 | کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
حزب‌الله، به معنای گروهِ منسوب به خدا، تعبیری قرآنی است و در احادیث نیز به آن اشاره شده است. براساس برخی روایات شیعه، مراد از حزب الله، مطیعان خدا، پیروان رسول(ص) و شیعیان علی(ع) است. پیامبر اکرم(ص)، حزب علی(ع) را حزب خود و حزب خود را حزب‌الله شمرده است.
در لغت و اصطلاح
حزب‌الله، به معنای گروهِ منسوب به خدا، در مقابل حزب‌الشیطان، سه بار در قرآن‌کریم ذکر شده است.[۱] حزب در لغت معانی گوناگونی دارد، از جمله یاران هم عقیده و تحت امر یک فرد، گروهی که دارای یک هدف باشند، طایفه، وِرْد[یادداشت ۱] و ذکر، جماعت، و مردم.[۲] راغب اصفهانی[۳] «فشردگی» را نیز در معنای آن لحاظ کرده است. حزب‌الله در آیه ۵۶ سوره مائده به معانیی تفسیر شده که با معنای لغوی آن در پیوند است، از جمله لشکر خدا، اولیای خدا، شیعه خدا و یاران خدا.
مراد از حزب الله
به گفته اخفش (متوفی ۲۲۰ یا ۲۲۱ق)، حزب‌الله کسانی‌اند که به دین خدا در آمده‌اند و از او اطاعت می‌کنند و خدا نیز یاریشان می‌کند.[۴] طباطبائی عبارت «فَانَّ حِزبَ اللّهِ هُمُ الغالِبون» را در این آیه به مثابه کُبرایی می‌داند که در موضع نتیجه قرار گرفته است و بنابراین، معنای آیه چنین می‌شود: کسی که ولایت خدا و رسول او و مؤمنان را بپذیرد غالب است، زیرا از حزب‌الله است و حزب‌الله هم همواره غالب است.[۵] [یادداشت ۲] ابن عباس مراد از حزب‌الله را در این آیه شیعیان خدا و رسول او و نیز شیعیان علی(ع) معنا کرده و غالب بودن آن‌ها را عبارت از عُلوِّ آن‌ها نسبت به تمام بندگان خدا و پیروزی بر مخالفانشان دانسته است.[۶]
حزب الله در قرآن
در آیه ۲۲ سوره مجادله [یادداشت ۳]کسانی مصداق حزب‌الله معرفی شده‌اند که با دشمنان خدا و رسول او، هر چند از نزدیکانشان باشند، دوستی نمی‌ورزند. در این آیه بر این نکته تأکید شده است که خدا ایمان را بر قلب‌هایشان حک کرده و با روحی از جانب خود تأییدشان نموده و جزای آن‌ها را بهشت قرار داده است. به گفته علامه طباطبائی، دلیل تکرار حزب‌الله در پایان آیه به جای به کار بردن ضمیر، این است که جملهأَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ به صورت یک مَثَل رایج دربیاید.[۷] طوسی حزب‌الله را در این آیه لشکریان و اولیای خدا دانسته و از قول زَجّاج آن را به معنای برگزیدگان خدا آورده است.[۸] به نوشته طباطبائی، تعبیر از مؤمنانِ با اخلاص به حزب‌الله و توصیف آن‌ها به بهره‌مندی از فَلاح با تعبیر «هُمُ الْمُفْلِحُونَ»، نوعی شَرَف بخشیدن به آنان از سوی خداوند است.[۹] مفسران شیعه در تفسیر آیه ۵۶ سوره مائده شرط حزب‌الله بودن را پذیرش ولایت (به معنای سرپرستی) خدا و پیامبر اسلام(ص) و مؤمنان بیان کرده‌اند.[۱۰] جوادی آملی مؤمنان خاص را همان امامان معصوم دانسته است.[۱۱] مطابق آیه ۵۶ سوره مائده هر کس با این شرایط ولایت‌پذیر باشد از حزب‌الله است و حزب‌الله پیروز است.[۱۲]
نقطه مقابل حزب‌الله در قرآن‌کریم، حزب‌الشیطان است که در آیات ۱۴ تا ۱۹ سوره مجادله وصف‌هایی درباره آن‌ها آمده است. در این آیات حزب‌الشیطان قومی‌اند که مغضوبین خدا را به دوستی گرفته‌اند و به دروغ بر مؤمن بودن خود سوگند یاد می‌کنند. دامنه دروغگویی آن‌ها تا آنجاست که حتی در قیامت هم سوگند دروغ می‌خورند و با این حال می‌پندارند که حق با آنهاست. آنان کسانی هستند که شیطان بر آن‌ها غلبه کرده و خدا را از یاد آن‌ها برده است.
حزب الله در احادیث
در احادیث نیز حزب‌الله مورد اشاره و تفسیر قرار گرفته است:
- پیامبر اکرم(ص) حزب علی(ع) را حزب خود و حزب خود را حزب‌الله شمرده[۱۳] و همین تعبیر را در مورد اهل‌بیت(ع) خود نیز به کار برده است.[۱۴]
- پیامبر اکرم(ص) در شمارش خصال علی(ع) فرمود علی دارای خصالی است که اگر یکی از آن‌ها در کسی باشد همین فضیلت برای وی کافی است؛ از جمله اینکه حزب علی(ع) حزب خداست و حزب دشمنان وی حزب‌الشیطان.[۱۵]
- پیامبر همچنان علی(ع) را ملاک شناخت حزب‌الله پس از خود ذکر کرده است.[۱۶]
- علی(ع) نیز، پس از توصیفی مفصّل از سیمای منافقان، آنان را با استناد به قرآن، مصداق حزب‌الشیطان شمرده[۱۷] و در مقابل، صفاتی همچون به جاآوردن واجبات و شکیبایی در این راه، شب زنده‌داری، ساده‌زیستی، بی‌قراری از بیم حساب‌رسی خدا، یاد مداوم خدا و آمرزش‌خواهی از گناهان را از جمله ویژگی‌های حزب‌الله دانسته است.[۱۸]
- امام حسن(ع)، پس از بیعت مردم با وی، خود را مصداق حزب‌الله معرفی کرد.[۱۹]
- امام حسین(ع) نیز وقتی به درخواست معاویه لب به سخن گشود خود( اهل‌بیت) را مصداق حزب‌الله خواند.[۲۰]
- حضرت زینب(س)، پس از واقعه کربلا در معرفی شهدای کربلا، در خطبه‌اش در شام آنان را حزب‌الله خواند که به دست حزب‌الشیطان کشته شده‌اند.[۲۱](ألا فالعجب كلّ العجب لقتل حزب الله النجباء بِحِزب الشيطان الطلقاء)
- امام صادق(ع)، در تعلیم زیارت امام حسین(ع) به مخاطب خود آموخت که در وقت زیارت، به امام حسین گفته شود که شما از حزب‌الله و حزب رسول خدا و حزب اهل‌بیت رسول خدا هستید.[۲۲] امام صادق علیه‌السلام خود و یاران خود را نیز حزب‌الله معرفی کرده است.[۲۳]
- بنابر روایتی از امام رضا(ع) در تفسیر آیه ۲۴۹ سوره بقره، طالوت به سربازانش خبر داد که آن‌ها به وسیله نهر آب امتحان خواهند شد و هر کس بیش از یک کف دست از آب آن نهر بنوشد از حزب‌الله نیست.[۲۴]
- از دیگر مصادیق حزب‌الله که در احادیث آمده اویسِ قرنی است.[۲۵] همچنین از قول پیامبراکرم(ص) نقل شده است که هر کس سوره مجادله را بخواند در روز قیامت از زمره حزب‌الله به شمار خواهد آمد.[۲۶]
پانویس
- ↑ رجوع کنید به مائده: ۵۶، یک‌بار؛ مجادله: ۲۲، دو بار.
- ↑ خلیل‌بن احمد؛ ابن‌منظور، ذیل «حزب»
- ↑ ذیل «حزب»
- ↑ رجوع کنید به طبری؛ فخررازی، ذیل آیه؛ نیز رجوع کنید به طوسی، التبیان، ذیل آیه.
- ↑ طباطبایی، المیزان، الناشر منشورات اسماعیلیان، ج۶، ص۱۵.
- ↑ رجوع کنید به حسکانی، شواهد التنزیل، الناشر : موسسة الطبع و النشر، ج ۱، ص۲۴۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، الناشر، منشورات اسماعیلیان، ج ۱۹، ص۱۹۸.
- ↑ طوسی، التبیان، الناشر : احياء التراث العربي ـ بيروت، ج۹، ص۵۵۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، الناشر، منشورات اسماعیلیان، ج ۱۹، ص۱۹۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۴۳۳؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۸۳.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۴۳۳؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۸۳.
- ↑ ابن‌بابویه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۶.
- ↑ رجوع کنید به همان، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۹۶.
- ↑ صدوق، خصال، ۱۴۱۷، ص۴۵۰و۵۸۳.
- ↑ رجوع کنید به نهج‌البلاغه، خطبه۱۹۴.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه۴۵.
- ↑ مفید،۱۴۰۳ق، ص۳۴۹؛ طوسی،الامالی، ص۱۲۱و۶۹۱.
- ↑ احمدبن علی طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۲، ص۲۲.
- ↑ ابن‌طاووس، الملهوف، ۱۴۱۷ق، ص۲۱۷.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارت، الناشر مكتبة الصدوق، ص ۱۴۴
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۲۵.
- ↑ قمی، ج ۱، ص۸۲۸۳.
- ↑ رجوع کنید به مفید، ۱۴۱۳، ج ۱، ص۳۱۶؛ الخرائج و الجرائح، راوندی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۰۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۴۰۷.
یادداشت
- ↑ به آن‌چه انسان از قرآن و نماز می‌خواند حزب(وِرد) هم گفته می‌شود.
- ↑ کبری مقدمه دوم در قیاس منطقی است که بیانگر یک قاعده کلی است وصغری نیز مقدمه اول است و در واقع صغری در این آیه این است که هر کس ولایت خدا و پیامبر و مؤمنان را قبول کند از حزب الله و هر کس از حزب الله باشد غالب(پیروز) است و در نتیجه پذیرنده ولایت خدا وپیامبر ومؤمنان غالب است.
- ↑ لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ ۚ أُولَٰئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ ۖ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ۚ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ۚ أُولَٰئِكَ حِزْبُ اللَّهِ ۚ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
منابع
- ابن قولویه، کامل الزیارات، چاپ جواد قیومی، قم ۱۴۱۷.
- ابن‌طاووس، مقتل الحسین علیه‌السلام، المسمی باللهوف فی قتلی باالطفوف، قم، ۱۴۱۷.
- ابن‌منظور.
- احمدبن علی طبرسی، الاحتجاج، چاپ محمدباقر خرسان، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم، بی‌تا.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، إسراء، ۱۳۹۱ش.
- حسین‌بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت، بی‌تا.
- خلیل‌بن احمد، کتاب‌العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم ۱۴۰۵.
- صدوق، الامالی، قم، ۱۴۱۷.
- صدوق، عیون اخبارالرضا، چاپ مهدی لاجوردی، قم ۱۳۶۳ش.
- صدوق، کتاب الخصال، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، بی‌تا.
- عبیدالله بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
- علی‌بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۴.
- فضل‌بن حسن طبرسی؛ طبری، جامع؛ محمدبن حسن طوسی، الامالی، قم ۱۴۱۴.
- مجلسی.
- فخررازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، ۱۴۲۱ق.
- مفید، کتاب الامالی، چاپ حسین استاد ولی و علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۳ق.
- مفید، محمدبن محمد الارشاد فی معرفة حجج‌اللّه علی‌العباد، قم ۱۴۱۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۱ش.
- نهج‌البلاغة، چاپ صبحی صالح، بیروت، ۱۳۸۷ش، چاپ افست قم، بی‌تا.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام