روزه
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
| فروع دین |
|---|
 |
| نماز |
|
نماز واجب • نمازهای یومیه • نماز مستحبی • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
| دیگر عبادت‌ها |
|
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| احکام طهارت |
|
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
| احکام مدنی |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
| احکام خانواده |
| ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
| احکام قضائی |
| قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
| احکام اقتصادی |
| عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
| احکام دیگر |
| حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
| جستارهای وابسته |
| بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل • واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمی‌تواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
روزه (به عربی: صوم و صیام) خودداری از خوردن و آشامیدن و برخی کارهای خاص دیگر از اذان صبح تا اذان مغرب به انگیزه پیروی از فرمان خدا است. روزه جزو فروع دین، برترینِ عبادات و از ارکان پنج‌گانه اسلام بوده و در ادیان پیش از اسلام نیز به روش‌هایی وجود داشته است.
در منابع دینی برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بیان شده است؛ از جمله: کسب تقوا، سپر آتش دوزخ، کفاره گناهان، زکات بدن، عامل دوری از شیطان. همچنین گفته می‌شود روزه‌داری آثار جسمی و روانی همچون کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد.
روزه از نظر فقهی بر چهار قسم واجب، مستحب، مکروه و حرام بوده و روزۀ ماه رمضان از روزه‌های واجب به شمار می‌رود. خوردن و آشامیدن، آمیزش جنسی، دروغ بستن بر خدا، پیامبر(ص) و امامان(ع)، رساندن غبار غلیظ به حلق، باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس، خودارضایی، فرو بردن تمام سر در آب و استفراغ کردن، مبطلات روزه هستند. کسی که روزه بر او واجب است، اگر آگاهانه یکی از مبطلات آن را انجام دهد، قضای روزه و کفاره بر عهده او است.
مفهوم‌شناسی
روزه واژه‌ای فارسی معادل واژگان «صوم» و «صیام» است.[یادداشت ۱] صوم در اصطلاح فقهی عبارت است از خودداری از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند، با داشتن قصد قربت.[۱] علامه حلی آن را به خودداری از چیزهای خاص از طلوع فجر صادق تا غروب تعریف کرده است.[۲] برخی فقها نیز صوم را به آماده ساختن نفس برای اجتناب از مبطلات روزه تعریف کرده‌اند.[۳]
واژه صوم در لغت به‌معنای ترک چیزی یا خودداری کردن از چیزی آمده است.[۴]
پیشینه روزه‌داری
بنابر آیه ۱۸۳ سوره بقره، روزه در ادیان پیش از اسلام وجود داشته است.[۵] در تورات[۶] و انجیل[۷] گزارش‌هایی از روزه گرفتن امت‌های پیشین ذکر شده است. به تصریح تورات، حضرت موسی(ع) پیش از دریافت الواح، چهل شبانه‌روز روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن خودداری نمود.[۸] در قرآن از روزه گرفتن زکریا(ع)[۹] و مریم(س)[۱۰] [یادداشت ۲]و در روایات[۱۱] نیز از روزه در ادیان پیش از اسلام سخن به میان آمده است. همچنین گفته شده روزه در دیگر اقوام پیش از اسلام همچون مصریان، یونانیان، رومیان و هندیان قدیم نیز وجود داشته است.[۱۲]
بر اساس منابع اسلامی، دستور روزۀ ماه رمضان در دوم شعبان[۱۳] یا ۲۸ شعبان سال دوم هجری قمری، ۱۳ روز پس از تغییر قبله وضع شد.[۱۴] این دستور و برخی احکام مربوط به آن در قرآن آمده است.[۱۵] در ابتدای تشریع این حکم، روزه‌داران پس از افطار تنها تا پیش از خوابیدن مجاز به غذا خوردن بودند و رابطه جنسی در تمام ماه رمضان حرام بود، اما این دو حکم پس از مدتی نسخ شد.[۱۶]
جایگاه و آثار روزه‌داری
روزه، از بافضیلت‌ترین عبادات[۱۷] و از ستون‌های پنج‌گانه اسلام[۱۸] و گونه‌ای از جهاد[یادداشت ۳] شمرده شده و ترک آن عامل خروج از ایمان[۱۹] دانسته شده است. روزه آثار فراوانی دارد؛ برخی از آنها عبارتند از:
- کسب تقوا[۲۰]
- کفاره برخی گناهان[۲۱]
- عامل مساوات بین غنی و فقیر[۲۲]
- وسیله امتحان و تثبیت اخلاص[۲۳]
- زکات بدن[۲۴]
- یادآوری گرسنگی و تشنگی قیامت[۲۵]
- رهایی از درد گرسنگی و تشنگی قیامت[۲۶]
- سپری در برابر آتش آخرت[۲۷]
- عامل شادی در قیامت[۲۸]
- یاری‌دهنده در مشکلات دنیا و آخرت[۲۹]
- عامل استجابت دعا[۳۰] به‌ویژه هنگام افطار.[۳۱]
- عامل تندرستی بدن[۳۲]
- عامل تقویت حافظه[۳۳]
- سپری از آفات دنیا[۳۴]
- آرامبخش دل‌ها[۳۵]
- عامل دوری شیطان[۳۶]
- دربرگیرنده پاداش ویژه الهی[۳۷]
- عامل اشتیاق بهشت به روزه‌دار[۳۸]
به‌گفته عبدالله جوادی آملی، مفسر قرآن و فیلسوف، در تفسیر تسنیم، روزه روحیه نظم، قناعت و صبر در برابر گناهان و مشکلات زندگی را نیز در فرد و جامعه تقویت می‌کند.[۳۹] بنابر آمارهای منتشر شده در رسانه‌ها، آمار تخلفات اجتماعی در ایران، در ماه رمضان کاهش پیدا می‌کند.[۴۰] همچنین بر اساس بررسی‌های پزشکی، روزه در تندرستی و سلامتی جسم و روان مفید است.[۴۱] تأثیر مثبت در سیستم ایمنی، کاهش اضطراب و افسردگی، سلامت روان، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، از جمله آثار روزه در سلامت جسم و روان دانسته شده است.[۴۲]
جایگاه روزه در ادبیات
| بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد | هلال عید به دور قدح اشارت کرد | |
| ثواب روزه و حج قبول آن کس برد | که خاک میکده عشق را زیارت کرد |
| چون روزه ندانی که چه چیز است چه سود است | بیهوده همه روزه تو را بودن ناهار؟ |
| چنان بر دل هر کسی بود دوست | نماز شب و روزه آیین اوست |
اقسام روزه
روزه از جهت حکم شرعی چهار گونه است:
| روزۀ واجب[۴۶] | |
| روزۀ حرام[۴۸] | |
| روزۀ مکروه [۴۹] [یادداشت ۴] |
|
| روزۀ مستحب[۵۲] |
غیر از روزهایی که در بالا ذکر شد، روزۀ سایر روزهای سال مستحب است، البته روزه در برخی از روزها سفارش بیشتری شده است؛ مانند روزۀ ماه رجب و شعبان، روز عید غدیر، روز مبعث، روز تولد پیامبر(ص)، روز دحو الارض، روز عرفه در صورتی که موجب ضعف نشود، روز مباهله، پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها.[۵۳] |
احکام روزه
روزه احکام زیادی دارد، برخی از مهمترین آنها به شرح زیر است:
مُبطِلات روزه
کارهایی که انجام عمدی آنها موجب باطل شدن روزه می‌شود ده چیز است:
- خوردن و آشامیدن
- آمیزش جنسی
- دروغ بستن بر خدا، رسول خدا و امامان معصوم
- رساندن غبار غلیظ به حلق
- باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح
- استمناء (خودارضایی)
- اماله(تنقیه کردن) با مایعات
- فرو بردن تمام سر در آب[یادداشت ۶]
- استفراغ کردن.
- نیت قطع روزه یا نیت انجام‌دادن یکی از مبطلات آن.[۵۴][یادداشت ۷]
مکروهات روزه
به گفته فقیهان انجام برخی کارها در حال روزه مکروه است؛ از جمله: لمس، بوسیدن و ملاعبه با همسر، سرمه کشیدن، هرکاری که موجب ضعف شود، بوییدن گل‌ها، مرطوب کردن لباس، هرکاری که موجب خون‌آلود شدن دهان شود مثل دندان کشیدن، مضمضه کردن آب بدون غرض عقلایی.[۵۶]
کسانی که نباید روزه بگیرند
روزه ماه رمضان بر هر مکلفی واجب است، مگر افراد ذیل:
- كسى كه به جهت پيرى نمى‌تواند روزه بگيرد، یا روزه‌داری برای او سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر دهد.[۵۷]
- بیماری که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند یا برای او تحمل تشنگی سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر دهد.[۵۸]
- زن باردار یا شیرده‌ای که شیرش کم است و روزه برای بچه یا خودش ضرر دارد؛ البته باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر دهد و روزه‌هایش را قضا کند.[۵۹]
- کسی که به جهت ضعف جسمانی روزه گرفتن برایش قابل تحمل نیست یا برایش ضرر دارد؛ البته قضای این روزه بر او واجب است و اگر نتواند تا رمضان بعد قضا کند، باید برای هر روز، یک مد طعام به فقیر دهد.[۶۰]
- مسافری[یادداشت ۸] که کمتر از ده روز در مقصد بماند.[۶۱]البته کثیرالسفر و کسانی مثل رانندگان که شغل آنها سفر کردن است، از این حکم مستثتی هستند.[۶۲]
اِفطار یا بازکردن روزه
شکستن یا بازکردن روزه را افطار گویند.[۶۳] طبق دیدگاه مشهور فقیهان شیعه، روزه‌دار باید تا وقت اذان مغرب صبر کند و افطار نکند.[۶۴] بر اساس روایات، خواندن دعا و تلاوت سوره قدر هنگام افطار[۶۵] و باز کردن روزه با آب، شیر و خرما، مستحب است.[۶۶] برپایه روایات، افطاری دادن به روزه‌دار فضیلت دارد.[۶۷] بر اساس آنچه در خطبه شعبانیه از پیامبر(ص) نقل شده، پاداش افطاری دادن به یک مؤمن در ماه رمضان برابر با ثواب آزاد کردن یک بنده و موجب آمرزش گناهان است.[۶۸]
قضا و کفاره روزه
چند نکته درباره قضا و کفاره روزه:
- کسی که روزه ماه رمضان بر او واجب بوده و نگرفته است باید آن را قضا کند.[۶۹] قضای روزه، واجب فوری نیست، ولی باید تا قبل از ماه رمضان بعد انجام شود.[۷۰]
- کسی که در ماه رمضان به جهت بیماری روزه نگرفته و تا رمضان بعدی نیز نتواند روزه بگیرد، قضای آنها واجب نیست، ولی باید برای هر روز، یک مُد طعام (۷۵۰ گرم گندم) به فقیر کفاره دهد.[۷۱]
- کسی که عمدا و بدون عذر شرعی، روزه واجبش را نگرفته، علاوه بر قضا، کفاره نیز بر او واجب است[۷۲] و کفاره آن، غذا دادن به شصت فقیر و یا دو ماه روزه است که ۳۱ روز آن باید پشت سر هم باشد.[۷۳]
- در صورت تأخیر بدون عذر در انجام قضای روزه تا ماه رمضان بعد، کفاره تأخیر(به ازای هر روزه یک مد طعام) نیز به آن تعلق می‌گیرد.[۷۴]
- در صورتی که روزه ماه رمضان با کار حرامی مانند خوردن شراب یا زنا، باطل شود، کفاره جمع دارد؛ یعنی باید برای هر روز، هم شصت روز روزه بگیرد و هم به شصت فقیر غذا دهد،[۷۵] البته برخی مراجع، کفاره جمع را احتیاط مستحب دانسته‌اند.[۷۶]
درجات روزه
برای روزه درجاتی ذکر شده است: روزه عام، روزه خاص و روزه خاص الخاص.[۷۷]
- روزه عام، امساک و خودداری از خوردن و آشامیدن و دوری کردن از غریزه جنسی و رعایت آداب ظاهری روزه است.[۷۸]
- روزه خاص، حفظ گوش، چشم، زبان، دست و پا و سایر جوارح و اعضای بدن از گناهان است.[۷۹]
- روزه خاص الخاص، بدین معناست که انسان از دغدغه‌ها و اهداف دنیوی فاصله گیرد، مگر دنیایی که مقدمه دین باشد.[۸۰] برخی مراتب سه گانه روزه را به روزه شرعی، اخلاقی، وعرفانی تقسیم کرده اند.
در احادیث معصومین(ع) نیز، روزه حقیقی به ترک همه چیزهایی که خدا نمی‌پسندد[۸۱] و روزهای که چشم، گوش، مو و پوست هم روزه‌دار باشد، معرفی شده است،[۸۲][یادداشت ۹] همچنین روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم دانسته شده است.[۸۳]
کتاب‌شناسی
آثار مستقلی درباره روزه نوشته شده که بیشتر به احکام آن پرداخته است، برخی از آنها عبارتند از:
- الصوم فی الشریعة الاسلامیة الغرّاء، جعفر سبحانی، انتشارات مؤسسه امام صادق(ع).
- نور ملکوت روزه، علامه سید محمدحسین حسینی تهرانی، انتشارات مکتب وحی
- احکام روزه، اثر محمدحسین فلاح‌زاده، انتشارات امیرکبیر.
- احکام، اسرار و فوائد روزه، اثر محی‌الدین مستو درباره احکام روزه از منظر فقه شافعی نوشته شده و به فوائد و مباحث تاریخی آن نیز پرداخته است.
- روزه، می‌تواند زندگی‌ات را نجات دهد، نوشته هربرت. م. شلتون. ترجمه ماشاء‌الله فرخنده، انتشارات نسل نواندیش.
- احکام روزه: شرایط روزه، مفطرات روزه، قضا و کفاره، پژوهشکده باقرالعلوم(ع) در دو جلد.
- روزه درمان بیماری‌های روح و جسم، حسین موسوی‌راد، دفتر انتشارات اسلامی.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۶۸؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۲۱؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۷۸.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۵.
- ↑ نگاه کنید به: سید مرتضی، جمل العلم و العمل، ۱۳۸۷ق، ص۸۹؛ شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۶۶.
- ↑ فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۱۹ق، ج، ص۱۷۱؛ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۳۲۳؛ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۵۰۰.
- ↑ نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷ و ۸.
- ↑ نگاه کنید به: سفر خروج، فصل ۳۴، آیه ۲۸؛ کتاب دوم سموئیل، فصل ۱۲، آیه ۱۶؛ کتاب دوم تواریخ، فصل ۲۰، آیه ۳.
- ↑ انجیل لوقا، فصل۲،آیه ۳۷، فصل ۴، آیه ۲ و فصل ۵، آیه ۳۴.
- ↑ سفر تثینه، فصل ۹، آیه ۹.
- ↑ نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.
- ↑ سوره مریم، آیه ۲۶.
- ↑ به‌عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴۲۷ و ج۱۷، ص۲۹۲.
- ↑ نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.
- ↑ قمی، وقایع الایام، ۱۳۸۹ش، ص۴۹۵.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳، ج۱۸، ص۱۹۴؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۴۲.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۸۳-۱۸۵و۱۸۷.
- ↑ طبرسی، جوامع الجامع، جامعه مدرسین، ج۱، ص۱۰۶؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۸۱.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۸۱.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ش، ج۲، ص۱۸-۲۴ و ج۴، ص۶۲.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۸، ح۱۸۹۲.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۸۳.
- ↑ سوره نسا، آیه ۹۲؛ سوره مائده، آیه ۸۹ و ۹۵؛ سوره مجادله، آیه ۴.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۳، ح۱۷۶۶.
- ↑ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، حکمت۲۵۲، ص۵۱۲.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۵، ح۱۷۷۴.
- ↑ حرّعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۹، ح۱۲۷۰۱.
- ↑ حرعاملی، هدایة الامة، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۲۶۸، ح۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۲، ح۱؛ ابن‌شعبه، تحف العقول، ۱۳۶۳ق، ص۲۵۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۵.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۶؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۴۳، ح۴۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۱۰؛ محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۶۸۶؛ راوندی، الدعوات، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۲۷.
- ↑ راوندی، الدعوات، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۲۷؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۲۵۵، ح۳۳.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحة، ۱۳۸۷ش، ص۵۴۷، ح۱۸۵۴.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۵۱.
- ↑ مصباح الشریعة، ۱۴۰۰ق، ص۱۳۵.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۹۶، ح۵۸۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۲.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۵، ح۱۷۷۳.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۴۰۰.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۲۸۸.
- ↑ «کاهش ۵ تا ۳۳ درصدی جرایم در ماه رمضان»، پایگاه خبری آفتاب.
- ↑ رضایی، «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ رضایی، «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ دیوان حافظ، نشر جیحون، ۱۳۸۷ش، ص۱۳۱.
- ↑ ناصر خسرو، سایت گنجور.
- ↑ فردوسی، سایت گنجور.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۹۶.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۴؛امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۶۷.
- ↑ جواهر الكلام ، شیخ محمد حسن، ج۱۷، ص۱۰۳، ناشر: دار إحياء التراث العربي، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ج۱،ص۱۵۵
- ↑ حکم روزۀ مستحبی فرزند بدون اذن پدر، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۲.
- ↑ نگاه کنید به: علامه حلی، تذکرة الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۵و۶؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۳۵۲ و ج۱۷، ص۸۹-۱۳۲؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۲۱ و ۶۵۷-۶۶۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۱- ۵۷۷؛ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۹۱.
- ↑ احکام روزه، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۷۱و۱۷۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۵، م۱۷۲۵.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۶، م۱۷۲۷.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۷-۹۵۸، م۱۷۲۸ و ۱۷۲۹.
- ↑ امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۳۳۳، س۸۸؛ «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، برگزاری رسمی حوزه..
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۱، م۱۷۱۴ و ۱۷۲۳.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۰۱.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۶۲۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۸۰.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۴۷-۱۵۱.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۵۶-۱۶۱.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۸ و ۶۹؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۴و۱۳۵.
- ↑ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۶.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۵-۶۳۷؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۹؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۴۰و۶۴۱؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دار العلم، ج۱، ص۲۹۹.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۶؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۶۹.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۸و۹۲۹؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۸۹.
- ↑ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۴.
- ↑ سیستانی، توضیح المسائل، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۸-۲۹۹.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۲۹۹، ح۴۱۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۸۷.
- ↑ تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳، ح۸۰.
- ↑ دهخدا در لغت نامه اش می نویسد: روزه صفت نسبی است روز+ه نسبت . منسوب به روز: یکروزه ، دوروزه .اغلب به صورت مرکب آید...احتراز از خوردن وآشامیدن و مُفطرات دیگر از طلوع صبح تا غروب. صوم کفِّ نَفْس از اَکل و شُرب [ و مُفطرات دیگر ] از آغاز طلوع صبح تا مغرب و در بعض امم یک روز و یک شب هم هست و بعضی «سکوت» را گویند مانند روزه مریم ، و در یهود تا ۶ شبانه روز هم باشد که آب و طعام ننوشند و نخورند و حرف نزنند و به طریقه بت پرستانِ هند عبارت از کفِّ نفس است از غَلّه ها و حبوب و شیرینی و میوه و آب ، و مباشرت را منعی نیست. لغت نامه دهخدا ذیل روزه .
- ↑ براساس برخی ازتفاسیر منظور از روزه زکریا و مریم در قرآن روزه سکوت است یعنی صحبت نکردن در طی روز یا روزهایی معیّن. علامه طباطبایی تصریح دارد که یهودیان و مسیحیان روز هایی از سال را با شکل های مختلف روزه می گرفتند مانند: روزه به منظور نخوردن گوشت یا شیر یا مطلق خوردن و نوشیدن ، چنانچه در قرآن به روزه زکریّا و نیز مریم که خودداری از سخن گفتن بوده تصریح شده است. ( وفي القرآن قصة صوم زكريا عن الكلام وكذا صوم مريم عن الكلام) علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۷، چاپ اسماعیلیان
- ↑ حضرت محمد(ص): «الصَّوْمُ فِی الْحَرِّ جِهَادٌ؛ روزه گرفتن در گرما، جهاد است» (مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۲۵۷، ح۱۴).
- ↑ کراهت در اینجا به معنای ثواب کمتر است.(طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۲۱).
- ↑ برخی فقهاء گفته اند که اگر موجب اذیت پدر و مادر بشود جایز نیست واجازه را لازم ندانسته اند. [۵۱]
- ↑ برخی مراجع همچون آیت الله شبیری و سیستانی فروبردن سر زیر آب را موجب بطلان روزه ندانسته، بلکه آن را حرام یا مکروه می‌دانند.(نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵؛ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۹۱.)
- ↑ نیت در روزه مانند دیگر عبادات از واجبات است یعنی انجام کار فقط برای اطاعت از دستور خداوند واین نیت باید استمرار داشته باشد یعنی در اثنای روز اگر از نیت روزه گرفتن برگردد به طوری که قصد ادامه‌ی روزه نداشته باشد روزه‌اش باطل می‌شود و قصد دوباره‌ی او برای ادامه‌ی روزه فایده ندارد.[۵۵]
- ↑ منظور از مسافر در شرع کسی است که مسافت سفرش حداقل هشت فرسخ(۴۱ کیلومتر، رفت و برگشت) باشد؛(امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۸۴، م۱۲۷۲).
- ↑ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَلله عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ : إِذَا صُمْتَ فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ شَعْرُكَ وَ جِلْدُكَ وَ عَدَّدَ أَشْيَاءَ غَيْرَ هَذَا وَ قَالَ لاَ يَكُونُ يَوْمُ صَوْمِكَ كَيَوْمِ فِطْرِكَ
منابع
- آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، تهران، نشر مؤلف، ۱۳۸۰ق.
- ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- ابن‌شعبه، حسن بن علی، تحف العقول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۳ش.
- ابن‌فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، قم، مكتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ق.
- امام خمینی، سید روح الله، تحرير الوسيلة، قم، دارالعلم، چاپ اول، بی‌تا.
- امام خمینی، سید روح الله، استفتائات، قم، دفتر نشر اسلامی، بی‌تا.
- امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل(محشی)، تحقیق و تصحیح سیدمحمدحسین بنی‌هاشمی خمینى، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
- امام صادق(ع)، جعفر بن محمد(منسوب)، مصباح الشریعة، بیروت، اعلمی، چاپ اول، ۱۴۰۰ق.
- انصاریان، حسین، عرفان اسلامی، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۶ش.
- پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، قم، دارالعلم، ۱۳۸۷ش.
- تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح سیدمهدی رجائی، قم، دارالکتاب الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، انتشارات اسراء چاپ سوم، ۱۳۸۹ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، هدایة الامة الی احکام الائمة، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق.
- حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، مؤسسة دارالتفسیر، ۱۳۷۴ش.
- حکیم، سید محمدسعید، مصباح المنهاج کتاب الصوم، قم، دارالهلال، ۱۴۲۵ق.
- راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، بیروت - دمشق، دارالقلم - الدار الشامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- راوندی، قطب‌الدین، الدعوات، مدرسة الامام المهدی(عج)، ۱۳۶۶ش.
- رضایی، علی، «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
- سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، مؤسسة المنار، ۱۴۱۳ق.
- سید مرتضی، علی بن حسین، جمل العلم و العمل، نجف، مطبعة الآداب، چاپ اول، ۱۳۸۷ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
- صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا(ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- طباطبائی، سیدمحمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر نشر اسلامی.
- طباطبایی یزدی، سیدمحمد کاظم، العروة الوثقی(محشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طبرسی، حسن بن فضل، جوامع الجامع، تحقیق مؤسسه نشر اسلامی، قم، جامعه مدرسین.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، انتشارات شریف رضی، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، تذکرة الفقها، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تصحیح طیب موسوى جزائرى، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- «کاهش ۵ تا ۳۳ درصدی جرایم در ماه رمضان»، پایگاه خبری آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۲۶ تیر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مکتب اهل بیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، ۱۴۱۶ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء‌التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
- «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
- نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- «Fasting», Encyclopedia Iranica، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
پیوند به بیرون
| وقایع |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| عبادات |
| ||||
| احکام روزه | |||||
| مفاهیم وابسته | |||||