دعای افتتاح

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
دعای افتتاح
اطلاعات دعا و زیارت
موضوعخداشناسیخوف و رجاء
مأثور/غیرمأثورمأثور
صادره ازامام زمان(عج)
راویمحمد بن عثمان عمری
منابع شیعیمصباح المتهجداقبال الاعمالمصباح کفعمیالبلد الامینزاد المعادمفاتیح الجنان
تک‌نگاری‌هاترجمه و شرح دعای افتتاح (محمدرضا مهدوی کنی) • بیان حقیقت در شرح دعای افتتاح (احمد زمردیان) • تأملات فی دعاء الافتتاح (محمدتقی مدرسی) • درس‌هایی از دعای افتتاح (عبدالحسین طالعی)
زمانشب‌های ماه رمضان
دعاها و زیارات مشهور
دعای توسلدعای کمیلدعای ندبهدعای سماتدعای فرجدعای ابوحمزه ثمالیزیارت عاشورازیارت جامعه کبیرهزیارت وارثزیارت امین‌اللهزیارت اربعین


دعای افتتاح از دعاهای شب‌های ماه رمضان که محمد بن عثمان از نایبان خاص امام زمان (عج) آن را نقل کرده است. دعای افتتاح شامل مطالبی درباره خداشناسی، لزوم خوف و رجاء، توفیق عبادت، حکمت تأخیر استجابت دعا و ارزش مناجات با خدا است. بند آخر این دعا به اظهار علاقه به دولت اسلامی در پرتو ظهور امام مهدی(عج)، بیان هدف حکومت اسلامی و وظیفه شیعیان در قبال آن پرداخته است.

شروح متعددی بر دعای افتتاح نوشته شده که از جمله می‌توان به ترجمه و شرح دعای افتتاح از محمدرضا مهدوی کنی اشاره کرد.

خواندن این دعا در هر شب ماه رمضان، باعث استغفار ملائکه برای قاری آن می‌شود.

سند و زمان قرائت

دعای افتتاح را شیخ طوسی در مصباح المتهجد،[۱] سید بن طاووس در اقبال الاعمال،[۲] کفعمی در مصباح[۳] و البلد الامین،[۴] مجلسی در زاد المعاد[۵] و شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان،[۶] نقل کرده‌اند. به گفته علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد به سند معتبر، از حضرت امام زمان(عج) منقول است که به شیعیان نوشتند که در هر شب ماه رمضان دعای افتتاح را بخوانند.[۷]

بنابر منابع، راوی دعای افتتاح محمد بن عثمان عمری، از نایبان امام زمان (عج) است.[۸] به گفته مهدوی کنی در شرح دعای افتتاح، گرچه این دعا به حسب ظاهر از امام معصوم(ع) نقل نشده؛ اما با توجه به اینکه محمد بن عثمان عمری از نواب اربعه، به خواندن این دعا مداومت داشته و نیز با توجه به مضامین عالیه دعا و اعتماد سید بن طاووس، می‌توان مطمئن بود که این دعا از ناحیه امام زمان(عج) و یا از سایر معصومان(ع) به دست وی رسیده است.[۹]

سبب نام‎گذاری

شروع دعا با حمد و ثنای الهی با این عبارت «اَللّهُمَّ اِنّی اَفْتَتِحُ الثَّنآءَ بِحَمْدِکَ: بار خدایا من ثنای تو را با حمدت آغاز می‌کنم» دلیل نام‌گذاری این دعا به نام «افتتاح» است.[۱۰]

فرازی از دعای افتتاح:
«اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیک فِی دَوْلَةٍ کرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَی طَاعَتِک وَ الْقَادَةِ إِلَی سَبِیلِک وَ تَرْزُقُنَا بِهَا کرَامَةَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ.»

سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ص ۳۲۴.

مضامین و نکات

  • دعای افتتاح با حمد و ستایش الهی شروع می‌شود و سپس به انتخاب راه صحیح و تأیید الهی، رحمت و غضب حکیمانه الهی، لزوم خوف و رجاء، توفیق عبادت منتّی الهی بر بنده، گناه بنده و دوام فیض الهی، یادآوری نعمت‌های خدا، بقای نعمت‌ها به دست خدا و لزوم تفکر در نعمت‌های خدا می‌پردازد.[نیازمند منبع]
  • حمد الهی در دعای افتتاح جایگاه ویژه ای دارد و افزون بر این که با حمد خدا شروع شده (اللهم انی افتتح الثناء بحمدک) هجده مرتبه عبارت (الحمد لله...) تکرار شده است و به دنبال آن به پاره‌ای از صفات الهی و لطف و رحمت بی کرانش در حق بندگان اشاره شده است. [۱۱]
  • در فرازهای دیگر به حکمت تأخیر در استجابت دعا، تکبّر و بی‌توجهّی انسان نسبت به خدا، ارزش انس و مناجات با خدا و به درهای همیشه گشوده رحمت الهی اشاره می‌کند و می‌گوید: خداوند هیچ گاه بنده‌اش را از خود طرد نمی‌کند و درِ رحمت خود بر او نمی‌بندد و او را نومید نمی‌سازد.[نیازمند منبع]
  • در خواست از خداوند بر نثار کردن درود و ثناء بر پیامبر و خاندان معصوم او و به ویژه بر امام مهدی(عج) و در خواست ظهور او و تشکیل حکومت عدل الهی در زمین با نصرت و یاری خداوند.[نیازمند منبع]
  • فرازهای پایانی دعای افتتاح که بر آن بسیار تأکید شده درباره اظهار علاقه نسبت به دولت اسلامی است که در پرتو ظهور امام زمان برقرار خواهد شد. در ضمن جملات این فقره از دعا، هدف حکومت اسلامی و وظیفه ما نسبت به آن نیز بیان شده است. و به ضرورت پند گرفتن از امّت‌های گذشته، و اینکه پیامبر(ص) و ائمه با ارزش‌ترین نعمت‌ها هستند تأکید شده است.[نیازمند منبع]

متن دعا و ترجمه

شرح‌ها

درباره دعای افتتاح شرح های متعددی نوشته شده است که برخی از آن‏‎ها عبارتند از:

  • کتاب شرحی که شیخ شهاب‌الدین محمدبن موسی بزچلوئی اراکی (متوفای ۱۳۱۳ق) از شاگردان حکیم سبزواری بر دعای افتتاح نوشته است. شرح او از سوی انجمن تبلیغات اسلامی تهران (۱۳۲۴ش) منتشر شده است.
  • «بیان حقیقت در شرح دعای افتتاح»؛ به قلم احمد زمردیان شیرازی که بارها منتشر شده است.
  • کتاب «بر درگاه دوست»؛ شرح فرازهایی از دعای افتتاح و دعای ابوحمزه ثمالی است. و برگرفته از سخنرانی‌های محمدتقی مصباح یزدی در درس اخلاق است.
  • «شرح فقراتی از دعای افتتاح» اثر سید محمدحسین حسینی تهرانی ، با ترجمه و تعلیقات سیدمحسن طهرانی[۱۲]
  • «تأملات فی دعاء الافتتاح»؛ به قلم محمدتقی مدرسی.
  • ترجمه و شرح دعای افتتاح؛ کتابی از محمدرضا مهدوی کنی.
  • دعای افتتاح (شرح و ترجمه‌)؛ به‌قلم حمیدرضا مستفید.
  • درس‌هایی از دعای افتتاح؛ نوشته عبدالحسین طالعی.

پانویس

  1. شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۸ق، ص۴۰۴-۴۰۲.
  2. سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۱۷ق، ص۳۲۵-۳۲۲
  3. کفعمی، المصباح، ۱۴۱۴ق، ص۷۷۳-۷۷۰
  4. کفعمی، البلدالامین، ۱۴۱۸ق، ص۲۷۴-۲۷۱
  5. مجلسی، زاد المعاد، ۱۴۲۳ق، ص۸۹-۸۶
  6. قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۶۹ش، ص۳۲۱.
  7. مجلسی، زادالمعاد، ۱۴۲۳ق، ص۸۶
  8. مهدوی کنی، ترجمه و شرح دعای افتتاح، ۱۳۸۶ش، ص۲
  9. مهدوی کنی، ترجمه و شرح دعای افتتاح، ۱۳۸۶ش، ص۲.
  10. مهدوی کنی، ترجمه و شرح دعای افتتاح، ۱۳۸۶ش، ص۲
  11. متن دعای افتتاح
  12. شرح فقراتی از دعای افتتاح، سایت مکتب وحی.

منابع

  • سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.
  • قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۹ش.
  • کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م.
  • کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، المصباح فی الادعیه و الصلوات و الزایارات، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۴م.
  • مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۳م.
  • مهدوی کنی، محمدرضا، ترجمه و شرح دعای افتتاح، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۶ش.

پیوند به بیرون