همسر لوط، زن لوط پیامبر که در قرآن از او به‌عنوان نمونه بارز کفر یاد شده است. طبق آیه ۱۰ سوره تحریم، او به همسر خود به عنوان پیامبر خیانت کرد. طبق گفته مفسران، منظور از خیانت، افشای اسرار پیامبر و همکاری با کافران بود. مفسران شیعه و برخی از مفسران اهل‌سنت بر این عقیده‌اند که خدا با بیان این موضوع، به عایشه و حَفْصه، دو همسر پیامبر اکرم(ص) نسبت به خیانت به وی هشدار داده است.
| همسر لوط پیامبر | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام | مورد اختلاف بین والهه، واهله، والعه... |
| خویشاوندان سرشناس | لوط (همسر) |
| زادگاه | سدوم |
| محل زندگی | سدوم |
| وفات | در عذاب قوم لوط |
| اطلاعات دیگر | |
| مرتبط | قوم لوط |
همسر لوط به دلیل کفر و خیانت، همانند قوم لوط مورد عذاب الهی قرار گرفت؛ اما لوط و دخترانش از شهر خارج شده و از عذاب مصون ماندند. در تورات آمده است که همسر لوط به دلیل نگاه کردن به پشت سر به ستونی از نمک تبدیل گردید و سخنی از خیانت و کفر او به میان نیامده است. برخی پژوهش‌ها انتساب برخی از آثار سنگی یا نمکی به همسر لوط را رد کرده‌اند.
معرفی و جایگاه
همسر لوط، همسر یکی از پیامبران است که در قرآن از او با عنوان همسر لوط و در برخی آیات با عنوان پیرزنی که به همراه قوم لوط دچار عذاب شد، از او یاد شده است.[۱] او با این که همسر پیامبر بود؛ اما در ردیف کافران قرار گرفته است.[۲] برخی نیز او را منافقی دانسته‌اند که در ظاهر، خود را مؤ‌من نشان می‌داد؛ ولی در باطن کافر بود.[۳] گفته شده است که همسر لوط از ابتدا کافر نبود؛ بلکه بعد از نبوت لوط به گمراهی کشیده شد.[۴]
برای همسر لوط نام‌های مختلفی همچون والهه، والعه،[۵] واهله[۶] و واغله ذکر شده است.[۷] او از اهلی شهر سَدوم بود که حضرت لوط پس از ورود به آن شهر، با او ازدواج کرد.[۸] این شهر و چند شهر نزدیک به آن، محدوده فعالیت حضرت لوط به شمار می‌رفت که در قرآن به مجموع آنها مُؤتَفِکات گفته شده است.[۹]
نمونه بارز کفر
در قرآن هفت بار از همسر لوط سخن به میان آمده است.[۱۰] در آیه ۱۰ سوره تحریم او را به عنوان نمونه بارز کفر معرفی شده است؛[۱۱] چرا که او تحت سرپرستی یک پیامبر قرار داشت؛ اما دچار کفر و نفاق گردید و این پیوند خانوادگی سودی برای او نداشت و در نهایت اهل دوزخ شد.[۱۲]
خیانت
قرآن کریم در آیه ۱۰ سوره تحریم همسر لوط را به عنوان خیانت‌کار معرفی کرده است.[۱۳] به‌گفته مفسران قرآن که برخی نیز ادعای اجماع بر آن دارند، خیانت همسر لوط، همکاری با دشمنان او و کفر و افشای اسرار بوده است؛ نه به معنای آلوده شدن به گناهان منافی عفت.[۱۴]
ابن‌عباس خیانت همسر لوط را باخبر ساختن قوم لوط از حضور مهمان در خانه این پیامبر عنوان کرده است.[۱۵] براساس نقل تبیان ابن‌عباس همسر نوح و لوط را منافق دانسته و نتیجه نفاقشان (ایمان نداشتن) را دیوانه خواندن نوح و خبر دادان از حضور مهمانان (حضور فرشتگان به صورت جوانانی زیبارو) بوده است.[۱۶]
مفسران قرآن هدف از بیان این مطلب را هشدار دادن به دو همسر حضرت محمد(ص) دانسته‌اند که اسرار او را افشا کردند. این هشدار بدین معنا است که همسر پیامبر بودن به تنهایی نمی‌تواند مانع عذاب آنان شود.[۱۷] مُقاتل بن سلیمان، از (وفات ۱۵۰ق)[۱۸] و برخی دیگر از مفسران اهل‌سنت تصریح دارند که خدا با این آیات، به عایشه و حَفْصه نسبت به اقدام علیه پیامبر و گرفتار شدن به عذاب الهی هشدار داده است.[۱۹]
عذاب الهی
بنا بر برخی روایات، هنگامی که فرشتگانِ عذاب، به صورت چند مرد جوان به خانه لوط آمدند، همسر لوط به مردم شهر خبر داد که مردانی بسیار زیبا به خانه لوط آمده‌اند.[۲۰] قوم لوط برای تجاوز به این افراد از هر طرف به خانه او هجوم آوردند. آنها وارد خانه لوط شدند و جبرئیل به اذن الهی قدرت بینایی را از آنان گرفت.[۲۱] لوط به همراه همسر و دخترانش از شهر خارج شد. همسر لوط در میان راه متوجه نابودی قوم خود شد. او از این بابت متأثر گردید و روی خود را به سمت آنها برگرداند. در همین حال سنگی آمد و او را از بین برد.[۲۲] برخی نیز معتقدند که همسر لوط در شهر ماند و همان‌جا دچار عذاب گردید.[۲۳]
طبق نقلی که برخی از راویان آن، متهم به دروغگویی و جعل حدیث هستند،[۲۴] ابوالجَلْد از تابعین، مجسمه سنگی همسر لوط را مشاهده کرده است. در این نقل ادعا شده است که این مجسمه ابتدای هر ماه حیض می‌شود.[۲۵] از جهتی دیگر برخی تحقیق‌ها حاکی از آن است که تصاویر منتشرشده از ستون نمکی یا ستون سنگی که برخی آن را منتسب به همسر لوط کرده‌اند، واقعیت ندارد؛ چرا که به گفته برخی زمین‌شناسان، عمر این آثار به چندین میلیون سال می‌رسد.[۲۶]
گزارش کتاب مقدس
به نوشته برخی محققان، در تورات سخنی از خیانت و کفر همسر لوط به میان نیامده است و تنها خطای او، توجه کردن به پشت سر عنوان شده است.[۲۷] در این کتاب آمده است که فرشتگان به خانه لوط در شهر سدوم رفتند. مردان این شهر به خانه لوط هجوم آوردند. فرشتگان، لوط و همسر و دو دخترش را از شهر بیرون بردند.[۲۸] یکی از فرشتگان گفت به پشت سر نگاه نکن. همسر لوط به پشت سر یعنی به سمت شهر نگاه کرد و بر اثر این کار، تبدیل به ستونی از نمک گردید.[۲۹] بنیامین التطلیلی، جهانگرد یهودی، می‌نویسد این ستون نمکی در فاصله دو فرسخی دریای سدوم قرار دارد.[۳۰]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۳۲۵-۳۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۳۱۳.
- ↑ ابن ابی‌زمنین، تفسیر القرآن العزیز، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۰۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۴، ص۴۲۵.
- ↑ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۸۴ق، ج۱۸، ص۲۰۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۶۴.
- ↑ نووی، تهذیب الاسماء واللغات، دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۷۳.
- ↑ مجلسی، حیاة القلوب، ۱۳۸۴ش، ۴۱۸.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۱۲، ص۵۳۷.
- ↑ پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ‌نامه علوم قرآن(دفتر تبلیغات اسلامی)، ۱۳۹۴ش، ص۸۲۰.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۷ش، ج۱۰، ص۱۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۳۱۳؛ حقی بروسوی، روح البیان، دار الفکر، ج۱۰، ص۶۹-۷۰.
- ↑ طوسی، التبیان، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۵۲.
- ↑ طوسی، التبیان، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۵۲؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۸۴ق، ج۱۸، ص۲۰۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۳۰۱.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، دار الفکر، ج۸، ص۲۲۸.
- ↑ طوسی، التبیان، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۵۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۳۰۰-۳۰۱؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۶۴.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۲۰۰۲م، ج۷، ص۲۸۱.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: بلخی، تفسیر مقاتل، ۱۴۲۳ق، ج۴، ص۳۷۹؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۵۷۴؛ الهرری، تفسیر حدائق الروح والریحان، ۱۴۲۱ق، ج۲۹، ص۴۵۶؛ طوسی، التبیان، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۵۲.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۱۲، ص۵۲۰؛ ابن عادل، اللباب فی علوم الکتاب، ۱۴۱۹ق، ج۱۱، ص۴۷۷.
- ↑ حقی بروسوی، روح البیان، دار الفکر، ج۴، ص۱۶۶-۱۶۹.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، دار الفکر، ج۴، ص۴۶۲؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۱۶؛ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط فی التفسیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۱۰۳.
- ↑ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۱۴۸؛ ابن‌کثیر، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۲۶۸.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۳ق، ج۲۲، ص۶۶.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، دار الفکر، ج۴، ص۴۶۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۵۰، ص۳۲۷.
- ↑ «تمثال امرأة لوط المزعوم تکون قبل الاستیطان البشري في المنطقة بملائین السنین... البحث عن واهلة لایزال جاریا علی موائد الشیطان»، وبگاه الرأی.
- ↑ المنصورفوری، رحمة للعالمین، ۱۴۱۸ق، ص۴۹۷.
- ↑ «کتاب مقدس، سِفر پیدایش، باب نوزدهم، آیه۳-۱۹»، انجمن کلیمیان تهران.
- ↑ «کتاب مقدس، سِفر پیدایش، باب نوزدهم، آیه۱۷-۲۶»، انجمن کلیمیان تهران.
- ↑ التطلیلی، رحلة بنیامین التطلیلی، ۲۰۰۲م، ص۲۵۳.
منابع
- ابن‌ابی زمنین، محمد بن عبدالله، تفسیر القرآن العزیز، قاهره، الفاروق الحدیثه، ۱۴۲۳ق.
- ابن‌عادل، عمر بن علی، اللباب فی علوم الکتاب، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، قصص الانبیاء، تحقیق مصطفی عبدالواحد، قاهره، مطبعه دار التألیف، چاپ اول، ۱۳۸۸ق.
- ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
- التطلیلی، بنیامین، رحلة بنیامین التطلیلی، ابوظبی، المجمع الثقافی، چاپ اول، ۲۰۰۲م.
- المنصورفوری، محمد سلیمان، رحمة للعالمین، ترجمه سمیر عبدالحمید ابراهیم، ریاض، دار السلام للنشر والتوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- الهرری، محمد امین، تفسیر حدائق الروح والریحان فی روابی علوم القرآن، بیروت، دار طوق النجاه، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- «برشیت-فصل نوزدهم»، وبگاه انجمن کلیمیان تهران، تاریخ بازدید: ۵ شهریور ۱۴۰۲ش.
- بلخی، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل واسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- «تمثال امرأة لوط المزعوم تکون قبل الاستیطان البشري في المنطقة بملائین السنین... البحث عن واهلة لایزال جاریا علی موائد الشیطان»، وبگاه الرأی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ دی ۱۳۸۳ش، تاریخ بازدید: ۶ شهریور ۱۴۰۲ش.
- پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ‌نامه علوم قرآن(دفتر تبلیغات اسلامی)، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش.
- حقی بروسوی، اسماعیل، روح البیان، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام التدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، بیروت، دار العلم للملائین، چاپ پانزدهم، ۲۰۰۲م.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق گروهی از محققان، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- طبری، محمد بن جریر، تفسیر الطبری جامع البیان عن تأویل آی القرآن، الجیزه، دار هجر للطباعه والنشر والتوزیع والاعلان، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- طوسی، جعفر بن محمد، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۵ش.
- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، قاهره، دار الکتب المصریه، چاپ دوم، ۱۳۸۴ق.
- مجلسی، محمدباقر، حیاة القلوب، تصحیح علی امامیان، قم، سرور، ۱۳۸۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش.
- نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء واللغات، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.