دعای حزین

دُعای حَزین، مناجاتی منسوب به امام سجاد(ع) است که خواندن آن بعد از نماز شب توصیه می‌شود. در این مناجات، به مفاهیمی همچون پشیمانی از بدکاری و گناهکاری خود در برابر بخشندگی و بزرگواری خدا، هراس از تنهایی پس از مرگ و درخواست بخشش از خدا اشاره شده است. برخی از پژوهشگران معتقدند مضامین این دعا، بازتاب‌دهندۀ برخی از مفاهیم بنیادین در جهان‌بینی شیعه، همچون حُزن و رنج انسان، تنهایی و قطع امید از دیگر انسان‌ها و پناه‌جویی به خداوند است.

دعای حزین

اطلاعات دعا و زیارت
مأثور/غیرمأثور	مأثور
صادره از	امام سجاد(ع)
منابع شیعی	مصباح المتهجد، مکارم‌الاخلاق، مفتاح‌الفلاح
زمان	بعد از نماز شب
دعاها و زیارات مشهور
دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین

به گفتهٔ حسن بن فضل طَبْرِسی از محدثین قرن ششم، امام سجاد(ع) این دعا را بعد از نماز شب می‌خواند، اما شیخ طوسی (درگذشت: ۴۶۰ق) در مِصباحُ المُتَهَجِّد سخنی از انتساب این دعا به امام سجاد(ع) نیاورده است. این دعا در صحیفۀ سجادیه نیامده و به گفتۀ برخی پژوهشگران، در هیچ یک از مستدرک‌های صحیفه سجادیه که پیش از قرن چهاردهم شمسی نگاشته شده‌اند، نیز ذکر نشده است.

شیخ بهایی در مِفتاح الفَلاح، بخش‌هایی از این دعا را ضمن آداب نماز وَتْر شرح داده است. سید عباس شوشتری لکهنویی فقیه هندی (درگذشت: ۱۳۰۶ق) نیز در اشعار خود مناجاتی برگرفته از این دعا آورده است.

اُناجیکَ یا مَوْجُوداً فی کُلِّ مَکانٍ لَعَلَّکَ تَسْمَعُ نِدائی

راز گویم با تو ای که در همه جایی تا شاید فریادم را بشنوی

فَقَدْ عَظُمَ جُرْمی وَ قَلَّ حَیآئی

چون جرم و گناهم بزرگ و شرمم کم است

مَوْلایَ یا مَوْلایَ اَیَّ الاَهْوالِ اَتَذَکَّرُ وَ اَیَّها اَنْسی

مولایم ای مولایم کدامیک از هراس‌هایم را یادآوری کنم و کدامیک را فراموش کنم

وَ لَوْلَمْ یَکُنْ اِلا الْمَوْتُ لَکَفی

و اگر نباشد جز همان مرگ تنها مرا بس است

کَیْفَ وَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ اَعْظَمُ وَ اَدْهی

چه‌سان! با اینکه جهان پس از مرگ بزرگ‌تر و سخت‌تر است

مَوْلایَ یا مَوْلایَ حَتّی مَتی وَ اِلی مَتی اَقُولُ لَکَ الْعُتْبی

مولای من ای مولایم تا چه وقت و تا کی بگویم که (من گنهکارم و) تو حق بازخواستم داری

مَرَّةً بَعْدَ اُخْری ثُمَّ لا تَجِدُ عِنْدی صِدْقاً وَ لا وَفاءً

نه یک بار بلکه بارها ولی باز هم تو راستی و وفا از من نبینی،

فَیاغَوْثاهُ ثُمَّ واغَوْثاهُ بِکَ یا اَللَّهُ

پس ای فریاد و باز هم ای فریاد به درگاه تو خدایا

مِنْ هَویً قَدْ غَلَبَنی وَ مِنْ عَدُوٍّ قَدِ اسْتَکْلَبَ عَلَیَّ

از هوای نفسی که بر من چیره گشته و از دشمنی که بر من حمله‌ور شده

وَ مِنْ دُنْیا قَدْ تَزَیَّنَتْ لی

و از دنیایی که خود را برایم آراسته

وَ مِنْ نَفْسٍ اَمّارَةٍ بِالسُّوءِ اِلاّ ما رَحِمَ رَبّی

و از نفس فرمانده به بدی جز آنکه پروردگارم رحم کند

مَوْلایَ یا مَوْلایَ اِنْ کُنْتَ رَحِمْتَ مِثْلی فَارْحَمْنی

مولای من ای مولایم اگر به کسی چون من رحم کرده‌ای پس به من نیز رحم کن

وَ اِنْ کُنْتَ قَبِلْتَ مِثْلی فَاقْبَلْنی

و اگر کسی را مانند من پذیرفته‌ای مرا هم بپذیر

یا قابِلَ السَحَّرَةِ اقْبَلْنی یا مَنْ لَمْ اَزَلْ اَتَعَّرَفُ مِنْهُ الْحُسْنی

ای پذیرنده ساحران مرا هم بپذیر ای که تا بوده از او نیکی دیده‌ام

یا مَنْ یُغَذّینی باِلنِّعَمِ صَباحاً وَ مَسآءً

ای که غذایم دادی به نعمت‌های خود در هر صبح و شام

اِرْحَمْنی یَوْمَ اتیکَ فَرْدَا شاخِصا اِلَیْکَ بَصَری

رحم کن به من روزی که به نزدت آیم تنها در حالی که بلند کرده‌ام بدرگاهت دیده‌ام را

مُقَلِّداً عَمَلی قَدْ تَبَرَّءَ جَمیعُ الْخَلْقِ مِنّی

و نامه عملم به گردنم افتاده و همه مردم از من بیزاری جویند

نَعَمْ وَ اَبی وَ اُمّی وَ مَنْ کانَ لَهُ کَدّی وَ سَعْیی

حتی پدر و مادرم و حتی کسی که رنج و تلاشم برای او بوده

فَاِنْ لَمْ تَرْحَمْنی فَمَنْ یَرْحَمُنی

پس اگر تو نیز به من رحم نکنی پس چه کسی به من رحم کند

وَ مَنْ یُونِسُ فِی الْقَبْرِ وَحْشَتی وَ مَنْ یُنْطِقُ لِسانی

و کیست که مونس وحشت قبرم باشد و کیست که زبانم را گویا کند

اِذا خَلَوْتُ بِعَمَلی وَ سآئَلْتَنی عَمّا اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّی

آنگاه که با عملم خلوت کنم و بپرسی از من آنچه تو بدان داناتری از خودم

فَاِنْ قُلْتُ نَعَمْ فَاَیْنَ الْمَهْرَبُ مِنْ عَدْلِکَ

پس اگر بگویم آری کجا از عدل تو گریزگاهی است

وَ اِنْ قُلْتُ لَمْ اَفْعَلْ قُلْتَ اَلَمْ اَکُنِ الشّاهِدَعَلَیْکَ فَعَفوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ

و اگر بگویم نکردم جواب دهی آیا من گواه تو نیستم پس گذشتت را گذشتت را خواهانم ای مولایم

قَبْلَ سَرابیلِ الْقَطِرانِ

پیش از پوشیدن پیراهن آتش زا

عَفْوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ قَبْلَ جَهَنَّمَ وَ النّیران

گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از گرفتار شدن جهنم و آتش سوزان

عَفْوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ قَبْلَ اَنْ تُغَلَّ الاَیْدی اِلَی الاَعْناقِ

گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از آنکه دست‌ها به گردن‌ها با زنجیر بسته شود

یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ خَیْرَ الْغافِرینَ.

ای مهربان‌ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان