 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
مَحرَمیت سَبَبی نوعی محرمیت که به‌واسطه اسبابی چون صیغه ازدواج و وطی به شبهه بین زن و مرد و برخی از خویشاوندان آن دو ایجاد می‌شود.
مادر و مادربزرگِ زن، ربیبه، زن پدر و زن پدربزرگ، زن پسر (عروس)، پدر و پدربزرگ مرد، پسران مرد و داماد جزو محارم سببی‌اند؛ ازاین‌رو ازدواج با آنها حرام است. از نظر فقیهان، خواهرزن نامحرم است اما ازدواج با او تا زمانی که زن زنده باشد یا طلاق نگرفته باشد، جایز نیست. همچنین ازدواج با برادرزاده و خواهرزاده زن بدون اجازه او جایز نیست.
ازدواج، وطی به شبهه، زنا، نگاه و لمس کنیز از اسباب محرمیت سببی‌اند.
مفهوم‌شناسی
مَحرَمیت سَبَبی ایجاد رابطه خویشاوندی بین زن و مرد و برخی از خویشاوندان آنها به‌واسطه ازدواج، وطی به شبهه و زنا است[۱] که از آن در کتب فقهی به مصاهرة تعبیر شده است.[۲]
اسباب محرمیت
به گفته فقیهان شیعه، محرمیت سببی به‌واسطه اسبابی ایجاد می‌شود:[۳]
- صیغه ازدواج (دائم و موقت)[۴]
- وطی به شبهه:[۵] شهید ثانی احکام محرمیت همچون نگاه کردن را به موجب وطی به شبهه جایز ندانسته است.[۶]
- زنا: محمدحسن نجفی در کتاب جواهر الکلام، زنا را نیز از جمله اسباب محرمیت سببی دانسته است.[۷]
- نگاه و لَمْس کردن:[۸] به گفته آیت الله مکارم شیرازی این مسئله امروزه مورد ابتلاء نیست زیرا این مسئله غالباً پیرامون کنیز مطرح شده است.[۹]
احکام و مصادیق
فقیهان شیعه، ازدواج با محارم سببی همچون مادر زن را حرام ابدی دانسته‌اند.[۱۰] ازدواج با خواهر زن (تا زمانی که خواهرش در عقد او یا زنده باشد)[۱۱] و برادر زاده و خواهر زاده زن بدون اجازه او جایز نیست.[۱۲]
نگاه کردن به محارم سببی و آشکار شدن زیور آلات، توسط آنها جایز است.[۱۳] محرمیت سببی یکی از عوامل ارث بردن دانسته شده است که بواسطه صیغه ازدواج بین زن و مرد ایجاد می‌شود.[۱۴] به باور فقیهان شیعه، محارم سببی عبارتند از:
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۷۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۳۴۸.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۸۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۳۴۹.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۸۱.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۳۰۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۳۶۷.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۸۱.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۰-۱۳۸۱ش، ج۴، ص۱۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۳۴۹.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۸۹.
- ↑ سیستانی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۸.
- ↑ طباطبائی یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۱۷-۳۱۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۹، ص۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۳۴۹.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۳۱.
- ↑ سیستانی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۷.
- ↑ سیستانی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۷.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۰-۱۳۸۱ش، ج۳،ص۱۳۲.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۳۱.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۳۱.
- ↑ «پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی»
منابع
- سیستانی، علی، منهاج الصالحین، قم، مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی، ۱۴۱۵ق.
- شهید ثانی، مسالک الاَفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاِسلامیة، ۱۴۱۳ق.
- طباطبائی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، دفتر نشر اسلامی (جامعه مدرسین)، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب، ۱۳۸۰-۱۳۸۱ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- «پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی»، تاریخ بازدید ۱۸ آذر ۱۴۰۲ش.