تسنیم

برای دیگر کاربردها تسنیم (ابهام‌زدایی) را ببینید.

تَسنیم نام چشمه‌ای در بهشت که مقربان خدا از آن می‌نوشند. بنا به آیات قرآن کریم تسنیم با شراب رحیق در آمیخته است. آیات قرآن و اکثر مفسران به محتوای چشمه تسنیم اشاره‌ای نکرده‌اند، ولی برخی مفسران، محتوای آن‌را آب دانسته‌اند.

معنای لغوی

تسنیم، از ریشه «سنم» و به معنای «بزرگ شدن کوهان شتر» و نیز «بزرگ و مهتر قوم گردیدن» است. از این ریشه، «سنام» به معنای کوهان شتر و جمع آن به صورت «اَسنِمَه» به کار رفته است. در زبان عربی به قبری که مسطح نباشد قبر «مُسَنَّم» می‌گویند، بنابراین در معنای تسنیم نوعی رفعت و بلندی لحاظ شده است. در نهج البلاغه نیز کلمه «تَسَنَّمْتُم» به کار رفته است.

ویژگی‌ها

• بنا به توصیف قرآن کریم از بهشت، مؤمنان در باغ‌های پرنعمت الهی بر کرسی‌های خود می‌نشینند و از شرابی سر به مُهر به نام رحیق سیراب می‌شوند. مُهری که بر این شراب نهاده شده از مُشک است و قرآن دسترسی به آن را سزاوار رقابت و مسابقه مؤمنان می‌داند. این شراب در آمیخته با تسنیم است و تسنیم چشمه‌‌ای است که مقربان خدا از آن می‌نوشند. يُسْقَوْنَ مِن رَّحِيقٍ مَّخْتُومٍ ﴿٢٥﴾ خِتَامُهُ مِسْكٌ ۚ وَفِي ذَٰلِكَ فَلْيَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ ﴿٢٦﴾ وَمِزَاجُهُ مِن تَسْنِيمٍ ﴿٢٧﴾ عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ ﴿٢٨﴾^{[مطففین–۲۵-۲۸]}

• به نظر علامه طباطبائی، بنابر توصیف قرآن چشمه تسنیم از شراب رحیق برتر است، زیرا این شراب به سبب آمیختگی با تسنیم دلپذیر می‌شود و از طرف دیگر، چون مقربان از تسنیم می‌نوشند، مرتبه آنان از نیکانی که با شراب رحیق سرمست می‌شوند، والاتر است. اما صرف آمیخته بودن محتوای رحیق با تسنیم و وصف قرآن کریم از این ترکیب، نمی‌تواند دلیل برتری یکی بر دیگری باشد، مگر آنکه این برتری از طریق بعضی روایات اثبات شود، یا از معنای کلمه مقربان برتری خاصی نسبت به معنای کلمه ابرار به دست آید.
• در توصیف تسنیم گفته‌اند که نهری است جاری در هوا (شاید مراد بالا باشد) و هنگامی که اهل بهشت بخواهند، در ظرف آنها ریخته می‌شود. از ابن عباس و ابن مسعود روایت کرده‌اند که تسنیم نام آبی است که از زیر عرش روان است و بهترین نوشیدنی بهشتی و از مصادیق آیه هفدهم سوره سجده است که می‌گوید: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما اُخْفِیَ لَهُم مِنْ قُرَّةِ اَعْیُنٍ».

• از آیات قرآن و نوشته‌های اکثر مفسران به دست نمی‌آید که محتوای چشمه تسنیم آب است یا نوشیدنی دیگر، ولی برخی از مفسران و مترجمان، ناخودآگاه کلمه آب را به نام تسنیم افزوده‌اند.

منابع

• قرآن.
• نهج البلاغه، چاپ صبحی صالح، قاهره ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
• ابوالفتوح رازی، روض الجِنان و روح الجَنان فی تفسیر القرآن، چاپ محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد ۱۳۶۵ـ‌۱۳۷۶‌ش.
• محمدبن احمد ازهری، تهذیب اللغة، چاپ احمد عبدالعلیم بردونی، قاهره، بی‌تا.
• طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان، ۱۳۹۱، الطبعة الثالثة.
• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعة الاولی، ۱۴۱۵ق.
• احمد مصطفی مراغی، تفسیر المراغی، بیروت ۱۹۸۵م.
• احمدبن محمد میبدی، کشف الاسرار و عدة الابرار، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۶۱‌ش.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام