روز عرفه
 | این مقاله نیازمند گسترش است. لطفاً اگر تخصص و توانایی گسترش این مقاله را دارید، آن را بهبود بخشید. |
روز عَرَفَه، ۹ ذی‌الحجه، از روزهای پرفضیلت سال که روایات بسیاری آن‌را به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی کرده‌اند. روز عرفه، یک روز پیش از عید قربان است. در منابع روایی اعمالی برای آن برشمرده‌اند که بافضیلت‌ترین آنها دعا و استغفار است. زیارت امام حسین(ع) و خواندن دعای عرفه نیز در این روز بسیار سفارش شده است. بنابر فقه شیعه، حج‌گزاران باید از ظهر تا غروب شرعی این روز را در عرفات وقوف کنند.
وجه نام‌گذاری
معرفت و عرفان ادراک یک چیز همراه با تفکر و تدبر در آثار آن است و «عَرَفَة» نام مکان مخصوص است و به این جهت که آدم و حوا پس از هبوط در این سرزمین مجدداً یکدیگر را یافته و شناختند به این نام نامیده شده است.[۱] نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در مکه که باید در این تاریخ در آن وقوف کرد) گرفته شده و گفته‌اند عرفات را از آن رو عرفات خوانده‌اند که زمینی مشخص و شناخته‌شده در میان کوه‌ها است.[۲]
آثار کهن مکه‌شناسی، مانند اخبار مکة،[۳] برای اشاره به سرزمین عرفات از کلمه «عرفه» نیز استفاده کرده‌اند. سَخاوی تاریخ‌نگار قرن دهم قمری اهل مکه معتقد است که کلمه عَرَفات مانند «قَصَبات» (جمع قصبه است) است و به هر نقطه از آن منطقه، «عرفه» گویند و نام کل منطقه، «عرفات» است.[۴]
اهمیت و فضیلت
روز عرفه روز آغاز مناسک حج است. حج گزاران در این روز در صحرای عرفات گرد هم می‌آیند و ضمن دعا و استغفار، از توفیق در ادای فریضه مهم حج شکرگزاری می‌کنند.براساس برخی روایات «وتر» که خداوند در آیه ۳ سوره فجر به آن سوگند یاد کرده (وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ)همان روز عرفه است.[۵] نظر به اهمیت این روز، ادعیه و مناجاتی ویژه آن از معصومین و بزرگان دینی نقل شده است. بر اساس روایتی پیامبر(ص) خواندن دعایی را در این روز به امام علی(ع) توصیه کرد و گفت دعائی است که پیامبران پیش از او هم خوانده اند.[۶][یادداشت ۱] از جمله مشهورترین این ادعیه، دعای عرفه امام حسین(ع) است که بسیاری از شیعیان هر ساله در نقاط مختلف دنیا، به قرائت آن در این روز اهتمام جدی دارند. از دعاهای مشهور دیگر برای این روز، دعای عرفه امام سجاد(ع) نقل شده است.[۸]
روایات بسیاری روز عرفه را به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا[۹] معرفی کرده‌اند.[۱۰] همچنین امامان شیعه احترامی خاص برای این روز قائل بوده و مردم را به بزرگداشت این روز فرا می‌خوانده‌اند و سائلان را به هیچ روی، دست خالی رد نمی‌کرده‌اند.[۱۱]
احکام فقهی
- در فقه شیعه واجب است حج‌گزار از ظهر روز عرفات (۹ ذی‌الحجه) تا مغرب در عرفات وقوف کند؛ یعنی فرد حج‌گزار باید در صحرای عرفات بماند و از آنجا خارج نشود. این وقوف از ارکان حج است، بدین معنا که چنانچه حج‌گزار از روی عمد وبدون دلیل به عرفات نرود و دست‌کم مقداری هرچند کوتاه در آنجا نماند، حجش باطل خواهد بود.[۱۲]
- مذاهب اهل سنت، در وقت وقوف روز عرفه اختلاف دارند:
- از غروب شب دهم تا سحرگاه روز عید؛
- از سحرگاه روز نهم تا سحرگاه روز عید؛
- از ظهر شرعی روز ۹ ذی‌الحجه تا فجر روز دهم.[۱۳]
مستحبات روز عرفه
برای روز عرفه اعمال مستحبی در روایات برشمرده شده که برخی از آنها عبارتند از:
- بنابر روایات، دعا و استغفار با فضیلت‌ترین عمل روز عرفه است[۱۴] و در میان ادعیه،دعای عرفه امام حسین(ع)، بسیار توصیه شده است.
- غسل.[۱۵]
- زیارت امام حسین(ع).[۱۶] برای دیدن متن کامل زیارت امام حسین(ع) در این روز به اینجا نگاه کنید:https://erfan.ir/mafatih271/زیارت-امام-حسین(ع)-در-روز-عرفه-کلیات-مفاتیح-الجنان-با-ترجمه-استاد-حسین-انصاریان
- بیتوته در منا به این معنا که حج‌گزار شب عرفه را تا طلوع فجر در مِنا بماند.[۱۷]
- صدقه.[۱۸]
- روزه.[۱۹]
جستارهای وابسته
- عرفات
پانویس
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۰۴ق، ص۳۳۱.
- ↑ مصطفوی، التحقیق لکلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۲۰.
- ↑ نوشته فاکهی (قرن ۲ قمری)
- ↑ سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۲۵.
- ↑ حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۵۷۱؛ حسینی شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۴، ص۱۸۹.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۴۲ و ۵۴۳.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه،۱۳۶۷ش، ترجمه علی اکبر غفاری، ج۳، صص۴۴۵-۴۴۶
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای ۴۷، ص۲۱۰.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۱.
- ↑ برای نمونه نک: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۶ و ۵۴۱.
- ↑ برای نمونه نک: صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۱.
- ↑ نک: موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۷۳ و ۱۷۴.
- ↑ نک: حج و عمره در آینه فقه مقارن، ص ۲۳۷ و ۲۳۸؛ الفقه علی المذاهب الخمسة، ج ۱، ص۲۷۸.
- ↑ نک: عاملی، وسائل الشیعه، الناشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، ج۱۳، ص۵۵۹ و۵۶۰.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۷۷.
- ↑ کلینی، الکافی،۱۴۰۷ق، ج ۴، ص ۵۸۰؛ عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۴۵۹؛ قمی، عباس؛ مفاتیح الجنان، ص ۴۵۱
- ↑ صدوق، معانی الاخبار، الناشر دار المعرفة للطباعة والنشر، ص۲۹۶.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۱۳.
- ↑ شیخ طوسی، الإستبصار، الناشر دارالكتب الإسلاميّة، ج۲، ص۱۳۳.
یادداشت
- ↑ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَ يُمِيتُ وَ يُمِيتُ وَ يُحْيِي وَ هُوَ حَيٌّ لَا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ كَمَا تَقُولُ وَ خَيْرُ مَا يَقُولُ الْقَائِلُونَ اللَّهُمَّ لَكَ صَلَاتِي وَ دِينِي وَ مَحْيَايَ وَ مَمَاتِي وَ لَكَ تُرَاثِي وَ بِكَ حَوْلِي وَ مِنْكَ قُوَّتِي اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ وَ مِنْ وَسْوَاسِ الصَّدْرِ وَ مِنْ شَتَاتِ الْأَمْرِ وَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ وَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِ مَا تَأْتِي بِهِ الرِّيَاحُ وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا تَأْتِي بِهِ الرِّيَاحُ وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ اللَّيْلِ وَ خَيْرَ النَّهَارِ. ترجمه:«هیچ معبود حقّى جز اللَّه نیست که یکتا و بى‌همتا است، و شریکى براى او وجود ندارد. همگى ملک و کلّیه حمد از آن او است. او زنده میسازد و می‌میراند، و می‌میراند و زنده میسازد و خود زنده‌اى است که نمی‌میرد. زمام خیر در دست او است، و او بر هر چيزى توانا است. خدايا حمد و ثنا مخصوص تو است، تو چنانى كه خود ميگوئى، و بهتر از آن چيز هستى كه گويندگان ميگويند. خدايا نماز من و دينم و زندگانيم و مرگم از آن تو است، و ميراث من متعلّق بتو است، و توانم بتو، و نيرويم از تو است. خدايا من بتو پناه ميبرم از فقر، و از وسوسه دل، و از پريشانى كار، و از عذاب دوزخ، و از عذاب قبر. خدايا از خير چيزى كه بادهاى قضا و قدر بهمراه مى‌آورند از تو مسألت دارم، و از شرّ چيزى كه آن بادها بهمراه مى‌آورند بتو پناه مى‌برم، و خير شب و خير روز را از تو ميخواهم». [۷]
منابع
- حویزی، عبد علی، نورالثقلین، محقق / مصحح: رسولى محلاتى، سيد هاشم، ناشر: اسماعيليان، چاپ چهارم، قم ۱۴۱۵ق.
- حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی عشری، نشر میقات، چاپ اول، تهران ۱۳۶۳ش.
- صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق.
- صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۳۶۱ش.
- طوسی، الإستبصار، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۹۰ق.
- قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه هادی اشرفی تبریزی، قم، آیین دانش، بی‌تا
- موسوی شاهرودی، سید مرتضی، جامع الفتاوی مناسک حج(با روشی جدید مطابق با فتاوای ده تن از مراجع عظام تقلید)، تهران، نشر مشعر، ۱۴۲۸ق.
- الصحیفة السجادیة، قم، دفتر نشر الهادی، ۱۴۱۸ق.
- عاملی،شیخ حر، وسائل الشیعة، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام قم، ۱۴۰۹ ق.
- سخاوی، محمد بن عبد الرحمن، البلدانیات، مصحح حسام بن محمد قطان، ریاض، دار العطاء، ۱۴۲۲ق.
- مقدادی، محمدعلی، حج عمره در آینه فقه مقارن، تهران: مشعر، ۱۳۸۴ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ناشر: دفتر نشر الكتاب، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، بی جا.
- مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسه: الجعفریَ الحنفی، المالکی، الشافعی، الحنبلی، قم: مؤسسة دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۳۲ق.
- مصطفوی، حسن، التحقیق لکلمات القرآن الکریم،
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، الناشر: دار الكتب الإسلامية، المحقق / المصحح: غفاری على اكبر و آخوندی، محمد، تهران، چاپ چهارم ، ۱۴۰۷ق.