ولایت امام علی(ع)
ولایت امام علی(ع) به‌معنای امامت امام علی(ع) یا یکی از مراتب و شئون امامت او است. بیشتر محققان و نویسندگان ولایت و امامت را به یک معنا به کار برده‌اند، اما مرتضی مطهری آن را یکی از مراتب امامت و بالاترین آن دانسته است.
ولایت امام علی(ع) در قرآن بیان نشده است، اما در منابع روایی و تفسیری، آیات فراوانی به آن تفسیر شده و در احادیث از اهمیت و جایگاه بلند ولایت امام علی و آثار آن سخن گفته شده است؛ از جمله ولایت علی(ع) یکی از ارکان اسلام، کامل‌کننده دین و همان ولایت الهی و رسولش معرفی شده است. برخی آثار ولایت امام علی(ع) در روایات عبارتند از: ورود به بهشت، ایمنی از آتش جهنم، جواز عبور از پل صراط و رستگاری و آمرزش.
در بعضی از روایات، ولایت امام علی(ع) شرط قبولی ایمان و اعمال دانسته شده است. در اینکه ولایت شرط قبولی اعمال است یا شرط صحت، میان علمای شیعه اختلاف‌نظر وجود دارد.
بر اساس احادیث تفسیری، آیه ولایت، آیه تبلیغ و آیه اکمال بر ولایت امام علی(ع) دلالت دارد. همچنین گروهی از عالمان شیعه، حدیث غدیر و حدیث ولایت را نیز به‌معنای ولایت امام علی(ع) دانسته‌اند و او را وَلیّ و صاحب‌اختیار مؤمنان خوانده‌اند.
جایگاه و اهمیت
ولایت امام علی(ع) از مباحثی است که در تفاسیر و روایات فراوان از آن بحث شده است. هرچند ولایت امام علی(ع) به‌صراحت در قرآن ذکر نشده است، اما آیات متعددی به آن تفسیر شده است؛[۱] از جمله ریسمان الهی در آیه ۱۰۳ سوره آل‌عمران (وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا)[۲] و صراط مستقیم در آیه ۱۵۳ سوره انعام[۳] و آیه ۴۳ سوره زخرف[۴] به ولایت علی تفسیر شده است. همچنین در روایات، امانتی که در آیه امانت از خودداری آسمان، زمین و کوه‌ها از پذیرش آن سخن گفته شده، به ولایت امام علی(ع) تفسیر شده است.[۵]
در دانشنامه امیرالمؤمنین(ع) حدود صد روایت درباره ولایت امام علی(ع) گردآوری شده است.[۶] در برخی روایات ولایت امام علی(ع)، کامل‌کننده دین[۷] و همان ولایت خدا و پیامبر(ص) بیان شده[۸] و منکر ولایت علی(ع)، منکر ولایت پیامبر(ص)[۹] دانسته شده است. در برخی از احادیث بنی الاسلام نیز ولایت علی بن ابیطالب(ع) یکی از پایه‌ها و ارکان اسلام شمرده شده است.[۱۰]
مفهوم‌شناسی ولایت
علامه طباطبایی، بر آن است که ولایت به‌معنای نصرت و یاری نیست، بلکه به‌معنای سرپرستی و مالکیت تدبیر است. این معنا، معنایی عمومی است و در تمامی مشتقات آن جریان دارد.[۱۱] از نظر وی ولایت عبارت است از نوعی قرب و نزدیکی که موجب نوع خاصی از حق تصرف و مالکیت تدبیر می‌شود.[۱۲] عبدالله جوادی آملی، مفسر و فقیه شیعه، معنای اصلی ولایت را قرب و نزدیکی و لازمه آن را تصدی و سرپرستی امور یا نصرت و محبت دانسته است.[۱۳] از نظر فَخْرُالدّین طُریحی، نویسنده مجمع البحرین، وَلایت به تدبیر و قدرت و فعل اشاره دارد و به‌معنای محبت اهل‌بیت و پیروان‌شان، امتثال اوامر و نواهی آنان و تأسی به آنها در رفتار و اخلاق است.[۱۴]
واژه ولایت در لغت، گاه به فتح واو (وَلایت) و گاه با کسر واو (وِلایت) استعمال شده است. گروهی از لغت‌شناسان وَلایت را درباره پیوندهایی مانند خویشاوندی، محبت، وراثت و نصرت و یاری‌کردن به کار برده و وِلایت را به سرپرستی و زمامداری امور معنا کرده‌اند.[۱۵] از نظر سیبویه، دانشمند معروف علم نحو در قرن دوم قمری، هر دو واژه به‌معنای زمامداری و تدبیر امور است.[۱۶] عده‌ای نیز هر دو را به‌معنای نصرت و یاری دانسته‌اند.[۱۷]
ارتباط با امامت
برخی از عالمان شیعه ولایت و امامت را به یک معنا دانسته‌اند.[۱۸] شیخ مفید نیز مولا و ولیّ در حدیث غدیر را به امام معنا کرده است.[۱۹] بسیاری از محققان و نویسندگان معاصر[۲۰] همچون سید مرتضی عسکری در کتاب «ولایت علی در قرآن کریم و سنت پیامبر(ص)»[یادداشت ۱] و ناصر مکارم شیرازی، مرجع تقلید شیعه و مفسر قرآن، در کتاب «آیات ولایت در قرآن»،[یادداشت ۲] نیز برخی از عالمان، ولایت و امامت را به یک معنا استعمال کرده‌اند و میان آنها فرقی نگذاشته‌اند، اما مرتضی مطهری،[۲۱] ولایت را بالاترین مرتبه و درجه امامت و برخی[۲۲] آن را مهمترین بُعد نبوت و امامت دانسته‌اند.
بیشتر متکلمان شیعه و سنی با اندک اختلافی امامت را اینگونه تعریف کرده‌اند: «الامامةُ ریاسة عامّة فی امور الدّین و الدّنیا نیابةً [أو خلافةً] عن النبی (ص)؛ امامت، ریاست عام در امور دینی و دنیایی به‌نیابت و جانشینی از پیامبر(ص) است».[۲۳]
آثار ولایت
«نَادِ عَلِیّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ، تَجِدْهُ عَوْناً لَکَ فِی النَّوَائِبِ، کُلُّ هَمٍّ وَ غَمٍّ سَیَنْجَلِی، بِوَلایَتِکَ یَا عَلِیُّ»
علی را که مظهر عجایب است صدا بزن، او را در گرفتاری‌ها یاور خود خواهی یافت؛ هر غم و اندوهی برطرف می‌شود به برکت ولایتت ای علی![۲۴]
در روایات نقل‌شده از معصومان، آثاری برای ولایت امام علی(ع) ذکر شده است که برخی از آنها عبارتند از:
- ورود به بهشت.[۲۵] در روایتی از پیامبر اسلام(ص) نقل شده که هر کس می‌خواهد زندگی و مرگش همچون پیامبر(ص) باشد و در بهشتی که خداوند وعده داده ساکن شود، علی بن ابیطالب را ولیّ خود قرار دهد.[۲۶]
- ایمنی از آتش جهنم و عذاب الهی:[۲۷] در حدیث قدسی معروف، ولایت امیرالمؤمنین قلعه امن الهی و موجب ایمنی از آتش جهنم معرفی شده است که هر کس وارد آن شود، از عذاب جهنم در امان خواهد ماند: «وَلَایَةُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ نَارِی؛ ولایت علی بن ابیطالب قلعه من است. هر کس وارد این قلعه شد، از آتش من در امان است».[۲۸]
- جواز عبور از صراط:[۲۹] در حدیثی از پیامبر(ص) آمده است: «إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ وَ نُصِبَ الصِّرَاطُ عَلَی ظَهْرَانَی جَهَنَّمَ فَلَا یَجُوزُهَا وَ یَقْطَعُهَا إِلَّا مَنْ کَانَ مَعَهُ جَوَازٌ بِوَلَایَةِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ؛ هنگامی که قیامت برپا شود و پل صراط بر جهنم نصب شود، کسی از آن نمی‌گذرد و آن را پشت سر نمی‌گذارد، مگر آنکه جواز ولایت علی بن ابیطالب(ع) را همراه داشته باشد».[۳۰]
- موجب رستگاری و آمرزش: در روایتی از امام باقر(ع)، خوشی، رستگاری، کرامت، مغفرت، عافیت، آسایش و رضایت در ولایت امام علی(ع) دانسته شده است.[۳۱]
در حدیثی از امام رضا(ع) کسانی که ولایت امام علی(ع) را در روز غدیرخم پذیرفتند به فرشتگانی که بر آدم سجده کردند، و کسانی که ولایت او را نپذیرفتند به ابلیس تشبیه شده‌اند.[۳۲]
ولایت، شرط قبولی یا صحت ایمان و اعمال
در برخی روایات، ولایت امام علی(ع) شرط قبولی ایمان دانسته شده است. برای نمونه در روایتی از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «... عَلِیٌّ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ ... لَايَقْبَلُ اللهُ الْإِیمَانَ إِلَّا بِوَلَايَتِهِ وَ طَاعَتِهِ؛ علی امیرالمؤمنین است و ایمان پذیرفته نمی‌شود مگر به ولایت و اطاعت او».[۳۳]
در روایتی از امام سجاد(ع) از پیامبر(ص) نقل شده است که اگر کسی به‌اندازه عمر نوح عبادت و به‌اندازه کوه احد طلا انفاق کند، هزاران بار حج گذارد و در راه خدا شهید شود، اما ولایت امام علی(ع) را نپذیرفته باشد، خداوند او را با صورت در آتش جهنم می‌افکند و بوی بهشت را هرگز استشمام نمی‌کند.[۳۴] مشابه این روایت درباره ولایت ائمه(ع) نیز نقل شده است.[۳۵] در تفسیر قمی در تفسیر آیه ۱۸ سوره ابراهیم آمده است که اگر کسی ولایت امام علی(ع) را نپذیرد، عملش باطل و مانند خاكسترى است كه باد تندی در روزى طوفانى بر آن بوزد.[۳۶]
در حدیثی از امام باقر(ع) بدون تصریح به ولایت امام علی(ع)، ولایت ولی الله شرط قبولی اعمال و ایمان ذکر شده است: «... أَمَا لَوْ أَنَّ رَجُلًا قَامَ لَيْلَهُ وَ صَامَ نَهَارَهُ وَ تَصَدَّقَ بِجَمِيعِ مَالِهِ وَ حَجَّ جَمِيعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ يَعْرِفْ وَلَايَةَ وَلِيِّ اللهِ فَيُوَالِيَهُ وَ يَكُونَ جَمِيعُ أَعْمَالِهِ بِدَلَالَتِهِ إِلَيْهِ، مَا كَانَ لَهُ عَلَى اللهِ حَقٌّ فِي ثَوَابِهِ، وَ لَا كَانَ مِنْ أَهْلِ الْإِيمَان؛ همانا اگر مردی شب‌ها را به عبادت بپا خیزد و روزها را روزه بدارد، همه اموالش را صدقه دهد، تمام دوران عمرش را حج گزارد، اما ولایت ولی خدا را نشناسد تا از او پیروی کند، و اعمالش با راهنمایی او نباشد، برای او ثوابی از سوی خداوند متعال نخواهد بود و او از اهل ایمان نیست».[۳۷] علامه مجلسی این حدیث را صحیح دانسته[۳۸] و در توضیح اینکه چرا چنین کسی ثوابی ندارد گفته است زیرا چنین کسی مؤمن شمرده نمی‌شود و براساس آیات تنها به مؤمنان وعده ثواب داده شده است.[۳۹]
در اینکه ولایت شرط صحت اعمال است و عبادات در صورت فقدان آن باطل است و قضا دارند، یا آنکه ولایت شرط قبولی اعمال است و بدون آن اعمال گرچه در ظاهر صحیح‌اند و قضا ندارند، اما مقبول نیستند، میان علمای شیعه اختلاف‌نظر وجود دارد؛ عده‌ای از علما،[۴۰] پذیرش ولایت را شرط صحت عبادات و اعمال، و گروهی[۴۱] آن را شرط قبولی اعمال و استحقاق ثواب دانسته‌اند.
برخی بر شرط صحت بودن ولایت ادعای عدم خلاف[۴۲] یا اجماع[۴۳] کرده‌اند.
آیه ولایت و آیات مرتبط
آیه ولایت، به‌گفته گروهی از مفسران شیعه، بر ولایت امام علی(ع) به‌معنای سرپرستی و اختیارداری امور دلالت دارد؛[۴۴] زیرا مفسران شیعه و سنی، شأن نزول آيه را خاتم‌بخشی امام علی(ع) دانسته‌اند.[۴۵] بر اساس این آیه، تنها خدا و رسول خدا و امام علی(ع) ولی و سرپرست مؤمنان هستند.[۴۶] این آیه از جمله آیاتی است که برای اثبات امامت امام علی(ع) نیز مورد استناد قرار گرفته است.[۴۷]
آیه اِکمال به‌باور عالمان شیعه درباره واقعه غدیر نازل شده است؛[۴۸] به‌گفته ناصر مکارم شیرازی، در تفاسیر شیعه منظور از کامل‌شدن دین، اعلام ولایت و خلافت امام علی(ع) بر مسلمانان است و روایات هم آن را تأیید می‌کنند.[۴۹]
در روایتی از امام باقر(ع) این آیه به ولایت تفسیر شده و آخرین فریضه‌ای دانسته شده که بر پیامبر(ص) نازل شده است.[۵۰]
آیه تبلیغ نیز بر اساس روایات، درباره ولایت امام علی(ع) نازل شده است.[۵۱]
حدیث ولایت و غدیر
در حدیث ولایت «هُوَ وَلِیُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدی؛ او [علی] ولیّ هر مؤمنی پس از من است»، حضرت علی(ع) صاحب ولایت و ولیّ مؤمنان پس از رسول خدا(ص) معرفی شده است.[۵۲]
حدیث غدیر «من کنت مولاه فعلی هذا مولاه» نیز به دلایل و شواهد متعدد به ولایت امام علی(ع) به‌معنای سرپرستی و اولویت در تصرف دلالت دارد.[۵۳] این دو حدیث برای اثبات امامت امام اول نیز مورداستناد قرار گرفته‌اند.[۵۴]
کتاب‌شناسی
کتاب‌های متعددی با عنوان ولایت امام علی(ع) نگارش و منتشر شده است که بیشتر درصدد اثبات امامت و خلافت امام علی(ع) هستند. برخی از آنها عبارتند از:
- ولایت علی در قرآن کریم و سنت پیامبر(ص)، نوشته سید مرتضی عسکری، قم، دانشکده اصول الدین، ۱۳۸۹ش.
- اثبات ولایت امیرالمؤمنین از قرآن و سنت، نوشته عبدالصمد ساکی، قم، طوبای محبت، چاپ اول، ۱۳۹۰ش. از این نویسنده کتابی با عنوان «تفسیر ولائی قرآن کریم در اثبات ولایت امیرالمؤمنین(ع) از قرآن و سنت» در سه مجلد منتشر شده است.
- النصوص: بیش از ۵۰۰ دلیل روشن بر ولایت حضرت علی(ع) از منابع اهل‌سنت، نوشته احمدرضا آقادادی، قم، دلیل ما، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. به‌گفته مؤلف در مقدمه، در این کتاب ۵۱۲ روایت از منابع اهل‌سنت که دلالت بر ولایت، وصایت و خلافت امام علی(ع) دارد، جمع‌آوری شده است.[۵۵]
- پرتوی از خورشید تابان: اثبات ولایت امیرالمؤمنین علی(ع)، نوشته محمدعلی انصاری، قم، افق روشن، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- ولایة امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب فی الکتاب و السنة، کربلا، انتشارات العتبة العباسیة المقدسة.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۲-۴۳۶؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ۲۰۰، ۲۷۱، ۳۸۳، ج۲، ص۳۵، ۴۷، ۷۷، ۱۰۵، ۱۲۶، ۱۹۸، ۲۵۵، ۳۸۹ و ۳۹۰؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۶۶، ۹۱، ۱۰۶، ۱۰۷، ۱۷۸؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۰۲، ۲۵۵، ۲۸۵، ۳۸۴.
- ↑ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۹۱.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۸۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۲.
- ↑ نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۱۹-۱۷۷.
- ↑ نگاه کنید به طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۰۵، ح۳۵۱؛ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۷، ص۵۶۶-۵۶۹.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۲۰، ح۵۹۱۸؛ طبری آملی، بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، ۱۳۸۳ق، ص۱۹۱؛ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۱۸.
- ↑ ابن حیون، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار(ع)، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۰۵، ح۵۳۳.
- ↑ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۶۸
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۳۱۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۱۲.
- ↑ جوادی آملی، ولایت در قرآن، ۱۳۷۹ش، ص۲۰.
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۴۶۲و۴۶۳، ذیل واژه ولا.
- ↑ نگاه کنید به ازهری، تهذیب اللغة، دار احیاء‌التراث العربی، ج۱۵، ص۳۲۳؛ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۸۸۵؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۴۰۷؛ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۴۵۵، ذیل واژه ولا.
- ↑ نگاه کنید به ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۴۰۷.
- ↑ نگاه کنید به ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۴۰۷؛ جوهری، الصحاح، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۵۳۰؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۸ش، ج۱۳، ص۲۰۳ و۲۰۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۴۳؛ جمعی از نویسندگان، امامت‌پژوهی، ۱۳۸۱ش، ص۴۸.
- ↑ شیخ مفید، رسالة فی معنی المولی، نسخه خطی، به نقل از: جمعی از نویسندگان، امامت پژوهی، ۱۳۸۱ش، ص۴۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۸، ص۱۲۸، ۱۴۸؛ حسینی تهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۰۶ و ج۵، ص۲۰۰ و ج۷، ص۲۷۸؛ جمعی از دانشمندان، امامت و ولایت در قرآن، ۱۳۹۷ش، ص۱۳، ۴۹، ۹۲و۹۳، ۱۶۱، ۱۸۷.
- ↑ مطهری، امامت و رهبری، ۱۳۸۰ش، ص۵۵.
- ↑ جمعی از نویسندگان، امامت‌پژوهی، ۱۳۸۱ش، ص۱۷۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به مفید، النکت الاعتقادیه، ۱۴۱۳ق، ص۳۹؛ علامه حلی، الباب الحادی عشر، ۱۳۶۵ش، ص۳۹؛ فیاض لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۱و۴۶۲؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۳۲؛ جرجانی، شرح المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۳۴۵.
- ↑ میبدی یزدی، شرح دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب، به کوشش اکرم شفائی، ص۴۳۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۳۷، حدیث ۷؛ طبری آملی، بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، ۱۳۸۳ق، ص۱۹۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۰۹؛ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۷۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۹۵؛ طبری آملی، بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، ۱۳۸۳ق، ص۱۸۷؛ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۶۸-۱۷۳.
- ↑ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۳۵، حدیث ۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۷۰.
- ↑ نگاه کنید به حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۱۶۲؛ خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۱ق، ص۷۲.
- ↑ طبری آملی، بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، ۱۳۸۳ق، ص۲۰۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۱۰، حدیث ۷.
- ↑ سید بن طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۶۲.
- ↑ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۱۱؛ طبری آملی، بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، ۱۳۸۳ق، ص۱۸؛ نیز نگاه کنید به خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۱ق، ص۳۴.
- ↑ ابن‌شاذان قمی، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب، ۱۴۲۳ق، ص۹۶.
- ↑ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۵، ح۲۳۱۳.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۹، ح۵.
- ↑ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۷، ص۱۰۲.
- ↑ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۷، ص۱۰۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۱ق، ج۷، ص۷۵؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۱۴؛ خوئی، موسوعة الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۲۱، ص۴۵۲-۴۵۴؛ طباطبایی قمی، الغایة القصوی (کتاب الصوم)، ۱۴۱۷ق ص۲۸۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۱۲ و ۶۱۳، حاشیه بروجردی و کاشف الغطا؛ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۱ش، ص۵۷۶-۵۷۸؛ سبحانی، المحصول فی علم الاصول، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۸۰ و ۱۸۱.
- ↑ خویی، موسوعة الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۲۱، ص۴۵۲.
- ↑ طباطبایی قمی، الغایة القصوی (کتاب الصوم)، ۱۴۱۷ق، ص۲۸۷.
- ↑ مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۷۵و۸۰؛ فاریاب، معنا و چیستی امامت در قرآن، سنت و آثار متکلمان، ۱۳۹۱ش، ص۱۶۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۸؛ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۶؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۹۳ و۲۹۴؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹.
- ↑ مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سید مرتضی، الذخیرة فی علم الکلام، ۱۴۱۱ق، ص۴۳۸؛ طوسی، تجرید الاعتقاد، ۱۴۰۷ق، ص۲۲۵؛ محقق حلی، المسلک فی اصول الدین، ۱۴۱۴ق، ص۲۴۸؛ فاضل مقداد، ارشاد الطالبین، ۱۴۰۵ق، ص۳۴۱ و۳۴۲.
- ↑ نگاه کنید به مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۲۶۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۲۶۴و۲۶۵.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۶۲؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۹۲ و ۲۹۳.
- ↑ نگاه کنید به عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۳۲؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۱۳۰.
- ↑ نگاه کنید به حسینی میلانی، تشیید المراجعات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۲۴۴-۲۴۸.
- ↑ نگاه کنید به امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۶۵۱-۶۷۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، حلی، کشف المراد، ۱۳۸۲ش، ص۱۹۱؛ حسینی میلانی، تشیید المراجعات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۲۳۲-۲۳۷.
- ↑ آقادادی، النصوص، ۱۳۹۲ش، مقدمه، ص۸.
یادداشت
- ↑ این کتاب در پاسخ به اینکه چرا نام و امامت علی(ع) در قرآن نیست، نگارش شده است.(عسکری، ولایت علی در قرآن کریم و سنت پیامبر(ص)، ۱۳۸۹ش، ص۱۳-۱۸ و۳۳و۳۴.)
- ↑ این کتاب دارای سه فصل با این عناوین است: آیات خلافت و زعامت مسلمین، آیات فضائل اهل بیت(ع) و آیات فضائل مخصوص حضرت علی(ع).(مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۹) در فصل اول، آیات دلالت‌کننده بر خلافت و جانشینی (امامت) امام علی(ع) مطرح و بررسی شده‌اند.(برای نمونه نگاه کنید به مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۲۵، ۳۰، ۲۸۱ و ۲۹۹.)
منابع
- آقادادی، احمدرضا، النصوص: بیش از ۵۰۰ دلیل روشن بر ولایت حضرت علی(ع) از منابع اهل سنت، قم، دلیل ما، چاپ دوم، ۱۳۹۲ش.
- ابن‌حیون، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار(ع)، محمد حسین حسینی جلالی، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌شاذان قمی، ابوالفضل شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع)، قم، مکتبة‌الامین، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق و تصحیح احمد فارس، بیروت، دار الفکر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- امام خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ بیست و پنجم، ۱۳۸۱ش.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- جمعی از دانشمندان، امامت و ولایت در قرآن، ترجمه احمد ناظم، قم، مجمع جهانی اهل بیت، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.
- جوادی آملی، عبدالله، ولایت در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- حسکانی، عببدالله بن عبدالله، شواهدالتنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- حسینی تهرانی، سید محمدحسین، امام شناسی، مشهد، علامه طباطبایی، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق.
- حسینی میلانی، سید علی، تشیید المراجعات و تنفید المکابرات، قم، مرکز الحقائق الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۲۷ق
- خوئی، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، تحقیق مالک محمودی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، لبنان-سوریه، دار العلم-دار الشامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الأمالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- طباطبایی قمی، الغایة القصوی فی التعلیق علی العروة الوثقی (کتاب الصوم)، قم، انتشارات محلاتی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مکتبة النشر الإسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری آملی، عمادالدین، بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، نجف، مکتبة الحیدریة، چاپ دوم، ۱۳۸۳ق.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق و تصحیح سید احمد حسینی، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
- طوسی، خواجه نصیرالدین، تجرید الاعتقاد، تحقیق حسینی جلالی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- عسکری، مرتضی، ولایت علی در قرآن کریم و سنت پیامبر(ص)، قم، دانشکده اصول الدین، ۱۳۸۹ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقادات قسم الالهیات، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- فاریاب، محمدحسین، معنا و چیستی امامت در قرآن، سنت و آثار متکلمان، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
- فاضل مقداد، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، تحقیق سید مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۵ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن، المسلک فی اصول الدین و الرسالة الماتعیة، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امیرالمؤمنین(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ترجمه عبدالهادی مسعودی و همکاران، قم، دار الحدیث، چاپ سوم، ۱۳۸۹ش.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، تهران، انتشارات صدرا، چاپ بیست و ششم، ۱۳۸۰ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، آیات ولایت در قرآن، تهیه و تنظیم ابوالقاسم علیان‌نژادی، قم، نسل جوان، ۱۳۸۶ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
- تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، تحقیق و تعلیقه عبدالرحمن عمیره، قم، شریف رضی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- جرجانی، میرسید شریف، شرح المواقف، تحقیق بدرالدین نعسانی، قم، شریف رضی، چاپ اول، ۱۳۲۵ق.
- جمعی از نویسندگان، امامت پژوهی (بررسى دیدگاه‌های امامیه، معتزله واشاعره)، زیر نظر یزدی مطلق، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- سبحانی، جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، تحقیق سید احمد حسینی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۱ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی (محشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی عشر، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی، ۱۳۶۵ش.
- فرات کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق محمد کاظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- فیاض لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، تهران، نشر سایه، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، النکت الاعتقادیه، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ نهم، ۱۳۸۶ش.
- موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع الاسلام، بیروت، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- میبدی یزدی، میرحسین بن معین‌الدین، شرح دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب، به کوشش اکرم شفائی، بر اساس نسخه سایت تصوف ایران.
| آیات | آیه ولایت • آیه اولی‌الامر • آیه تطهیر • آیه مباهله • آیه صادقین • آیه خیر البریه • آیه اکمال • آیه تبلیغ • آیه انذار • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه ود • آیه لیلة المبیت • آیه انفاق • آیه نجوا • آیه شاهد • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه ۲۰ سوره توبه • آیه علمالکتاب • آیه ۵۶ سوره مائده |  | |||
|---|---|---|---|---|---|
| روایات | |||||
| القاب | |||||
| کتاب‌ها |
| ||||
| وقایع | مولود کعبه • لیلة المبیت • ازدواج با حضرت فاطمه • رد الشمس • واقعه غدیر • عید غدیر • مباهله • پنجتن • اصحاب کساء • خاتم‌بخشی • سد الابواب • ابلاغ آیات برائت • ماجرای تهنیت • ماجرای کسر اصنام | ||||
| وابسته | |||||