مُناجاتُ الشّاکّین یا مناجات شکایت‌کنندگان، از مناجات‌های پانزده‌گانه است که از امام سجاد(ع) نقل شده و موضوع آن شکایت از نفس و شیطان است. حضرت در این مناجات درباره ویژگی‌های نفس اماره و دشمنی‌های شیطان سخن گفته است.
 نسخه خطی مناجات خمس عشر، به خط نسخ عبدالله یزدی، کتابت در شعبان ۱۱۰۲ قمری | |
| اطلاعات دعا و زیارت | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مناجات شکایت‌کنندگان |
| موضوع | شکایت از نفس و شیطان |
| مأثور/غیرمأثور | مأثور |
| صادره از | امام سجاد(ع) |
| منابع شیعی | بحارالانوار • مفاتیح الجنان |
| زمان | روز شنبه |
| دعاها و زیارات مشهور | |
| دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین | |
سند
مناجات الشاکین از امام سجاد(ع) نقل شده و در الصحیفة الثانیة السجادیة، بحارالانوار[۱] و مفاتیح الجنان[۲] آمده است. علامه مجلسی زمان قرائت این دعا را روز شنبه تعیین کرده است.[۳]
پیام‌ها و مضمون‌ها
- شکایت از نفس، شیطان و قلب سخت و سیاه.
- بیان ویژگی‌های نفس اماره: امر کردن به بدی، سبقت گرفتن به سوی گناه، آزمند بر نافرمانی و عصیان خداوند، در معرض خشم خداوند، کشاندن انسان به سمت هلاکت، توجیه‌گر در اطاعت نکردن از خداوند، بی‌تاب در برابر شر و بدی، خودخواه در احسان به دیگران، پیوسته متمایل به لهو و لعب، غرق در غفلت و فراموشی، سرعت در کشاندن انسان به گناه و به تاخیر انداختن انسان از توبه.
- بیان دشمنی های شیطان با انسان: گمراه ساختن انسان، ایجاد وسوسه و خطورات قلبی در دل انسان، استفاده از هوای نفس، آراستن دوستی دنیا در نظر انسان، جدایی انداختن بین انسان و طاعت و تقرب خداوند.
- شکایت از چند چیز: قلب معیوبی که از هدایت فطری تهی گشته و دچار قساوت شده است، چشمی که از خوف خدا گریان نمی‌گردد.
- درخواستهایی از خداوند: ما را جز در معرض جود و احسانت درنیاوری، آماج فتنه‌ها نگردانی، بر دشمنان پیروز بگردان، بر عیب‌ها و رسوایی‌هایم پرده بپوشان، مرا از بلا نگهدار و مرا از گناهان حفظ کن.[۴]
متن و ترجمه دعا
مناجات الشاکین
| متن | ترجمه |
| إِلَهِی إِلَیک أَشْکو نَفْسا بِالسُّوءِ أَمَّارَةً وَ إِلَی الْخَطِیئَةِ مُبَادِرَةً وَ بِمَعَاصِیک مُولَعَةً وَ لِسَخَطِک مُتَعَرِّضَةً تَسْلُک بی‌مَسَالِک الْمَهَالِک وَ تَجْعَلُنِی عِنْدَک أَهْوَنَ هَالِک کثِیرَةَ الْعِلَلِ طَوِیلَةَ الْأَمَلِ إِنْ مَسَّهَا الشَّرُّ تَجْزَعُ وَ إِنْ مَسَّهَا الْخَیرُ تَمْنَعُ مَیالَةً إِلَی اللَّعِبِ وَ اللَّهْوِ، مَمْلُوَّةً بِالْغَفْلَةِ وَ السَّهْوِ تُسْرِعُ بی‌إِلَی الْحَوْبَةِ وَ تُسَوِّفُنِی بِالتَّوْبَةِ إِلَهِی أَشْکو إِلَیک عَدُوّا یضِلُّنِی وَ شَیطَانا یغْوِینِی قَدْ مَلَأَ بِالْوَسْوَاسِ صَدْرِی وَ أَحَاطَتْ هَوَاجِسُهُ بِقَلْبِی یعَاضِدُ لِی الْهَوَی وَ یزَینُ لِی حُبَّ الدُّنْیا وَ یحُولُ بَینِی وَ بَینَ الطَّاعَةِ وَ الزُّلْفَی إِلَهِی إِلَیک أَشْکو قَلْبا قَاسِیا مَعَ الْوَسْوَاسِ مُتَقَلِّبا وَ بِالرَّینِ وَ الطَّبْعِ مُتَلَبِّسا وَ عَینا عَنِ الْبُکاءِ مِنْ خَوْفِک جَامِدَةً وَ إِلَی مَا یسُرُّهَا طَامِحَةً إِلَهی لا حَوْلَ لِی وَ لا قُوَّةَ إِلا بِقُدْرَتِک وَ لا نَجَاةَ لِی مِنْ مَکارِهِ الدُّنْیا إِلا بِعِصْمَتِک فَأَسْأَلُک بِبَلاغَةِ حِکمَتِک وَ نَفَاذِ مَشِیتِک أَنْ لا تَجْعَلَنِی لِغَیرِ جُودِک مُتَعَرِّضا وَ لا تُصَیرَنِی لِلْفِتَنِ غَرَضا وَ کنْ لِی عَلَی الْأَعْدَاءِ نَاصِرا وَ عَلَی الْمَخَازِی وَ الْعُیوبِ سَاتِرا وَ مِنَ الْبَلاءِ [الْبَلایا] وَاقِیا وَ عَنِ الْمَعَاصِی عَاصِما بِرَأْفَتِک وَ رَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ. |
خدایا از نفسی که فراوان به بدی فرمان می‌دهد به تو شکایت می‌کنم، همان نفسی که شتابنده به سوی خطا، و آزمند به انجام گناهان، و در معرض خشم توست، نفسی که مرا به راه هلاکت می‌کشاند، و هستی ام را نزد تو از پست‌ترین تباهشدگان قرار می‌دهد، بیماری‌هایش بسیار، آرزویش دراز است، اگر گزندی به او در رسد بی‌تابی می‌کند، و اگر خیری به او رسد از انفاقش دریغ می‌ورزد، به بازی و هوسرانی میل بسیار دارد، از غفلت و اشتباه آکنده است، مرا به تندی به جانب گناه می‌راند، و با من در توبه و ندامت امروز و فردا می‌کند، خدایا از دشمنی که گمراهم می‌کند و از شیطانی که به بی‌راهه‌ام می‌برد به تو شکایت می‌کنم، شیطانی که سینه‌ام را از وسوسه انباشته و زمزمه‌های خطرناکش قلب را فرا گرفته است، شیطانی که با هوا و هوس برایم کمک می‌کند، و عشق به دنیا را در دیدگانم زیور می‌بخشد، و بین من و بندگی و مقام قرب پرده می‌افکند، خدایا از دلی شکایت می‌کنم که همچون سنگی که با وسوسه زیرورو می‌شود و به آلودگی گناه و سیاهی نافرمانی آلوده شده، خدایا از چشمی که از گریه ناشی از هراس تو خشک شده، و در عوض به مناظری که خوش آیند آن است خیره گشته به تو گلایه می‌کنم، خدایا توان و نیرویی برای من جز به قدرت تو نیست، راه نجاتی از گرفتاری‌های دنیا جز نگهداری تو برایم نمی‌باشد، از تو خواستارم به رسایی حکمتت، و نفوذ اراده‌ات که مرا جز جودت در معرض چیزی قرار ندهی، و هدف فتنه‌ها نگردانی، و علیه دشمنانم یاور باشی، و پرده پوش رسوائی‌ها و عیوبم گردی، و از بلا نگهدار، و از گناهان بازدارنده‌ام باشی به مهر و رحمتت‌ای مهربان‌ترین مهربانان. |
پانویس
یادداشت
منابع
- مصباح، محمد تقی، سجاده های سلوک شرح مناجات‌های حضرت سجاد (ع)، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ۱۳۹۰ش.
- مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، نشر مشعر، قم، ۱۳۸۷ش.