آیه خیر البریه

آیه خَیرُالبَریَّه
مشخصات آیه
نام آیه	آیه خَیرُالبَرِّیه
واقع در سوره	بینه
شماره آیه	۷
جزء	۳۰
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مدینه
موضوع	اعتقادی
درباره	جایگاه والای امام علی(ع) و شیعیان

آیه خَیرُالبَریَّه (بینه: ۷) از آیاتی است که در شأن امام علی(ع) نازل شده است. بر اساس روایاتی که در منابع شیعه و سُنی از پیامبر(ص) نقل شده، منظور از عبارت «خیرالبریه»، به معنای بهترینِ آفریدگان، امام علی(ع) و پیروان او هستند.

برخی از مفسران از این آیه نتیجه گرفته‌اند که انسان‌های مؤمن و صالح بر فرشتگان هم برتری دارند؛ زیرا واژه «بریه» همه مخلوقات را در بر می‌گیرد.

متن و ترجمه

آیه هفتم سوره بینه به آیه خیرالبریه معروف شده است.^[۱]

﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ ۝٧﴾ [بینه:7]
﴿در حقیقت کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده‌اند آنانند که بهترین آفریدگانند ۝٧﴾

سوره بینه: آیه ۷

جابر بن عبدالله انصاری

ما نزد پيامبر(ص) بوديم و علی(ع) از راه رسيد. پیامبر(ص) فرمود: «سوگند به آن که جانم به دست او است، این و شیعیان اویند که در روز قیامت رستگارند»؛ و اين آيه نازل شد: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ.» و یاران پیامبر(ص) هرگاه علی از راه می‌رسید می‌گفتند: «خیرالبریّه (بهترین آفریدگان) آمد.»

ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۷۱.

جایگاه و اهمیت

آیه خیرالبریه از فضایل امام علی(ع) به شمار می‌آید.^[۲] از ابن‌عباس نقل شده این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده است.^[۳] به‌گفته عالمان شیعه، امام علی در شورای شش‌نفره برای اثبات حقانیت خود به این آیه و شأن‌نزول آن درباره خود استناد کرده است.^[۴]

آیت‌الله مکارم شیرازی (تولد: ۱۳۰۵ش)، از مفسران شیعه، با استناد به روایاتی از پیامبر که در شأن‌نزول این آیه وارد شده و در آنها از علی و شیعیانش سخن آمده،^[۵] گفته است واژه شیعه از زمان پیامبر(ص) مطرح شده و منظور از شیعه در این روایات، پیروان خاص امام علی(ع) است.^[۶]

منظور از خیرالبریه

در کتاب‌های روایی شیعه و اهل‌سنت، احادیثی از پیامبر(ص) نقل شده است که در آنها خیرالبریه (بهترین آفریدگان) به امام علی(ع) و شیعیان او تفسیر شده است.^[۷] حاكم حَسكانی (درگذشت: ۴۹۰ق) از علمای اهل‌سنت، در کتاب شَواهدُالتَنزیل بیش از بیست روایت در این باره با سندهای مختلف نقل می‏‌كند.^[۸] از جمله از ابن‌عباس روایت می‌کند هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر(ص) خطاب به امام علی(ع) گفت: «آن (خیرالبریه) تو و شیعیانت هستید. در روز قیامت، تو و شیعیانت، در حالی که شما از خدا خشنودید و خدا از شما خشنود است، می‌آیید.»^[۹]

نکات تفسیری

یکی از نکات تفسیری‌ای که مفسران از آیه برداشت کرده‌اند این است که انسان‌های باایمان و صالح بر فرشتگان هم برتری دارند؛ زیرا واژه «البریه» در عبارت «خیرالبریه» (بهترینِ آفریدگان) شامل همه مخلوقات می‌شود.^[۱۰]

نزول آیه در مکه

بر پایه برخی روایات، آیه خیرالبریه در حالی نازل شد که پیامبر در مکه در مسجدالحرام بود.^[۱۱] به نوشته تفسیر نمونه این مسئله منافاتی با مدنی‌بودن سوره ندارد؛ چراکه ممکن است سوره مدنی باشد و این آیه در سفرهایی که پیامبر(ص) از مدینه به مکه داشته نازل شده باشد.^[۱۲]

پانویس

↑ علامه حلی، نهج الحق، ۱۴۰۲ق، ص۱۸۹.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۳.
↑ نگاه کنید به حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۷۳؛ شوشتری، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲۰، ص۲۷.
↑ طبری، المسترشد، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۴؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۸۰۳.
↑ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۵۸۹؛ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۷ و ۵۸.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۳-۲۱۴.
↑ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۳۷۹؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۸۰-۸۰۳؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۵، ص۴۳۲.
↑ نگاه کنید به حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۵۹-۴۷۳.
↑ حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۱.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۳۴۰؛‌ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۰۹.
↑ حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۷.
↑ نگاه کنید به مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۲.

منابع

آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۱۵ق.
ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، تحقیق عمرو بن غرامة العمروی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
استرآبادی، سید علی، تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره، تحقیق حسین استادولی، قم، نشراسلامی، ۱۴۰۹ق.
امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیه، ۱۴۱۶ق.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفصیل فی الآیات النازله فی اهل البیت، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق.
سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی‌بکر، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
طبری، محمد بن جریر، المسترشد فی امامة علی بن ابی‌طالب(ع)، تصحیح احمد محمودی، قم، کوشانپور، ۱۴۱۵ق.
علامه حلی، حسن بن بوسف، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، ۱۴۰۲ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.

پیوند به بیرون

شیعه در قرآن؛ تفسیر آیه هفت سوره بینه از منظر فریقین پایگاه جامع علوم انسانی

[1] علامه حلی، نهج الحق، ۱۴۰۲ق، ص۱۸۹.

[2] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۳.

[3] نگاه کنید به حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۷۳؛ شوشتری، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲۰، ص۲۷.

[4] طبری، المسترشد، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۴؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۸۰۳.

[5] سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۵۸۹؛ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۷ و ۵۸.

[6] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۳-۲۱۴.

[7] سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۳۷۹؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۸۰-۸۰۳؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۵، ص۴۳۲.

[8] نگاه کنید به حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۵۹-۴۷۳.

[9] حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۱.

[10] طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۳۴۰؛‌ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۰۹.

[11] حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۷.

[12] نگاه کنید به مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

ن ب و آیات نام‌دار قرآن
اعتقادی	آیه آمن الرسول • آیه اولی الامر • آیه اسراء • آیة الکرسی • آیه بیعت رضوان • آیه تطهیر • آیه ولایت • آیه خیر البریه • آیه استرجاع • آیه اکمال • آیه انذار • آیه مباهله • آیه امانت • آیه نور • آیه مودت • آیه حفظ • آیه مشیت • آیه فطرت • آیه میثاق • آیه صادقین • آیه ابتلای ابراهیم • آیه لیلة المبیت • آیه اطعام • آیه صلوات • آیه حکومت مستضعفین • آیه جاء الحق • آیه و ان یکاد • آیه نفس مطمئنه • آیه اهل الذکر • آیه تبلیغ • آیه لا تحزن • آیه وسیله • آیات تحدی • آیه استخلاف • آیه خلافت انسان • آیات مهدویت • آیه ود • آیه سأل سائل • آیه شفاء • آیه توبه • آیه توکل • آیه هادی • آیه تبدیل • آیه روح • آیه ملک • آیه سخره • آیه کتمان • آیه عز • آیه رکوب • آیه شهادت • آیه الحاق ذریه • آیه فائزون • آیه اعراف • آیه لا اکراه فی الدین • آیه سحر • آیه بیوت • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه نسخ • آیات برائت • آیه خاتمیت • آیه هجرت • آیه علم‌الکتاب • آیه شاهد • آیه بر • آیه سلم • آیه احسان به والدین • آیه کرامت • آیه شعوبیه
فقهی	آیه اخلاص • آیه خمس • آیه تیمم • آیه حجاب • آیه وضو • آیات نشوز • آیه سیف • آیه وصیت • آیه قرض الحسنه • آیه روزه • آیه قصاص • آیه کتمان • آیه نفر • آیه تداین • آیه اولو الارحام • آیه محارم • آیه انفال • آیه حد سرقت • آیه قبله • آیه نسخ • آیه نماز جمعه • آیات ارث • آیه امانات • آیه اعتداء • آیه تهلکه • آیه امتحان • آیه ربا • آیه محاربه • آیه نفی سبیل • آیه قنطار • آیه جزیه • آیه ایلاء • آیه ظهار • آیه حج • آیه اصلاح ذات بین • آیه صلح • آیه تجارت • آیه حذر • آیه عده طلاق • آیه طلاق • آیه نجاست مشرکان • آیه متعه • آیه حرث • آیه حیض • آیه تربص• آیه قصر • آیه جزای فحشا • آیه اخراج • آیه زکات • آیه عدد • آیه الرجال قوامون علی النساء • آیه لعان • آیه جلباب • آیه غیبت • آیه قَذْف • آیه وجوب وفا • آیه کرامت • آیه تحریم • آیه فیء • آیه مجاهدون • آیه خیانت در امانت • آیه نقض قسم • آیه رضاع • آیه جلد • آیه استعاذه • آیه تعاون • آیه کنز • آیه احسان به والدین • آیه لا اکراه فی الدین
اخلاقی	آیه اخوت • آیه اعتصام • آیه نجوا • آیات افک • آیه امن یجیب • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه دعوت • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه صلح • آیه سلم • آیه تأسی • آیه تخییر • آیه استیذان • آیه کنز • آیه رکوب • آیه ایثار • آیه انفاق • آیه غیبت • آیه احسان به والدین • آیه اذن • آیه مشورت • آیه شورا • آیه خلق عظیم • آیه حکمت
متشابه	آیه مجیء
سایر	بسم الله الرحمن الرحیم • آیه ۳ سوره حمد • ایاک نعبد و ایاک نستعین • آیه ۶ سوره حمد • آیه ۸ سوره مائده • آیه ۲۰۴ سوره اعراف
وابسته	کن فیکون • ذکر یونسیه
قرآن کریم

ن ب و آیات اعتقادی قرآن
نامدار	آیه آمن الرسول • آیه اولی‌الامر • آیه اسراء • آیة الکرسی • آیه بیعت رضوان • آیه تطهیر • آیه ولایت • آیه خیر البریه • آیه استرجاع • آیه اکمال • آیه انذار • آیه مباهله • آیه امانت • آیه نور • آیه مودت • آیه حفظ • آیه مشیت • آیه فطرت • آیه میثاق • آیه صادقین • آیه ابتلای ابراهیم • آیه لیلة المبیت • آیه اطعام • آیه برائت • آیه صلوات • آیه حکومت مستضعفین • آیه جاء الحق • آیه و ان یکاد • آیه نفس مطمئنه • آیه اهل الذکر • آیه تبلیغ • آیه لا تحزن • آیه وسیله • آیات تحدی • آیه استخلاف • آیه خلافت انسان • آیات مهدویت • آیه ود • آیه سأل سائل • آیه شفاء • آیه توبه • آیه توکل • آیه هادی • آیه تبدیل • آیه روح • آیه ملک • آیه سخره • آیه کتمان • آیه عز • آیه رکوب • آیه شهادت • آیه الحاق ذریه • آیه فائزون • آیه اعراف• آیه لا اکراه فی الدین • آیه سحر • آیه بیوت • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه نسخ • آیات برائت • آیه خاتمیت • آیه هجرت • آیه علم‌الکتاب • آیه شاهد • آیه کرامت • آیه بر • آیه سلم • آیه احسان به والدین
بدون نام	آیه ۲ سوره حمد • آیه ۳ سوره حمد • آیه ۵ سوره حمد • آیه ۶ سوره حمد • آیه ۷ سوره حمد • آیه ۷ سوره بقره • آیه ۲۶ سوره بقره • آیه ۳۴ سوره بقره • آیه ۳۵ سوره بقره • آیه ۵۵ سوره بقره • آیه ۱۱۵ سوره بقره • آیه ۱۲۱ سوره بقره • آیه ۱۵۴ سوره بقره • آیه ۱۶۵ سوره بقره • آیه ۲۱۷ سوره بقره • آیه ۲۵۹ سوره بقره • آیه ۴۹ سوره آل‌عمران • آیه ۱۱۰ سوره آل‌عمران • آیه ۱۶۹ سوره آل‌عمران • آیه ۶۴ سوره نساء • آیه ۵۴ سوره مائده • آیه ۵۶ سوره مائده • آیه ۶۹ سوره مائده • آیه ۲۲ سوره انبیاء • آیه ۵۹ سوره انعام • آیه ۱۰۸ سوره انعام • آیه ۱۲۴ سوره انعام • آیه ۹۶ سوره اعراف • آیه ۱۴۳ سوره اعراف • آیه ۲۰ سوره توبه • آیه ۴۲ سوره یوسف • آیه ۹۷ سوره یوسف • آیه ۱۱ سوره رعد • آیه ۶۷ سوره اسراء • آیه ۶۹ سوره انبیاء • آیه ۱۰۵ سوره انبیاء • آیه ۱۰۷ سوره انبیاء • آیه ۳۲ سوره حج • آیه ۷۷ سوره حج • آیه ۲۰ سوره عنکبوت • آیه ۲۸ سوره سبأ • آیه ۱۸ سوره فاطر • آیه ۳۰ سوره فصلت • آیه ۲۱ سوره حشر • آیه ۴۹ سوره شوری • آیه ۱۴۴ سوره آل‌عمران • آیه ۴۰ سوره حج
آیات فقهی • آیات اخلاقی