی کرد.[۱۷] وی قبل از فوت، فرزندانش را جمع کرد و آنها را به دین و آئین جدش ابراهیم، سفارش نمود و از آنها بر این آئین اقرار گرفت.[۱۸]
او در ۱۴۷ سالگی از دنیا رفت[۱۹] و بر حسب وصیت جنازه‌اش را برای دفن به فلسطین منتقل و در غار مکفیله در شهر الخلیل(حبرون) دفن کردند.[۲۰]
پانویس
- ↑ شوقی ابوخلیل، اطلس قرآن، ۱۳۸۹ش، ص ۶۸.
- ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۸ش، ج ۱۴، ص ۲۵۲.
- ↑ سوره نساء، آیه ۲۳.
- ↑ جزایری، داستان پیامبران، ۱۳۸۰ش، ص ۳۰۴.
- ↑ سوره یوسف، آیه۸۴
- ↑ سوره انعام، آیه ۸۴.
- ↑ شوقی ابوخلیل، اطلس قرآن، ۱۳۸۹ش، ص ۶۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱، ص ۲۰۶.
- ↑ سوره نساء، آیه۶۴
- ↑ حر عاملی، الجواهر السنیة، ۱۳۸۰ش، ص ۵۴.
- ↑ طبرسی، مشکاة الأنوار، ۱۳۷۹ش، ص ۵۸۵.
- ↑ سوره یوسف، آیه ۸۴
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ناشر: دار الكتاب، ج۱، ص۳۵۰.
- ↑ سوره یوسف آیه۸۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۲۴۳.
- ↑ کتاب مقدس، کتاب پیدایش، سوره ۳۲، آیات ۲۷- ۲۹.
- ↑ شوقی ابوخلیل، اطلس قرآن، ۱۳۸۹ش، ص ۶۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج ۱، ص ۴۶۲.
- ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۸ش، ج ۱۴، ص ۲۵۲.
- ↑ شوقی ابوخلیل، اطلس قرآن،۱۳۸۹ش، ص ۶۹.
یادداشت
- ↑ إِنَّما أَشْکوا بَثِّی وَ حُزْنِی إِلَی اللَّه.سوره یوسف،آیه۸۶.
منابع
- قرآن کریم.
- کتاب مقدس.
- ابوخلیل، شوقی، اطلس قرآن، ترجمه محمد کرمانی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم، ۱۳۸۹ش.
- جزائری، نعمت‌الله بن عبدالله، داستان پیامبران، تهران، انتشارات هاد، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة، تهران، انتشارات دهقان، چاپ سوم، ۱۳۸۰ش.
- طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار، ترجمه هوشمند و محمدی، قم، دار الثقلین، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
پیوند به بیرون