مَهْرُ الْمِثْل نوعی از مهریه است. این مهریه در مواردی چون عدم تعیین مهریه در عقد دائم، آمیزش به شبهه و مبهم‌بودن مهریه به زن تعلق می‌گیرد. در تعیین مقدار آن به زنان هم‌شأن او مراجعه می‌شود.
طبق قانون مدنی ایران اگر تعیین مهریه به زن واگذار شود، او حق ندارد بیشتر از مهرالمثل را معین نماید. مهرالمثل فقط مربوط به عقد دائم است.
مفهوم‌شناسی
مهر المثل یکی از انواع مهریه و به معنای ارزیابی زن برای شناخت مقدار مهریه او است.[۱] چنین مهریه‌ای هنگامی مطرح می‌شود که در عقد دائم مهر المسمی مشخص نشده و نزدیکی هم صورت گرفته است.[۲] برای تعیین آن به زنان هم‌شأن آن زن مراجعه می‌شود،[۳] یعنی در تعیین مقدار مهر المثل معیارهایی چون جایگاه خانوادگی، زیبایی، سن، بکارت، دارایی و هر ویژگی دیگری که به واسطه آن جایگاه زن متفاوت می‌شود لحاظ می‌گردد.[۴]
موارد تعلق
در موارد زیر مهر المثل به زن تعلق می‌گیرد:
- در عقد دائمی که مهریه تعیین نشده و آمیزش صورت گرفته است.[۵]
- در صورت آمیزش به شبهه، مهر المثل به زن تعلق می‌گیرد،[۶] به شرطی که شبهه برای دو طرف یا زن به تنهایی پدید آمده باشد؛ اما در صورت آگاهی زن از حرمت، مهر المثل ساقط می‌شود.[۷] [یادداشت ۱]
- در صورتی که مهریه مبهم و نامشخص باشد. به عنوان مثال، مهریه تعلیم یکی از سوره‌های قرآن باشد بدون اینکه آن سوره تعیین شود، این مهریه باطل می‌شود و اگر آمیزش رخ داده باشد مهر المثل به عهده مرد است.[۸]
- اگر مردی مرتد شود و نداند که حق نزدیکی با همسرش را ندارد و با او نزدیکی کند، فقهایی مانند شیخ طوسی گفته‌اند که این مرد علاوه بر مهر‌المسمی (مهریه‌ای که در هنگام عقد تعیین می‌نمایند)، مهر المثل را نیز باید پرداخت نماید.[۹]
- اگر زوجین مسلمان شوند یا مرد به تنهایی مسلمان شود، برخی فقها معتقدند که همسری آن‌ها فسخ می‌شود و اگر نزدیکی صورت گرفته باشد، مهر المثل به زن تعلق می‌گیرد.[۱۰]
- مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه معتقد است مهریه‌های غیر متعارف مثل هزار سکه بهار آزادی، باطل و به مهر المثل تبدیل می‌شوند.[۱۱]
احکام فقهی
برخی از احکام فقهی مربوط به مهر المثل عبارتند از:
احکام حقوقی
مطابق با ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی اگر در ازدواج دائم مهریه تعیین نشود یا عدم مهریه شرط شود، عقد صحیح است؛ اما باید تکلیف مهریه تعیین شود. اگر هنوز آمیزش رخ نداده باشد زن و مرد می‌توانند درباره مقدار آن توافق کنند؛ اما اگر قبل از توافق آمیزش صورت گرفته باشد، زن مستحق مهر المثل است.[۱۴] همچنین مطابق با ماده ۱۰۹۰ قانون مدنی اگر تعیین مهریه به زن واگذار شود، او نمی‌تواند بیش از مهر المثل معین نماید.[۱۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مدرسی، احکام خانواده و آداب ازدواج، ۱۳۸۸ش، ص۱۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۲ش، ج۶، ص۳۹.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۲ش، ج۶، ص۴۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۳۱، ص۵۲.
- ↑ شبیری زنجانی، کتاب النکاح، مؤسسه رای‌پرداز، ج۹، ص۳۱۱۱.
- ↑ طباطبائی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۰۸؛ شبیری زنجانی، کتاب النکاح، موسسه رای‌پرداز، ج۴، ص۱۲۵۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۳۲، ص۳۷۸-۳۷۹.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۶۹.
- ↑ شبیری زنجانی، کتاب النکاح، موسسه رای پرداز، ج۱۷، ص۵۶۰۰.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الأفهام، ۱۴۲۵ق، ج۸، ص۱۶۲.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۳۱، ص۱۲۴.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۱.
- ↑ محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۱.
یادداشت
منابع
- شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب النکاح، قم، موسسه رای پرداز، بی‌تا.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، چاپ سوم، ۱۴۲۵ق.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۴ش.
- مدرسی، سید محمدتقی، احکام خانواده و آداب ازدواج، قم، انتشارات محبان الحسین، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسة الامام امیر المؤمنین، ۱۳۸۲ش.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق محمود قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، موسسة دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۹۰ش.
پیوند به بیرون