حَلالیَّت‌ْطَلَبی یا اِسْتِحْلال درخواست بخشش حق الناسی است که بر عهده انسان قرار دارد و شامل حقوق مالی (مانند غصب و کم‌فروشی) و غیر مالی (مانند غیبت) می‌شود. در روایات اسلامی بر عدم تأخیر در حلالیت‌طلبی تاکید شده و اگر فرد خطاکار در دنیا حلالیت نطلبد، خداوند در روز جزا از اعمال خوب او، به کسی که حقش ضایع شده اضافه می‌کند و اگر عمل نیکی نداشته باشد، از گناهان مظلوم برداشته و به گناهان ظالم اضافه می‌نماید.
مفهوم‌شناسی
حلالیت‌طلبی یا استحلال، به معنای حلالیت طلبیدن[۱] و طلب حلالیت است.[۲] این مسأله زمانی مطرح می‌شود که حقی از دیگری بر عهده انسان باشد.[۳] در قرآن حلالیت‌طلبی به معنای رهایی از قید و بند(حقی) است که بر عهده انسان قرار دارد.[۴]
آثار
حلالیت طلبیدن یا انجام ندادن آن، آثار و نتایجی در زندگی دارد.[۵] در روایات اسلامی بر عدم تأخیر در حلالیت‌طلبی تاکید شده است، چرا که اگر فرد خطاکار در دنیا حلالیت نطلبد، خداوند در روز جزا از خوبی‌های او برداشته و به خوبی‌های کسی که حقش ضایع شده، اضافه می‌کند و اگر عمل نیکی نداشته باشد، از گناهان مظلوم برداشته و به گناهان ظالم اضافه می‌نماید.[۶]
حکم شرعی
حلالیت طلبیدن حقوق مالی و غیر مالی را شامل می‌شود. حقوق مالی مانند غصب و کم‌فروشی؛ و حقوق غیرمالی مانند غیبت.[۷]
در نوع اول حلالیت طلبیدن واجب است.[۸] و در نوع دوم، برخی آن را واجب و برخی مباح دانسته‌اند.[۹] حلالیت طلبیدن در مواردی که مفسده‌ای(هر چیز زیان‌آور)[۱۰] در پی داشته باشد، برخی مکروه[۱۱] و برخی حرام[۱۲] دانسته‌اند.
آداب و شرایط
داشتن حُسن نیت، اخلاص، صبر تا پایان کسب رضایت، ترک عذرتراشی و بهانه‌جویی، پشیمانی قلب و به‌موقع‌بودن را از شرایط حلالیت‌طلبی در قرآن دانسته‌اند.[۱۳] حلالیت‌طلبیدن از دیگران اختصاص به زمان ومکان خاصی ندارد ولی چون در باره برخی عبادات مهم مانند انجام مناسک حج تأکید شده که حق‌الناسی برعهده انسان نباشد[۱۴] مردم تصورشان بر این است که فقط در چنین مواردی باید حلالیت بطلبند و یا پیش از سفرهای زیارتی دیگر.
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه حلالی خواستن، ج۶، ص۹۱۷۵.
- ↑ معین، لغتنامه، ۱۳۸۶ش، ذیل واژه استحلال، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ انصاری، الموسوعة الفقهیة المیسرة، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۷۹.
- ↑ کریمیان، «عذرخواهی و حلالیت‌طلبی آداب و آثار آن»، ص۶.
- ↑ حقی، روح‌البیان، دارالفکر، ج۲، ص۱۶۷.
- ↑ حقی، روح‌البیان، دارالفکر، ج۲، ص۱۶۷.
- ↑ انصاری، الموسوعه الفقهیة المیسرة، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م، ج۴۱، ص۱۱۲.
- ↑ امام خمینی، استفتائات، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۵۹۵، م۶۷۶۹.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ج۱۴، ذیل واژه مفسده،۱۳۷۷ش، ص۲۱۲۶۹.
- ↑ امام خمینی، استفتائات، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۵۹۵، م۶۷۷۰.
- ↑ خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۱.
- ↑ کریمیان، «عذرخواهی و حلالیت‌طلبی آداب و آثار آن»، ص۶.
- ↑ «آداب سفر حج»، پرتال جامع علوم انسانی.
منابع
- قرآن کریم.
- امام خمینی، استفتائات، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۲ش.
- انصاری، محمدعلی(خلیفه شوشتری)، الموسوعة الفقهیة المیسّرة، قم، موسسه فکر اسلامی، ۱۴۲۴ق.
- حقی، اسماعیل، روح‌البیان، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
- خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، مدینه العلم، ۱۴۱۰ق.
- دهخدا، علی‌اکبر و دیگران، لغتنامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- کریمیان، حسین، «عذرخواهی و حلالیت‌طلبی آداب و آثار آن»، روزنامه کیهان، تاریخ۱۳۹۵/۷/۱۰.
- معین، محمد، لغتنامه، تهران، اَدِنا، چاپ چهارم،۱۳۸۶ش.
- نجفی جواهری، شیخ محمدحسن، جواهرالکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم،۱۹۸۱م.