۱۶٬۱۴۱
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نیایش}} | {{نیایش}} | ||
'''استغفار''' درخواست [[آمرزش گناه|آمرزش گناهان]] از [[خدا]] به صورت زبانی | '''استغفار''' درخواست [[آمرزش گناه|آمرزش گناهان]] از [[خدا]]. استغفار به صورت زبانی و عملی انجام میشود؛ زبانی آن گفتن استغفرالله است. در [[قرآن]] و روایات، موارد بسیاری از تشویق و فرمان به استغفار دیده میشود. ۳۰ آیه از قرآن، درباره [[استغفار معصومان|استغفار پیامبران]] است. پیشگیری از [[عذاب الهی]]، آمرزش گناهان و افزایش روزی از آثار استغفار معرفی شده است. | ||
استغفار، بهترین [[دعا]] و [[عبادت]] دانسته شده و انجام آن [[مستحب]] است؛ با این حال، در مواردی از جمله به عنوان [[کفاره]] بر شخص [[احرام|مُحرِم]]، [[واجب]] میشود. بر اساس آموزههای قرآن استغفار | استغفار، بهترین [[دعا]] و [[عبادت]] دانسته شده و انجام آن [[مستحب]] است؛ با این حال، در مواردی از جمله به عنوان [[کفاره|کَفّاره]] بر شخص [[احرام|مُحرِم]]، [[واجب]] میشود. بر اساس آموزههای قرآن استغفار [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] برای [[شرک|مشرکان]]، [[مباح|جایز]] نیست. | ||
[[امام علی(ع)]]، پشیمانی از [[گناه|گناهان]] گذشته، تصمیم برای بازنگشتن به گناه، ادا کردن حقوق مردم و انجام [[واجبات]] را از شروط استغفار ذکر کرده است. | [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]]، پشیمانی از [[گناه|گناهان]] گذشته، تصمیم برای بازنگشتن به گناه، ادا کردن حقوق مردم و انجام [[واجب|واجبات]] را از شروط استغفار ذکر کرده است. | ||
استغفار در همه وقتها و همه مکانها سفارش شده است؛ اما بر انجام آن در وقت [[سحرخیزی|سحر]]، تأکید بیشتری شده است. استغفار گاه به دلیل گناه شخصی و ظلم بر نفس، گاه به خاطر تعدی به دیگران و گاه به سبب گناهان اجتماعی انجام میشود. | استغفار در همه وقتها و همه مکانها سفارش شده است؛ اما بر انجام آن در وقت [[سحرخیزی|سحر]]، تأکید بیشتری شده است. استغفار گاه به دلیل گناه شخصی و ظلم بر نفس، گاه به خاطر تعدی به دیگران و گاه به سبب گناهان اجتماعی انجام میشود. | ||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
واژه استغفار، به معنای درخواست زبانی یا عملی<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۶ق، ص۶۰۹.</ref> از [[خدا|خداوند]] برای [[آمرزش گناه|آمرزش گناهان]] است<ref>اسکندرانی، کشف الاسرار، ۲۰۱۰م، ج۲، ص۴۶.</ref> و هدف از آن، درخواست مصونیت از آثار بد [[گناه]] و عذاب الهی دانسته شده است.<ref>ابن عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۲۲۳؛ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۶ق، ص۶۰۹.</ref> | واژه استغفار، به معنای درخواست زبانی یا عملی<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۶ق، ص۶۰۹.</ref> از [[خدا|خداوند]] برای [[آمرزش گناه|آمرزش گناهان]] است<ref>اسکندرانی، کشف الاسرار، ۲۰۱۰م، ج۲، ص۴۶.</ref> و هدف از آن، درخواست مصونیت از آثار بد [[گناه]] و عذاب الهی دانسته شده است.<ref>ابن عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۲۲۳؛ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۶ق، ص۶۰۹.</ref> | ||
استغفار، یا قولی و زبانی است، مانند گفتن «استغفر الله» و یا فعلی و عملی، مانند انجام دادن عملی که موجب آمرزش انسان میگردد.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۳۹.</ref> از استغفار زبانی در بابهایی مانند [[طهارت]]، [[صلاة]]، [[ | استغفار، یا قولی و زبانی است، مانند گفتن «استغفر الله» و یا فعلی و عملی، مانند انجام دادن عملی که موجب آمرزش انسان میگردد.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۳۹.</ref> از استغفار زبانی در بابهایی مانند [[طهارت]]، [[نماز|صلاة]]، [[روزه|صوم]]، [[حج]]، [[تجارت]]، [[ظهار]] و [[کفاره|کفّارات]] بحث شده است.<ref> مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ج۱، ص۴۳۹.</ref> | ||
برخی مفسران [[اهل سنت و جماعت| | برخی مفسران [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] از جمله [[زمخشری]] و [[فخر رازی]]، واژه استغفار در برخی از آیات قرآن مانند [[آیه۵۲ سوره هود]] (وَيا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ) را به معنای [[ایمان]]،<ref>زمخشری، الکشاف، دارالکتاب العربی، ج۲، ص۴۰۲.</ref> یا [[اسلام]] مانند [[آیه ۳۳ سوره انفال]] (وَما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ)<ref>فخر الرازی، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث العربی، ج۱۵، ص۱۵۸.</ref> دانستهاند. [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]]، مفسر شیعه در قرن پنجم هجری قمری، واژه استغفار در [[آیه ۱۷ سوره آلعمران]] (الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنْفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ [اينانند= بندگان [[تقوا|پرهیزکار]]] شكيبايان و راستگويان و فرمانبرداران و انفاقكنندگان و آمرزشخواهان در [[سحرخیزی|سحرگاهان]]) را بر اساس برخی از روایات به معنای [[نماز]] گزاردن تفسیر کرده و از مصادیق استغفار در مقام عمل شمرده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۱۴.</ref> | ||
==جایگاه== | ==جایگاه== | ||
مفهوم آمرزشخواهی، ۶۸ بار در [[قرآن|قرآن]] بیان شده است که ۴۳ مورد، مشتقات استغفار، هفده مورد در قالب | مفهوم آمرزشخواهی، ۶۸ بار در [[قرآن|قرآن]] بیان شده است که ۴۳ مورد، مشتقات استغفار، هفده مورد در قالب «اغفر»، سه مورد به صیغه «یغفر»، دو مورد «تغفر» و یک بار به صورت «مغفرة» به کار رفته است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۳۴.</ref> | ||
تشویق به استغفار یا امر به آن نیز در بسیاری از آیات قرآن | تشویق به استغفار یا امر به آن نیز در بسیاری از آیات قرآن آمده مانند آیات ۱۹۹[[سوره بقره]]، ۱۱۰ [[سوره نساء]] و ۶۱ [[سوره هود]]<ref>عبدالباقی، المعجم المفهرس، ۱۴۱۲ق، ص۵۰۰.</ref> و در مواردی، قرآن به توبیخ کسانی پرداخته که استغفار نکردهاند.<ref>اَفَلایتوبونَ اِلَی اللهِ ویستَغفِرونَهُ (سوره المائدة، آیه ۷۴).</ref> | ||
بنابر آموزههای قرآن، [[فرشته|فرشتگان]] برای [[مؤمن|مؤمنان]] | بنابر آموزههای قرآن، [[فرشته|فرشتگان]] برای [[مؤمن|مؤمنان]]<ref>سوره غافر، آیه ۷.</ref> و اهل زمین استغفار میکنند<ref>سوره شوری، آیه۵.</ref> و درخواستِ آمرزشِ گناه، صفت [[تقوا|پرهیزکاران]] معرفی شده است.<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۵-۱۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲، ص۴۶۳.</ref> همچنین درخواست گناهکاران از پیامبران برای استغفار و طلب آمرزش از خداوند از سوی آنان از مطالبی است که شبهه [[شرک]] بودن درخواست استغفار از غیرخدا را رد میکند. محققان [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] نیز بر اساس آیات قرآن درخواست استغفار از پیامبر را شرک قلمداد نکردهاند.<ref>[http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/sobhani/vahabiat/89/016/ «درسهایی در مورد وهابیت آیتالله سبحانی»]، مدرسه فقاهت.</ref> فرزندان [[یعقوب (پیامبر)|یعقوب پیامبر]] پس از حوادث مربوط به برادرشان [[یوسف (پیامبر)|یوسف]] از پدرشان درخواست کردند که از خداوند برایشان استغفار کند و او نیز به آنان وعده داد که انجام بدهد.{{یاد|قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ. ترجمه: گفتند: «پدر! از [[خدا]] آمرزش [[گناه|گناهان]] ما را بخواه، که ما خطاکار بودیم!» [[آیه ۹۷ سوره یوسف]]}} همچنین در [[آیه ۶۴ سوره نساء]] آمده است: گناهکارانی که با گناه بر خویشتن ستم کردهاند از خدا استغفار میطلبند و پیامبر نیز از خدا برایشان طلب استغفار میکند.<ref>سوره نساء، آیه۶۴.</ref> | ||
در روایتی تصریح شده است که استغفار فراوان موجب میشود [[نامه اعمال|نامه عمل]] بندگان، درخشان شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۰۴.</ref> در روایتی دیگر، [[زرارة بن اعین|زرارة بن أعین]] از امام صادق(ع) نقل کرده است که کسی که گناهی مرتکب میشود، از صبح تا شب مهلت دارد که طلب آمرزش کند و در این صورت، آن گناه برایش نوشته نمیشود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۳۷.</ref> | |||
=== استغفار معصومان === | |||
{{اصلی|استغفار معصومان}} | {{اصلی|استغفار معصومان}} | ||
حدود ۳۰ آیه از قرآن کریم، درباره استغفار انبیاست.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۴۲.</ref> با این حال [[علامه طباطبایی]]، با اشاره به [[عصمت پیامبران]]، ارتکاب معصیت توسط آنها را مغایر با وظایف تبلیغی آنها دانسته و احتمال داده است که پیامبران، اعمال [[مباح]] خود را گناه شمرده و برای آن استغفار میکردهاند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۳۶۷.</ref> این نکته مضمون جمله «حسنات الابرار سیئات المقربین» است که نه تنها کارهای مباح برخی برای برخی دیگر گناه است که می تواند کارهای نیک برخی مانند( ابرار) برای برخی(مقربان) [[گناه]] محسوب گردد. <ref>اربلی، کشف الغمه فی معرفة الائمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۲۵۴ | حدود ۳۰ آیه از قرآن کریم، درباره استغفار انبیاست.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۴۲.</ref> با این حال [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، با اشاره به [[عصمت پیامبران]]، ارتکاب معصیت توسط آنها را مغایر با وظایف تبلیغی آنها دانسته و احتمال داده است که پیامبران، اعمال [[مباح]] خود را گناه شمرده و برای آن استغفار میکردهاند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۳۶۷.</ref> این نکته مضمون جمله «حسنات الابرار سیئات المقربین» است که نه تنها کارهای مباح برخی برای برخی دیگر گناه است که می تواند کارهای نیک برخی مانند( ابرار) برای برخی(مقربان) [[گناه]] محسوب گردد. <ref>اربلی، کشف الغمه فی معرفة الائمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۲۵۴.</ref> | ||
در | در آیات قرآن و همچنین سخنان نقلشده از [[چهارده معصوم|معصومان(ع)]]، برخی از آثار استغفار بیان شده است؛ از جمله: در امان ماندن از [[عذاب الهی]]،<ref>سوره انفال، آیه ۳۳؛ علی الموسوی، شرح نهج البلاغه، ۱۴۱۸ق، ج۵، ص۲۶۷؛ همچنین نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> [[آمرزش گناه|آمرزش گناهان]]،<ref>سوره نوح، آیه ۱۰.</ref> افزایش روزی و فرزندان،<ref>سوره نوح، آیه ۱۰-۱۲.</ref> و همچنین عمر طولانی.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۵۴۳؛ فخر الرازی، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث العربی، ج۳۰، ص۱۳۷.</ref>{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول =قال رسول الله صلی الله علیه وآله:{{سخ}} | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول =قال رسول الله صلی الله علیه وآله:{{سخ}} | |||
«'''طُوبى لمَن وُجِدَ في صَحيفَةِ عَمَلِهِ يَومَ القِيامَةِ تَحتَ كُلِّ ذَنبٍ : أستَغفِرُ اللّه َ''' »{{سخ}} | «'''طُوبى لمَن وُجِدَ في صَحيفَةِ عَمَلِهِ يَومَ القِيامَةِ تَحتَ كُلِّ ذَنبٍ : أستَغفِرُ اللّه َ''' »{{سخ}} | ||
[[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پيامبرخدا صلى الله عليه و آله]] : خوشا به حال كسى كه [[قیامت| روزقيامت]] در [[نامه اعمال]]ش، زير هر [[گناه| گناهی]] جمله «استغفر اللّه » يافت شود.| منبع = '''منبع''': [[محمد محمدی ریشهری|ری شهری]]، [[میزان الحکمه (کتاب)|میزان الحکمه]]، ج۳، ص۲۲۷۴| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پسزمینه =#F4FFF4| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پيامبرخدا صلى الله عليه و آله]] : خوشا به حال كسى كه [[قیامت| روزقيامت]] در [[نامه اعمال]]ش، زير هر [[گناه| گناهی]] جمله «استغفر اللّه » يافت شود.| منبع = '''منبع''': [[محمد محمدی ریشهری|ری شهری]]، [[میزان الحکمه (کتاب)|میزان الحکمه]]، ج۳، ص۲۲۷۴| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پسزمینه =#F4FFF4| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | ||
خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
استغفار، [[مستحب]] است؛ اما ممکن است به دلایلی، [[واجب]] یا [[حرام]] باشد. | استغفار، [[مستحب]] است؛ اما ممکن است به دلایلی، [[واجب]] یا [[حرام]] باشد. | ||
* استغفار مستحب: استغفار، بهترین [[دعا]] و [[عبادت]] به شمار رفته و در همۀ احوال، مستحب دانسته شده است؛ از جمله:<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۱۸۰.</ref> بین دو سجده [[نماز]]،<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۸۳.</ref> بعد از [[تسبیحات اربعه]]،<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۵۸.</ref> در [[قنوت]] به خصوص قنوت [[نماز وتر]]،<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۹۹.</ref> هنگام سحر،<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۷ق، ج۷، ص۳۳.</ref> و در [[ماه رمضان]].<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۳۰۴.</ref> | *استغفار مستحب: استغفار، بهترین [[دعا]] و [[عبادت]] به شمار رفته و در همۀ احوال، مستحب دانسته شده است؛ از جمله:<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۱۸۰.</ref> بین دو سجده [[نماز]]،<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۸۳.</ref> بعد از [[تسبیحات اربعه]]،<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۵۸.</ref> در [[قنوت]] به خصوص قنوت [[نماز وتر]]،<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۹۹.</ref> هنگام سحر،<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۷ق، ج۷، ص۳۳.</ref> و در [[رمضان|ماه رمضان]].<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۳۰۴.</ref> | ||
* استغفار واجب: استغفار در مواردی واجب است؛ از جمله به عنوان [[کفاره|کفّارۀ]] [[احرام|مُحرِمی]] که یک یا دو بار، مرتکب جدال شود.<ref>در جدال بر راست، در کمتر از سه مرتبه، غیر از استغفار چیزی نیست؛ و در سه مرتبه، کفاره آن یک گوسفند است (محمودی، مناسک عمره مفرده، ۱۳۸۷ش، ص۶۹).</ref> | *استغفار واجب: استغفار در مواردی واجب است؛ از جمله به عنوان [[کفاره|کفّارۀ]] [[احرام|مُحرِمی]] که یک یا دو بار، مرتکب جدال شود.<ref>در جدال بر راست، در کمتر از سه مرتبه، غیر از استغفار چیزی نیست؛ و در سه مرتبه، کفاره آن یک گوسفند است (محمودی، مناسک عمره مفرده، ۱۳۸۷ش، ص۶۹).</ref> | ||
* استغفار حرام: بنابر | *استغفار حرام: بنابر قرآن، استغفار مؤمنان برای [[شرک|مشرکان]] جایز نیست.<ref>سوره توبه، آیه ۱۱۳.</ref>در باره جزییات استغفار ابراهیم در حق پدرش( یا جدّ مادریاش یا عمویش) با این که از مشرکان بود میان مفسران اختلاف است. <ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۳۲.</ref> ولی بر اساس آیات قرآن ابراهیم چون وعدهای به پدرش آزر داده بود برایش استغفار کرد ولی چون فهمید که او ایمان نیاورده از او بیزاری جست و دیگر برایش استغفار نکرد. قرآن در [[آیه ۱۱۴ سوره توبه]] به این موضوع اشاره کرده است وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ ۚ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ «و طلب آمرزش ابراهيم براى پدرش جز براى وعدهاى كه به او داده بود، نبود. و[لى] هنگامى كه براى او روشن شد كه وى دشمن خداست، از او بيزارى جست. راستى، ابراهيم، دلسوزى بردبار بود». | ||
==آداب== | ==آداب== | ||
در روایات نقلشده از [[امامان معصوم]]، آدابی برای استغفار ذکر شده است؛ از جمله [[امام علی(ع)]]، خطاب به مردی که در حال استغفار بود، شش ویژگی برای حقیقت استغفار بیان کرده است که عبارتند از: پشیمانی از گذشته، تصمیم جدی بر بازنگشتن به گناه، ادای حقوق مردم، انجام واجبات ضایع شده، تلاش برای آب کردن گوشتی که از حرام روییده و چشاندن رنج طاعت به جسم.<ref>نهج البلاغه، شرح عباس علی الموسوی، حکمت ۴۱۷، ص۵۰۸.</ref> | در روایات نقلشده از [[امامان شیعه|امامان معصوم]]، آدابی برای استغفار ذکر شده است؛ از جمله [[امام علی(ع)]]، خطاب به مردی که در حال استغفار بود، شش ویژگی برای حقیقت استغفار بیان کرده است که عبارتند از: پشیمانی از گذشته، تصمیم جدی بر بازنگشتن به گناه، ادای حقوق مردم، انجام واجبات ضایع شده، تلاش برای آب کردن گوشتی که از حرام روییده و چشاندن رنج طاعت به جسم.<ref>نهج البلاغه، شرح عباس علی الموسوی، حکمت ۴۱۷، ص۵۰۸.</ref> | ||
استغفار، گرچه محدود به زمان و مکان خاصی نیست؛ اما در قرآن، بر استغفار در وقت سَحر تأکید شده و آن را در آیات ۱۵تا ۱۸ [[سوره ذاریات]] از ویژگیهای پرهیزکاران برشمرده است.<ref>نگاه کنید به: سوره آل عمران، آیه ۱۷؛ سوره ذاریات، آیه ۱۸.</ref> | استغفار، گرچه محدود به زمان و مکان خاصی نیست؛ اما در قرآن، بر استغفار در وقت سَحر تأکید شده و آن را در آیات ۱۵تا ۱۸ [[سوره ذاریات]] از ویژگیهای پرهیزکاران برشمرده است.<ref>نگاه کنید به: سوره آل عمران، آیه ۱۷؛ سوره ذاریات، آیه ۱۸.</ref> |
ویرایش