| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمت‌های بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
نَفخِ صور یا دمیدن در شیپور، رویدادی است که در زمان پایان دنیا و شروع قیامت اتفاق می‌افتد. طبق روایات هنگامی که قیامت نزدیک می‌شود، به دستور خداوند، اسرافیل یک‌بار در شیپور خویش می‌دمد و صدای عظیمی ایجاد می‌کند که تمام موجودات، جز عده کمی، می‌میرند. سپس دوباره در شیپور می‌دمد و همگی زنده می‌شوند و قیامت برپا می‌شود.
مفهوم‌شناسی
نفخ صور واژه‌ای مرکب است که از دو جزء «نفخ» به معنای دمیدن و «صور» به معنای شیپور تشکیل شده است.[۱] صور در لغت به معنای شاخ حیوانی است که در آن می‌دمند.[۲] مشهور مفسرین معتقدند در آیات مربوط به نفخ صور، اگر صور به معنای شیپور باشد، با سیاق آیات و روایات و مأموریت اسرافیل سازگاری بیشتری دارد؛[۳] ولی بعضی دیگر معتقدند: صور جمع «صورت» است. به این معنا که خدا مردگان را صورت‌بندی می‌کند و در آن صورت‌ها می‌دمد و آنان را زنده می‌کند.[۴]
نفخ صور در قرآن
نفخ صور یکی از نشانه‌های آغاز قیامت است که قرآن کریم بیش از ده بار به آن اشاره کرده است.[۵] آیه۶۸ سوره زمر تصریح دارد که نفخ صور دو بار اتفاق می‌افتد که بار اول در پایان این جهان و بار دوم در هنگام شروع قیامت است.[۶] بر پایه آیات قرآن، با نفخه اول[یادداشت ۱] (اولین دمیدن در شیپور)، وحشت و «فزع» (ترس) همه جهانیان را فرا می‌گیرد و تمام موجودات می‌میرند، مگر کسانی که خدا بخواهد.[۷] با نفخه دوم نیز همگی ناگهان برخاسته و در انتظار محاسبه می‌مانند.[۸]
طبق نظر مفسران، تعابیر دیگری نیز در قرآن هست که به رویداد نفخ صور اشاره می‌کنند،[۹] مانند:
- «صَیحه»، به معنای صدای عظیم.[۱۰]
- «الصّاخَّة»، به معنای صوت شدید.[۱۱]
- «الراجِفة»، به معنای لرزاننده. اضطراب و لرزه شدید[۱۲]
- «الرادِفة»، به معنای لرزاننده. نفخه دوم که در پی نفخه اول واقع می‌شود.[۱۳]
- «یُنادِ الْمُناد»، به معنای ندای کسی که ندا می‌دهد.[۱۴]
- «نُقِر فی الناقور»، به معنای دمیدن در ناقور (شیپوری که از جنس شاخ حیوان است.)[۱۵]
نفخ صور در روایات
بر پایه روایات، هنگامی که قیامت نزدیک می‌شود، اسرافیل به بیت‌المقدس فرود می‌آید و شیپوری همراه اوست که یک سر و دو طرف دارد و فاصلۀ بین دو طرف آن به‌اندازۀ فاصله آسمان و زمین است. او رو به کعبه ایستاده در شیپور خویش می‌دمد و همه موجودات می‌میرند، سپس اسرافیل دوباه در صور می‌دمد و همگی زنده می‌شوند.[۱۶] در برخی از احادیث دیگر آمده است که هرچند نفخه اول به وسیله اسرافیل انجام می‌شود، اما پس از آن اسرافیل می‌میرد و نفخه دوم را خداوند انجام می‌دهد.[۱۷]
تعداد نفخه‌ها
دیدگاه مشهور این است که در پایان دنیا دو بار در شیپور دمیده می‌شود که دمیدن اولی را «نفخه مرگ» و دومی را «نفخه حیات» یا «نفخه بعث» می‌نامند؛[۱۸] ولی بعضی تعداد آن را سه بار، یا حتی چهار بار دانسته‌اند.[۱۹] بدین ترتیب که نفخه اول را «نفخه فزع»، نفخه دوم را «نفخه مرگ»، نفخه سوم را «نفخه حیات» و نفخه چهارم را «نفخه جمع» می‌گویند. بنابر قول مشهور مفسران، مسئله فزع و وحشت که در قرآن ذکر شده، مقدمۀ مرگ جهانیان است که پس از نفخه اولی یا صیحه نخست واقع می‌شود، همان‌گونه که نفخه «جمع»، نیز دنباله همان نفخه حیات است؛ نه‌اینکه هر کدام از آنها نفخه مستقلی باشند و به این ترتیب، تنها دو نفخه وجود دارد.[۲۰]
فاصله بین دو نفخه
فاصله بین نفخه اول و دوم نیز در بعضی از روایات چهل سال[۲۱] و در بعضی دیگر چهارصد سال ذکر شده است.[۲۲] در اینکه آیا طول این سال‌ها همانند سال‌های دنیائی باشد، در روایات چیزی ذکر نشده؛ ولی متکلمان معتقدند بعد از پایان این دنیا، زمان نیز از بین می‌رود، بنابراین میان دو نفخه، مسئله فاصله زمانی مطرح نیست.[۲۳]
تمثیلی یا حقیقی بودن نفخ صور
درباره استعاره و کنایه بودن نفخ صور دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی معتقدند این عبارات از باب تمثیل هستند و تعبیر نفخ صور، کنایه از حاضر کردن مردم برای حسابرسی روز قیامت است.[۲۴] برخی دیگر با تکیه بر روایات فراوانی که در این زمینه وجود دارد آن را رویدادی حقیقی قلمداد می‌کنند.[۲۵] آیت الله جوادی آملی نیز بهترین معنای صور را طبق روایتی از پیامبر(ص)، شاخی از نور دانسته است که اسرافیل در آن می‌دمد.[۲۶]
نفخ صور در ادیان دیگر
در ادیان دیگر نیز موضوع نفخ صور بیان شده است. در عهد جدید، رساله اول تِسالونیکیان، به نفخ صور به عنوان یکی از ناشناخته‌ترین و عجیب‌ترین نشانه‌های قیامت اشاره شده است.[۲۷] همچنین از انجیل برنابا تعدد دمیدن از صور نیز فهمیده می‌شود.[۲۸]
در اشعار
کتاب شناسی
- از نفخ صور تا لحظه‌ی حضور(تفسیر آیات ۵۱تا ۵۳ سوره یس) سلسله مباحث تفسیری سید محمد ضیاء آبادی، ناشر موسسه بنیاد خیریه الزهرا (س)، تهران ۱۳۸۶ش. [۳۲]
- نفخ صور یا فریاد مرگ و زندگی نوشته محمدمهدی آهنگر کاویانی، در اين کتاب که با نگاه ادبی و تفسير آيات مربوط به مسئله نفخ صور نگاشته شده است در این کتاب افزون بر تبیین مسائل پيرامون نفخ صور به تجزيه و ترکيب آيات مرتبط نیز نيز پرداخته شده است.تاریخ نشر کتاب ۱۳۹۸ش. است.[۳۳]
- تا ابد زندگی: شرح احادیث کتاب المعاد بحار الانوار: نفخ صور نوشته محمدرضا عابدینی، محقق :محمدجعفر مصلحی و مهران معدنی پور، دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه) ، قم ۱۴۰۲ش.[۳۴]
- سرنوشت انسان: احوال برزخ، رجعت و نفخ صور، نويسنده : عالی ، مسعود - ويراستار : رامین باباگل‌زاده،
ناشر دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه)، قم ۱۴۰۱ش.[۳۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ج۱۰، ص۱۵۰۷۹.
- ↑ دهخدا، لغت نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ج۱۰، ص۱۵۰۷۹.
- ↑ منصوری، تفسیر نفخ صور، ص۹۰.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۹۶.
- ↑ منصوری، تفسیر نفخ صور، ص۸۹.
- ↑ سوره زمر، آیه۶۸.
- ↑ منصوری، تفسیر نفخ صور، ص۹۸ و سوره نمل، آیه۸۷.
- ↑ منصوری، تفسیر نفخ صور، ص۹۸ و سوره نبأ، آیه۱۸.
- ↑ منصوری، تفسیر نفخ صور، ص۹۵.
- ↑ سوره یس، آیه۴۹.
- ↑ سوره عبس، آیه۳۳.
- ↑ سوره نازعات، آیه۶-۷.
- ↑ سوره نازعات، آیه۶-۷.
- ↑ طباطبایی،المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۱۸، ص۳۶۱؛ سوره قاف، آیه۴۱.
- ↑ طباطبایی،المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۲۰، ص۸۵؛ سوره مدثر، آیه۸-۹.
- ↑ طهرانی، معاد شناسی، ۱۳۶۱ش، ص۱۴۴.
- ↑ رستمی و آل بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۴۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۴۴.
- ↑ منصوری، تفسیر نفخ صور، ص۹۸.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۶، ص۷۲-۷۳.
- ↑ طباطبایی، ترجمه المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۲۳۶.
- ↑ رستمی و آل بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۵۳۵.
- ↑ https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/973533/منصوری، تفسیر نفخ صور، ص۹۲.
- ↑ جوادی آملی، معاد در قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۲۹۲.
- ↑ عهد جدید، ۴: ۱۶
- ↑ منصوری، تفسیر نفخ صور، ص۸۸.
- ↑ https://ganjoor.net/attar/ma/sh77
- ↑ https://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar1/sh36
- ↑ مولوی، مثنوی، ۱۳۷۳ش، ص۳۲.
- ↑ https://ketab.ir/book/e4b065f1-e16b-4de6-ab85-29b1a34550a3
- ↑ https://ketab.ir/book/58c09c66-cf80-4e90-ac42-c9e4684a6e2b
- ↑ https://ketab.ir/book/bc402144-38a1-4087-9d5a-6a6fe5d4c039
- ↑ https://ketab.ir/book/1ac510ae-57d5-439b-978a-c952f642560f
یادداشت
- ↑ هر مرتبه‌ای را که در صور می‌دمند یک نفخه می‌گویند.
منابع
- کتاب مقدس، عهد جدید
- رستمی، محمدزمان و طاهره آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان با رویکردی قرآنی و عرفانی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- جوادی آملی، عبدالله، معاد در قرآن، قم، اسراء، ۱۳۸۰ش.
- حسینی طهرانی، محمدحسین، معاد شناسی، ج۱، تهران، نشر حکمت، ۱۳۶۱ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج۶، تهران، دارالکتب السلامیه، ۱۳۷۷ش.
- منصوری، محمدهادی، «تفسیر نفخ صور»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تفسیری، شماره ۱۱، پاییز ۱۳۹۱ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، فرهنگ لغت دهخدا، تهران، مؤسسه لغت نامه دهخدا، ۱۳۴۱ش.
- https://ketab.ir/search?search=%D9%86%D9%81%D8%AE+%D8%B5%D9%88%D8%B1خانه کتاب وادبیات ایران؛+
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: «تفسیر نفخ صور بر اساس آیه۶۸ سوره زمر».