لیلةالرغائب
| نیایش |
|
لَیلَةُ الرَّغائِب (شب آرزوها) نخستین شب جمعه ماه رجب است که در برخی منابع شیعی، بهعنوان شبی برای امید به آمرزش و عطای الهی معرفی شده است. بر اساس روایتی منسوب به پیامبر(ص)، در این شب فرشتگان برای آمرزش روزهداران ماه رجب دعا میکنند و انجام دوازده رکعت نماز با شیوهای خاص توصیه شده است.
با این حال، اعتبار حدیث مربوط به لیلة الرغائب محل اختلاف است و برخی منابع شیعه و اهلسنت آن را ضعیف یا ساختگی دانستهاند. در مقابل، برخی فقهای شیعه انجام این اعمال این شب را به قصد رجاء (امید به ثواب) جایز شمردهاند.
نامگذاری و فضیلت لیلة الرغائب
لیلة الرغائب (به معنای «شب آرزوها») نخستین شب جمعه ماه رجب است که در برخی منابع شیعی، شب امید به آمرزش و عطای الهی معرفی شده است.[۱] نام این شب از واژه «رغائب» گرفته شده است که جمع «رغیبه» و به معنای چیزی است که مورد رغبت و میل است و نیز عطا و بخشش فراوان.[۲] بنابراین، لیلة الرغائب میتواند به معنای شبی باشد که مورد توجه و رغبت بسیار است یا شبی که عطا و بخشش الهی در آن فراوان است.[۳]
فضلیت
بر پایه حدیثی که سید ابنطاووس در اقبال الاعمال از پیامبر اسلام(ص) نقل کرده، پیامبر از غفلت نسبت به آن نهی کرده است. در این روایت آمده است که با گذشت یکسوم از این شب، فرشتگان در کعبه و اطراف آن گرد میآیند و از خداوند درخواست میکنند که روزهداران ماه رجب را بیامرزد و خداوند این درخواست را میپذیرد.[۴]
اعمال لیلة الرغائب
در روایت فضیلت لیلةالرغائب آمده است که روز پنجشنبه نخست ماه رجب روزه گرفته شود و در شب جمعه، میان نماز مغرب و عشاء تا پیش از نیمهشب، دوازده رکعت نماز بهجا آورده شود که هر دو رکعت با یک سلام پایان مییابد. در هر رکعت، یک بار سوره حمد، سه بار سوره قدر و دوازده بار سوره توحید خوانده میشود.[۵] پس از به پایان، نمازگزار هفتاد بار ذکر «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الاُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ» میگوید. سپس به سجده میرود و هفتاد بار ذکر «سُبّوحٌ قُدّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ» را تکرار میکند. پس از برداشتن سر از سجده، هفتاد بار ذکر «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِیُّ الْاَعْظَمُ» گفته میشود. نمازگزار سپس دوباره به سجده رفته و هفتاد بار ذکر «سُبّوحٌ قُدّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ» را بر زبان میآورد و در پایان میتواند حاجت خود را از خداوند درخواست کند.[۶] روایات همچنین ثوابهایی برای انجامدهنده این اعمال ذکر کردهاند، از جمله آرامش در قبر و حمایت در قیامت.[۷]
اعتبار حدیث لیلةالرغائب
قدیمیترین منبع شیعی که روایت فضیلت لیلة الرغائب را بدون ذکر سند نقل کرده، کتاب مفید العلوم و مبید الهموم منسوب به محمد بن عباس خوارزمی است.[۸] سید ابنطاووس نیز این روایت را از برخی کتابهای عالمان شیعه نقل کرده، اما برای آن سندی ارائه نکرده است.[۹]
در برخی منابع اهلسنت، این روایت ساختگی دانسته شده است.[۱۰] محییالدین نووی در شرح صحیح مسلم نماز لیلةالرغائب را بدعت دانسته و گزارش کرده است که گروهی از عالمان در ردّ آن کتاب نوشتهاند.[۱۱] با این حال، برخی پژوهشگران معتقدند هرچند سند روایت ضعیف است، اما قرائن کافی برای حکم به جعلی بودن آن وجود ندارد.[۱۲]
در میان فقهای شیعه، افرادی مانند میرزا جواد تبریزی و فاضل لنکرانی انجام اعمال لیلة الرغائب به قصد رجاء (امید به ثواب) را جایز دانستهاند.[۱۳] ناصر مکارم شیرازی، با استناد به قاعده تسامح، قصد رجاء و عمومات نماز و دعا، جواز انجام اعمال مستحبی فاقد سند معتبر را تأیید کرده است.[۱۴] برخی پژوهشگران تأکید کردهاند که این استدلالها برای روایات ضعیفالسند معتبر است و شامل روایات جعلی نمیشود؛ بر این اساس فقهایی مانند سید ابنطاووس، علامه حلی، علامه مجلسی و مامقانی روایت را جعلی ندانستهاند.[۱۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ نگاه کنید به ابنطاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۸۵.
- ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۱۶۵.
- ↑ مکارم شیرازی، مفاتیح نوین، ۱۳۸۵ش، ص۶۱۸، اعمال ماه رجب.
- ↑ ابنطاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۸۵.
- ↑ ابنطاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۸۶.
- ↑ ابنطاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۸۶.
- ↑ اعمال لیله الرغائب، شب آرزوها، سایت انصاریان.
- ↑ ژیان، «بررسی و داوری ادله بیاعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۹؛ طیبحسینی، «بررسی اعتبار روایت «لیلة الرغائب» و تحقیق در معنای رغائب»، ص۲۸۰.
- ↑ ابنطاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۸۵.
- ↑ ابنالجوزی، الموضوعات، ۱۹۶۶، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ نووی، شرح صحیح مسلم، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۰.
- ↑ ژیان، «بررسی و داوری ادله بیاعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۳.
- ↑ تبریزی، صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات، ۱۳۹۱، ج۱۰، ص۳۴۰؛ فاضل لنکرانی، جامع المسائل، انتشارات امیر قلم، ج۲، ص۱۷۲؛ صافی گلپایگانی: معارف دین، ۱۳۹۱، ج۳، ص۲۵۸.
- ↑ بیانات مکارم شیرازی در ابتدای درس خارج فقه ۱۳۹۶/۰۱/۱۹، سایت مدرسه فقاهت.
- ↑ ژیان، «بررسی و داوری ادله بیاعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۹.
منابع
- ابنجوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، تحقیق عبدالرحمان محمد عثمان، مدینه، المکتبة السلفیة، ۱۹۶۶م.
- ابنطاووس، علی بن موسی بن جعفر، الإقبال بالإعمال الحسنة، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۵ق.
- تبریزی، جواد، صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات، قم، دارالصدیقة الشهیدة(سلام الله علیها)، ۱۳۹۱ش.
- حسینیان مقدم، حسین، پیشینهشناسی خبر «لیلة الرغائب»، پایگاه اندیشوران حوزه.
- ژیان، فاطمه، «بررسی و داوری ادله بیاعتباری روایت لیلةالرغائب»، مجله علوم حدیث، شماره ۹۵، بهار ۱۳۹۹.]
- صافی گلپایگانی، لطف الله، معارف دین، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، ۱۳۹۱.
- طیبحسینی، سیدمحمود، «بررسی اعتبار روایت «لیله الرغائب» و تحقیق در معنای رغائب»، مجله حدیث پژوهی، شماره۱۹، ۱۳۹۷.
- فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، قم، انتشارات امیر قلم.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، ناشر: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، مفاتیح نوین، قم، انتشارات مدرسة الامام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۵ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، درس خارج فقه کتاب الشرکة، تاریخ ۱۳۹۶/۰۱/۱۹، سایت مدرسه فقاهت.
- نووی، محیالدین یحیی بن شرف، شرح صحیح مسلم، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۴۰۷ق.
پیوند به بیرون
- «بررسی اعتبار روایت لیلة الرغائب و تحقیق در معنای رغائب».
- «بررسی و داوری ادله بیاعتباری روایت لیلة الرغائب».