آیه حجاب
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره نور |
| شماره آیه | ۳۱ |
| جزء | ۱۸ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | فقهی |
| درباره | وجوب حجاب |
| آیات مرتبط | آیه جلباب |
آیه حجاب (سوره نور: ۳۱) از لزوم حجاب‌داشتن زنان سخن می‌گوید. این آیه از دلایل قرآنی فقیهان بر وجوب حجاب است. همچنین برخی از فقیهان بر اساس عبارت «اِلّا ما ظَهَر مِنها؛ مگر آنچه پیدا است» در این آیه، گفته‌اند پوشاندن صورت و دست‌ها از مچ به پایین، بر زن واجب نیست.
آیات دیگری هم به‌عنوان آیه حجاب شناخته می‌شوند. از جمله‌آن‌ها آیه ۵۹ سوره احزاب است که آیه جِلباب نام گرفته است.
متن و ترجمه آیه حجاب
آیه ۳۱ سوره نور با نام آیه حجاب شناخته می‌شود.[۱] می‌گویند با نزول این آیه، حجاب بر زنان واجب شد.[۲]
﴿وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ٣١﴾ [نور:31]
﴿و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را [از هر نامحرمی] فرو بندند و پاکدامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که طبعا از آن پیداست و باید روسری خود را بر گردن خویش [فرو] اندازند و زیورهایشان را جز برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان [همکیش] خود یا کنیزانشان یا خدمتکاران مرد که [از زن] بی‌نیازند یا کودکانی که بر عورتهای زنان وقوف حاصل نکرده‌اند آشکار نکنند و پاهای خود را [به گونه‌ای به زمین] نکوبند تا آنچه از زینتشان نهفته می‌دارند معلوم گردد ای مؤمنان همگی [از مرد و زن] به درگاه خدا توبه کنید امید که رستگار شوید ٣١﴾
سوره نور: آیه ۳۱
کاربرد فقهی
در کتاب‌های فقهی، برای بیان وجوب حجاب زنان و برخی احکام آن ازجمله حدود حجاب، به این آیه استناد شده است.[۳] به‌باور فقیهان، عبارت «لَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»، دلالت بر وجوب حجاب برای زن می‌کند.[۴] همچنین به‌گفته برخی از فقیهان شیعه، همچون شیخ انصاری، شهید ثانی و علامه حلی، عبارت «اِلّا ما ظَهَر مِنها» (مگر آنچه پیدا است) صورت و دست‌ها (از مچ به پایین) را از وجوب پوشاندن استثنا می‌کند.[۵]
شأن نزول
در خصوص ماجرای نزول این آیه، از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است که روزی، جمعی از زنان، نزد اسماء دختر مُرشده رفته بودند که پوشش مناسبی نداشتند؛ به‌گونه‌ای که خلخال‌ها، گردن و برآمدگی سینه‌هایشان معلوم بود. او از این عمل ناراحت شد و آن‌ها را سرزنش کرد. پس از این، آیه نازل شد.[۶] طَبرِسی مفسر قرآن هم در این زمینه نوشته است پیش از نزول این آیه، زنان روسری را طوری بر سر می‌گذاشتند که دنباله آن پشتشان می‌افتاد و ازاین‌رو گردن و سینه آن‌ها معلوم بود.[۷]
نکات تفسیری
به‌گفته مفسران، مراد از آشکارنکردن زینت در عبارت «لَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»، نشان ندادن اعضایی از بدن است که معمولاً زینت می‌شوند [مانند گوش و گردن]، نه نشان‌دادن زیورآلات به‌تنهایی؛ چون نشان‌دادن زیورآلات به‌تنهایی مثل گوشواره حرام نیست.[۸] «خُمُر» هم جمع خِمار، به‌معنای پوششی است که زنان با آن سر خود را می‌پوشانند.[۹] در عبارت «وَلْيضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَیٰ جُيوبِهِنَّ» (باید روسری خود را بر گردن خویش اندازند) دستور داده شده است که زنان روسری‌ها را روی سینه‌هایشان بیندازند تا مو، گوش‌ها و گردنشان معلوم نباشد.[۱۰] تفسیر نورالثقلین در روایتی از امام باقر(ع) در تفسیر این آیه (وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها) سه گونه زینت معرفی شده است ۱- زینت برای مردم مانند: سرمه، انگشتر، دستبند، حنایی که به کف دست مالیده شده است. ۲- زینت برای محارم مانند: گردنبند و زینت های صورت، بازوبند و زینت‌های دست ۳- زینت برای شوهر که تمام بدن است. [۱۱]
پوشش با جلباب
آیه ۵۹ سوره احزاب هم از حجاب سخن گفته است که به آیه «جِلباب» شناخته می‌شود.[۱۲] در این آیه، از زنان خواسته شده است که خود را با جِلباب بپوشانند.[۱۳] لغت‌شناسان جلباب را لباسی بزرگ‌تر از روسری و کوچک‌تر از رِدا (بالا پوش، عبا) معنا کرده‌اند که زنان بر سرشان می‌گذارند و تا روی سینه‌شان را می‌پوشاند.[۱۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ نگاه کنید به مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن کریم، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۸۱؛ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ۱۳۹۴ش، ص۱۲۹.
- ↑ سعیدی، «حجاب (۱)»، ص۶۰۴.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به خویی، موسوعةالامام خویی، ۱۴۱۸ق، ج۳۲، ص۳۶-۴۷؛ علامه حلی، تذکرةالفقها، مؤسسه آل‌البیت، ج۲، ص۴۴۶-۴۴۷.
- ↑ خویی، موسوعةالامام خویی، ۱۴۱۸ق، ج۳۲، ص۳۶.
- ↑ شیخ انصاری، کتاب‌النکاح، ۱۴۱۵ق، ص۴۶-۴۷؛ شهید ثانی، مسالک، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۴۷؛ علامه حلی، تذکرةالفقها، مؤسسه آل‌البیت، ج۲، ص۴۴۶-۴۴۷.
- ↑ ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۲۵۷۳.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۱۷.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۱۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۱۱۱.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۱۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۱۱۲.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۱۷.
- ↑ حویزی، تفسير نور الثقلين، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۲۹.
- ↑ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ۱۳۹۴ش، ص۱۲۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۳۹؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ج۸، ص۵۸۱.
- ↑ طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۴، ذیل واژه «جلب».
منابع
- ابن‌ابى‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، عربستان سعودى، مکتبة نزار مصطفى الباز، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.
- جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
- حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق محمدرضا حسینی جلالی، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسير نور الثقلين، قم، نشر اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- خویى، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، تحقیق و تصحیح پژوهشگران مؤسسه إحیاء آثار آیت‌الله العظمى خویى، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- سعیدی، فریده، «حجاب (۱)»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۲، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- شهید ثانى، زین‌الدین بن على، مسالک الاَفهام اِلى تنقیح شرائع الاسلام، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامى، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- شیخ انصاری، مرتضی، کتاب النکاح، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، ۱۴۱۵ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طریحى، فخرالدین، مجمع‌البحرین، تحقیق: سیداحمد حسینی، تهران، کتابفروشى مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرةالفقهاء، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت، قم، مؤسسه آل‌البیت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.