روزه
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمی‌تواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
روزه (به‌عربی: صوم) خودداری از خوردن و آشامیدن و برخی کارهای دیگر از اذان صبح تا اذان مغرب، به‌انگیزه پیروی از فرمان خداوند است. روزه جزو فروع دین اسلام، از برترینِ عبادات و از ارکان پنج‌گانه اسلام بوده و در ادیان پیش از اسلام نیز وجود داشته است. روزه از نظر فقهی بر چهار قسم واجب، مستحب، مکروه و حرام بوده و روزه ماه رمضان از روزه‌های واجب به شمار می‌رود.
در منابع دینی برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بیان شده است؛ از جمله کسب تقوا، سپر آتش دوزخ، کفاره گناهان، زکات بدن، و دوری از شیطان. همچنین گفته می‌شود روزه‌داری آثار جسمی و روانی همچون کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد.
مبطلات روزه که باید از آنها اجتناب کرد، عبارتند از: خوردن و آشامیدن، آمیزش جنسی، دروغ بستن بر خدا، پیامبر(ص) و امامان(ع)، رساندن غبار غلیظ به حلق، باقی‌ماندن بر جنابت، حیض و نفاس، خودارضایی، فروبردن تمام سر در آب و استفراغ کردن. کسی که روزه بر او واجب است، اگر آگاهانه یکی از مبطلات آن را انجام دهد، باید قضای روزه و کفاره را ادا کند.
جایگاه و آثار روزه‌داری
روزه به خودداری کردن از انجام کارهای خاص مانند خوردن و آشامیدن از طلوع فجر (اذان صبح) تا مغرب با قصد قُربت گفته می‌شود.[۱] با این حال، علی مشکینی، فقیه شیعه، روزه را به آماده‌ساختن نفس برای اجتناب از مبطلات روزه تعریف کرده است.[۲] به عقیده سید محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، اسلام در روزه، تنها خودداری از خوردن و آشامیدن را کافی نمی‌داند، بلکه دستور می‌دهد که روزه‌دار از هرچه که موجب آلودگی و ارتکاب گناه است یا او را به هوس‌ها و وسوسه‌های نفسانی سوق می‌دهد، دوری کند.[۳] سید محمدکاظم یزدی در عروة الوثقی وجوب روزه در ماه رمضان را از ضروریات دین برشمرده و منکر واجب بودن روزه در ماه رمضان را مرتد دانسته که قتلش واجب است.[۴]
روزه، از بافضیلت‌ترین عبادات،[۵] از ستون‌های پنج‌گانه اسلام،[۶] گونه‌ای از جهاد[۷] و ترک آن عامل خروج از ایمان[۸] دانسته شده است.
دلیل وجوب روزه
طباطبایی و مکارم شیرازی، از مفسران شیعه، با استفاده از عبارت «لعلکم تتقون؛ باشد که پرهیزگاری کنید» در آیه روزه فلسفه روزه‌گرفتن را رسیدن به تقوا می‌دانند.[۹] در روایتی در کتاب عِلل‌الشرایع، علت وجوب روزه، چشاندنِ سختی و رنج گرسنگی به ثروتمندان جامعه برای ترحم به فقیران ذکر شده است.[۱۰]
در روایتی دیگر، چنین آمده که وقتی حضرت آدم از شجره ممنوعه خورد، اثر آن تا ۳۰ روز در شکم او باقی ماند و ازاین‌رو خدا سی روز روزه بر ذریه‌اش واجب کرد.[۱۱] در روایتی از امام رضا(ع) درباره دلیل وجوب روزه، به یادآوری روز قیامت و توجه به سختی آن اشاره شده است.[۱۲] برخی نیز سلامتی بدن را از دیگر دلایل وجوب روزه می‌دانند و آن را به حدیث صوموا تصحوا (منسوب به پیامبر) مستند می‌کنند.[۱۳]
آثار فردی و اجتماعی روزه‌داری
در روایات نقل‌شده از معصومان، آثار و نتایجی برای روزه ذکر شده که برخی از آنها عبارتند از:
به‌گفته عبدالله جوادی آملی، در تفسیر تسنیم، روزه روحیه نظم، قناعت و صبر در برابر گناهان و مشکلات زندگی را در فرد و جامعه تقویت می‌کند.[۲۴] همچنین بنابر آمارهای منتشر شده در رسانه‌ها، آمار تخلفات اجتماعی در ایران، در ماه رمضان کاهش پیدا می‌کند.[۲۵]
همچنین بر اساس بررسی‌های پزشکی، روزه در تندرستی و سلامتی جسم و روان مفید است.[۲۶] تأثیر مثبت در سیستم ایمنی، کاهش اضطراب و افسردگی، سلامت روان، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، از جمله آثار روزه در سلامت جسم و روان بیان شده است.[۲۷]
پیشینه روزه‌داری
بنابر آیه ۱۸۳ سوره بقره، روزه در ادیان پیش از اسلام وجود داشته است.[۲۸] در تورات[۲۹] و اِنجیل[۳۰] گزارش‌هایی از روزه‌گرفتن امت‌های پیشین ذکر شده است. به تصریح تورات، حضرت موسی(ع) پیش از دریافت الواح، چهل شبانه‌روز روزه گرفت.[۳۱] در قرآن از روزه گرفتن زکریا(ع)[۳۲] و حضرت مریم(س)[۳۳] [یادداشت ۱]و در روایات[۳۴] نیز از روزه در ادیان پیش از اسلام سخن به میان آمده است. همچنین گفته شده روزه در دیگر اقوام پیش از اسلام همچون مصریان، یونانیان، رومیان و هندیان قدیم نیز وجود داشته است.[۳۵]
بر اساس منابع اسلامی، روزه ماه رمضان در دوم شعبان[۳۶] یا ۲۸ شعبان سال دوم قمری، ۱۳ روز پس از تغییر قبله واجب شد.[۳۷] این دستور و برخی احکام مربوط به آن در قرآن آمده است.[۳۸] در ابتدای تشریع حکم روزه، روزه‌داران پس از افطار تنها تا پیش از خوابیدن مجاز به غذا خوردن بودند و رابطه جنسی در تمام ماه رمضان حرام بود، اما این دو حکم پس از مدتی نسخ شد.[۳۹]
اقسام روزه
| روزه واجب | |
| روزه حرام |
|
| روزۀ مکروه[یادداشت ۲] |
|
| روزۀ مستحب |
همه روزهای سال (به غیر از روزهای مستحب، مکروه و حرام) البته روزه در برخی از روزها سفارش بیشتری شده است؛ مانند: روزه سه روز در هر ماه قمری (اولین پنجشنبه و چهارشنبه پس از دهم و تا قبل از بیستم و آخرین پنجشنبه هر ماه قمری)، روزۀ ماه رجب و شعبان، روز عید غدیر، روز مبعث، روز تولد پیامبر(ص)، روز دَحْوالارض، روز عرفه در صورتی که موجب ضعف برای خواندن دعا نشود. روز مباهله، پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها، روزه عید نوروز، نیمه جمادی‌الاولی[۴۵] |
احکام روزه
مُبطِلات روزه
براساس احکام فقهی، انجام برخی کارها در حین روزه ممنوع است:
- خوردن و آشامیدن
- آمیزش جنسی
- دروغ بستن بر خدا، رسول خدا و امامان معصوم
- رساندن غبار غلیظ به حلق
- باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح
- استمناء (خودارضایی)
- اماله (تنقیه کردن) با مایعات
- فروبردن تمام سر در آب[یادداشت ۳]
- استفراغ کردن
- نیت قطع روزه یا نیت انجام‌دادن یکی از مبطلات آن.[۴۶]
مکروهات روزه
به گفته فقیهان، انجام برخی کارها در حال روزه مکروه است؛ از جمله: لمس، بوسیدن و ملاعبه با همسر، سرمه کشیدن، هر کاری که موجب ضعف شود، بوییدن گل‌ها، مرطوب کردن لباس، هر کاری که موجب خون‌آلودشدن دهان شود، مثل دندان‌کشیدن، و مزمزه کردن آب بدون دلیل عقلایی.[۴۷]
کسانی که نباید روزه بگیرند
روزه ماه رمضان بر هر مکلفی واجب است، مگر این افراد:
- کسی که به‌دلیل پیری نمی‌تواند روزه بگیرد، یا روزه‌داری برای او سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.[۴۸]
- بیماری که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند یا برای او تحمل تشنگی سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد.[۴۹]
- زن باردار یا شیردهی که شیرش کم است و روزه برای کودک یا خودش ضرر دارد؛ البته باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و روزه‌هایش را قضا کند.[۵۰]
- کسی که به‌دلیل ضعف جسمانی روزه گرفتن برایش قابل تحمل نیست یا برایش ضرر دارد؛ البته قضای این روزه بر او واجب است و اگر نتواند تا رمضان بعد قضا کند، باید برای هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد.[۵۱]
- مسافری[یادداشت ۴] و کمتر از ده روز در مقصد بماند.[۵۲] البته کثیرالسفر و کسانی مثل رانندگان که شغل آنها سفر کردن است، از این حکم مستثتیٰ هستند.[۵۳]
اِفطار یا بازکردن روزه
شکستن یا بازکردن روزه را افطار گویند.[۵۴] طبق دیدگاه فقیهان شیعه، روزه‌دار باید تا مغرب شرعی (اذان مغرب) افطار نکند.[۵۵] بر اساس روایات، خواندن دعا و تلاوت سوره قدر هنگام افطار[۵۶] و بازکردن روزه با آب، شیر و خرما، مستحب است.[۵۷] برپایه روایات، افطاری‌دادن به روزه‌دار فضیلت دارد.[۵۸] بر اساس آنچه در خطبه شعبانیه از پیامبر(ص) نقل شده، پاداش افطاری‌دادن به یک مؤمن در ماه رمضان برابر با ثواب آزادکردن یک بنده و موجب آمرزش گناهان است.[۵۹]
قضا و کفاره روزه
- کسی که روزه ماه رمضان بر او واجب بوده و نگرفته است باید آن را قضا کند.[۶۰] قضای روزه، واجب فوری نیست، اما باید تا قبل از ماه رمضان بعد انجام شود.[۶۱]
- کسی که در ماه رمضان به جهت بیماری روزه نگرفته و تا رمضان بعد نیز نتواند روزه بگیرد، قضای آنها بر او واجب نیست، اما باید برای هر روز، یک مُد طعام (۷۵۰ گرم گندم) به فقیر بدهد.[۶۲]
- کسی که عمدا و بدون عذر شرعی، روزه واجبش را نگرفته، علاوه بر قضا، کفاره نیز بر او واجب است؛[۶۳] کفاره آن، غذا دادن به شصت فقیر و یا دو ماه روزه است که ۳۱ روز آن باید پشت سر هم باشد.[۶۴]
- در صورت تأخیر بدون عذر در انجام قضای روزه تا ماه رمضان بعد، کفاره تأخیر (به‌ازای هر روزه یک مُد طعام) نیز به آن تعلق می‌گیرد.[۶۵]
- اگر روزه ماه رمضان با کار حرامی مانند خوردن شراب یا زنا، باطل شود، کَفّاره جمع دارد؛ یعنی باید برای هر روز، هم شصت روز روزه بگیرد و هم به شصت فقیر غذا دهد.[۶۶] البته سید علی حسینی سیستانی، کفاره جمع را احتیاط مستحب دانسته است.[۶۷]
حرام بودن روزه‌خواری در ملأعام
در فقه اسلامی، تظاهر به روزه‌خواری در ماه رمضان حرام است و تعزیر دارد.[۶۸]
درجات روزه
برای روزه درجاتی ذکر شده است: روزه عام، روزه خاص و روزه خاص‌الخاص.[۶۹]
- روزه عام، امساک و خودداری از خوردن و آشامیدن و دوری کردن از غریزه جنسی و رعایت آداب ظاهری روزه است.[۷۰]
- روزه خاص، کنترل گوش، چشم، زبان، دست و پا و سایر جوارح و اعضای بدن از گناهان است.[۷۱]
- روزه خاص‌الخاص، بدین معناست که انسان از دغدغه‌ها و اهداف دنیوی فاصله گیرد، مگر امور دنیایی که مقدمه دین باشد.[۷۲] در سخنان امام علی(ع) نیز به روزه بدن (خودداری اختیاری از خوراکی‌ها) و روزه نفس (کنترل حواس از گناهان و خالی ساختن قلب از بدی‌ها) و روزه قلب اشاره شده است.[۷۳]
در احادیث، روزه حقیقی به ترک همه چیزهایی که خدا نمی‌پسندد[۷۴] و روزهای که چشم، گوش، مو و پوست هم روزه‌دار باشد، معرفی شده است،[۷۵] همچنین روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم دانسته شده است.[۷۶]
کتاب‌شناسی
آثار مستقلی درباره روزه نوشته شده که بیشتر به احکام آن پرداخته است، برخی از آنها عبارتند از:
- الصوم فی الشریعة الاسلامیة الغرّاء، جعفر سبحانی، انتشارات مؤسسه امام صادق(ع).
- نور ملکوت روزه، سید محمدحسین حسینی تهرانی، انتشارات مکتب وحی
- احکام روزه، اثر محمدحسین فلاح‌زاده، انتشارات امیرکبیر.
- احکام، اسرار و فوائد روزه، اثر محی‌الدین مستو درباره احکام روزه از منظر فقه شافعی نوشته شده و به فوائد و مباحث تاریخی آن نیز پرداخته است.
- روزه، می‌تواند زندگی‌ات را نجات دهد، نوشته هربرت. م. شلتون. ترجمه ماشاءالله فرخنده، انتشارات نسل نواندیش.
- احکام روزه: شرایط روزه، مفطرات روزه، قضا و کفاره، پژوهشکده باقرالعلوم(ع) در دو جلد.
- روزه درمان بیماری‌های روح و جسم، حسین موسوی‌راد، دفتر انتشارات اسلامی.
پانویس
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۳۶۳.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۳۶۳.
- ↑ طباطبایی، تعالیم اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۲.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی،۱۴۲۱ق، ج۳، ص۵۲۱
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۸۱.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ش، ج۲، ص۱۸-۲۴ و ج۴، ص۶۲.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۲۵۷، ح۱۴.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۸، ح۱۸۹۲.
- ↑ نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۶۲۳-۶۲۴.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، المکتبة الحیدریة، ج۲، ص۳۷۸.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، المکتبة الحیدریة، ج۲، ص۳۷۸.
- ↑ نگاه کنید به عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۱۶.
- ↑ سوری لکی، «فلسفه وجوب روزه»، ص۳۲-۳۳.
- ↑ نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، حکمت۲۵۲، ص۵۱۲.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۵، ح۱۷۷۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۲، ح۱؛ ابن‌شعبه، تحف العقول، ۱۳۶۳ق، ص۲۵۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۱۰.
- ↑ راوندی، الدعوات، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۲۷.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحة، ۱۳۸۷ش، ص۵۴۷، ح۱۸۵۴.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۵۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۲.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۵، ح۱۷۷۳.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۴۰۰.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۲۸۸.
- ↑ «کاهش ۵ تا ۳۳ درصدی جرایم در ماه رمضان»، پایگاه خبری آفتاب.
- ↑ رضایی، «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ رضایی، «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷ و ۸.
- ↑ نگاه کنید به: سفر خروج، فصل ۳۴، آیه ۲۸؛ کتاب دوم سموئیل، فصل ۱۲، آیه ۱۶؛ کتاب دوم تواریخ، فصل ۲۰، آیه ۳.
- ↑ انجیل لوقا، فصل۲،آیه ۳۷، فصل ۴، آیه ۲ و فصل ۵، آیه ۳۴.
- ↑ سفر تثینه، فصل ۹، آیه ۹.
- ↑ نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.
- ↑ سوره مریم، آیه ۲۶.
- ↑ به‌عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴۲۷ و ج۱۷، ص۲۹۲.
- ↑ نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.
- ↑ قمی، وقایع الایام، ۱۳۸۹ش، ص۴۹۵.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۴۲.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۸۳-۱۸۵و۱۸۷.
- ↑ طبرسی، جوامع الجامع، جامعه مدرسین، ج۱، ص۱۰۶؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۸۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۶۵۸.
- ↑ نراقی، تذکرة الاحباب، ۱۳۸۳ش، ص۱۰۴.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۶۶۱-۶۶۳.
- ↑ نراقی، تذکرة الاحباب ، ۱۳۸۳ش، ص۱۰۴.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۶۶۰-۶۶۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۶۵۸-۶۶۰.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۱- ۵۷۷؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۹۱.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۷۱و۱۷۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۵، م۱۷۲۵.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۶، م۱۷۲۷.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۷-۹۵۸، م۱۷۲۸ و ۱۷۲۹.
- ↑ امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۳۳۳، س۸۸؛ «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، برگزاری رسمی حوزه..
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۱، م۱۷۱۴ و ۱۷۲۳.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۰۱.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۶۲۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۸۰.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۴۷-۱۵۱.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۵۶-۱۶۱.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۸ و ۶۹؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۴و۱۳۵.
- ↑ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۶.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۵-۶۳۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۹؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۴۰و۶۴۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دار العلم، ج۱، ص۲۹۹.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۶؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۶۹.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۸و۹۲۹؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۸۹.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۴.
- ↑ سیستانی، توضیح المسائل، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۸-۲۹۹.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۲۱.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.
- ↑ آمدی، غرر الحکم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۲۹۹، ح۴۱۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۸۷.
- ↑ تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳، ح۸۰.
یادداشت
- ↑ براساس برخی از تفاسیر منظور از روزه زکریا و مریم در قرآن روزه سکوت است.( علامه طباطبایی، المیزان، چاپ اسماعیلیان، ج۲، ص۷.)
- ↑ کراهت در اینجا به معنای ثواب کمتر است.(طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۲۱).
- ↑ برخی مراجع همچون شبیری و سیستانی فروبردن سر زیر آب را موجب باطل شدن روزه ندانسته، بلکه آن را حرام یا مکروه می‌دانند.(نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۹۱.)
- ↑ منظور از مسافر در شرع کسی است که مسافت سفرش حداقل هشت فرسخ (۴۱ کیلومتر، رفت و برگشت) باشد؛ (امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۸۴، م۱۲۷۲).
منابع
- ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- ابن‌شعبه، حسن بن علی، تحف العقول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۳ش.
- امام خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیلة، قم، دارالعلم، چاپ اول، بی‌تا.
- امام خمینی، سید روح‌الله، استفتائات، قم، دفتر نشر اسلامی، بی‌تا.
- امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل(محشی)، تحقیق و تصحیح سیدمحمدحسین بنی‌هاشمی خمینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
- امام صادق (منسوب)، مصباح الشریعة، بیروت، اعلمی، چاپ اول، ۱۴۰۰ق.
- انصاریان، حسین، عرفان اسلامی، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۶ش.
- پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، قم، دارالعلم، ۱۳۸۷ش.
- تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح سیدمهدی رجائی، قم، دارالکتاب الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، انتشارات اسراء چاپ سوم، ۱۳۸۹ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، هدایة الامة الی احکام الائمة، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق.
- راوندی، قطب‌الدین، الدعوات، مدرسة الامام المهدی(عج)، ۱۳۶۶ش.
- رضایی، علی، «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
- سوری لکی، حسین، «فلسفه وجوب روزه»، پاسدار اسلام، شماره ۲۲۸، آذر ۱۳۷۹ش.
- صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا(ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر نشر اسلامی.
- طباطبائی، سید محمدحسین، تعالیم اسلام، با گردآوری هادی خسروشاهی، قم، انتشارات بوستان کتاب، ۱۳۸۷ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی(محشی) ج۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی(مُحَشّی) ج۳، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- طبرسی، حسن بن فضل، جوامع الجامع، تحقیق مؤسسه نشر اسلامی، قم، جامعه مدرسین.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، انتشارات شریف رضی، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، تذکرة الفقها، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تصحیح طیب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- «کاهش ۵ تا ۳۳ درصدی جرایم در ماه رمضان»، پایگاه خبری آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۲۶ تیر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مکتب اهل بیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، تحقیق: حمید احمدی جلفایی، قم، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۲ش/۱۴۳۴ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
- «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
- «نقش روزه در تعالی انسان از منظر عرفان اسلامی»، سایت خبرگزاری شبستان، تاریخ انتشار: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- «Fasting», Encyclopedia Iranica، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
پیوند به بیرون
| وقایع |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| آیینها | |||||
| عبادات |
| ||||
| احکام روزه | یوم الشک • روزه مسافر • افطار • سحری • مبطلات روزه • مد طعام • کفاره روزه • روزه‌خواری • بقای بر جنابت • کفاره جمع • رؤیت هلال | ||||
| مناسبتها | |||||
| وابسته | آیه روزه • حدیث صوموا تصحوا • استهلال • خطبه شعبانیه • زکات فطره • نماز عید • عید فطر • ستاد استهلال • آیه ۱۸۵ سوره بقره • روزه پیشواز | ||||