آیه ۷۴ سوره نساء
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره نساء |
| شماره آیه | ۷۴ |
| جزء | ۵ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | جهاد در راه خدا و ارزش شهادت |
| آیات مرتبط | آیه ۷۳ و ۷۵ سوره نساء |
آیه ۷۴ سوره نساء مسلمانان را به جهاد در راه خدا فرا میخواند و مجاهدان را کسانی معرفی میکند که دنیا را با آخرت معامله میکنند. خداوند در این آیه وعده داده است که این افراد، چه در نبرد پیروز شوند و چه شهید گردند، پاداشی بزرگ خواهند داشت.
مفسران بر این باورند که این آیه، مکمل آیه ۷۳ سوره نساء است که به خودداری منافقان از جهاد اشاره میکند. از دیدگاه تفسیری، اجر شهادت در این آیه برابر یا حتی بالاتر از پیروزی در میدان جنگ دانسته شده است. افزون بر این، مضمون آیه نشان میدهد که قرآن، جهاد را تنها در صورتی مقدس و مشروع میداند که در راه خدا و برای آزادی و نجات انسانها صورت گیرد.
برخی از فقیهان و مفسران نیز این آیه را دلیلی بر وجوب جهاد قلمداد کردهاند.
متن و ترجمه آیه
﴿فَلْيُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ وَمَنْ يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا ٧٤﴾ [نساء:74]﴿پس باید کسانی که زندگی دنیا را به آخرت سودا میکنند در راه خدا بجنگند و هر کس در راه خدا بجنگد و کشته یا پیروز شود به زودی پاداشی بزرگ به او خواهیم داد ٧٤﴾
بیان آیه
آیه ۷۴ سوره نساء مسلمانان را به مبارزه در راه خدا دعوت میکند.[۱] بر اساس این آیه، کسانی که دعوت خداوند به جهاد را میپذیرند، جان و مال خود را در راه خدا فدا میکنند و در مقابل، آخرت را برمیگزینند.[۲] در بخش پایانی آیه، خداوند وعده میدهد که مجاهدان، چه در میدان نبرد پیروز شوند و چه به شهادت برسند، پاداشی عظیم دریافت خواهند کرد.[۳]
مفسران، این آیه را ادامهای بر آیه ۷۳ سوره نساء دانستهاند؛ آیه پیشین، از امتناع منافقان درباره مشارکت در جهاد سخن میگوید.[۴] به تعبیر علامه طباطبایی، آیات قبل، مسلمانان را به جهاد فرا میخواند و کسانی را که در این راه تعلل میورزند یا برای رفتن به میدان امروز و فردا میکنند، نکوهش مینماید.[۵]
نکات آیه
مفسران ذیل آیه ۷۴ سوره نساء نکاتی را بیان کردهاند، از جمله:
- جهاد، توفیقی همگانی نیست؛[۶] بلکه تنها کسانی شایسته قرار گرفتن در شمار مجاهدان واقعی هستند که آماده معاملهای آگاهانه میان دنیا و آخرت باشند.[۷]
- در فرهنگ جهادگران مسلمان، شکست معنایی ندارد؛ زیرا چه پیروز شوند و چه به شهادت برسند، در هر حال موفق و سربلندند. این نگرش، روحیه مبارزه و مقاومت را در میان مسلمانان تقویت میکند.[۸]
- علامه طباطبایی معتقد است که خداوند ابتدا از شهادت و سپس از پیروزی یاد کرده است؛ زیرا ثواب کشته شدن در راه خدا، بیشتر و پایدارتر است.[۹] با اینحال، محسن قرائتی در تفسیر خود، پاداش شهید و رزمنده پیروز را یکسان دانسته است.[۱۰]
- بر اساس تفسیر نمونه، این آیه، جهادی را مقدس میشمارد که در راه خدا و نجات بندگان خدا باشد؛ نه جنگهایی که با انگیزه توسعهطلبی، تعصب، توحش یا استعمار شکل میگیرد.[۱۱]
وجوب جهاد
بر اساس تفسیر مجمع البیان، در عبارت «فَلْيُقٰاتِلْ فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ»، فعلِ امر بهکار رفته و این نوع فعل، نشانهای از وجوب است؛ بنابراین، مقصود آیه آن است که باید در راه دین خدا جهاد کنند.[۱۲] برخی از فقیهان نیز برای اثبات وجوب جهاد، به همین آیه استناد کردهاند.[۱۳]
گروهی دیگر از فقیهان با استناد به این آیه، تلاش کردهاند تا جهاد را در شمار ضروریات دین معرفی کنند.[۱۴]
پانویس
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۴۱۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البيان، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۱۵.
- ↑ طبرسی، تفسير جوامع الجامع، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۴۱۸.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۰۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۹.
- ↑ تقیزاده اکبری، جهاد در آیینه قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۴۱۹.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۰۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البيان، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۱۵.
- ↑ فاضل مقداد، كنز العرفان، المكتبه الحيدرية، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ نجفی جواهری، جواهر الكلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۱، ص۸؛ کاشفالغطاء، کشف الغطاء، مكتب الإعلام الإسلامی، ج۴، ص۲۹۴.
منابع
- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. نمایندگی ولی فقیه. پژوهشکده تحقیقات اسلامی، و تقیزاده اکبری، علی. ۱۳۸۶. جهاد در آینه قرآن، قم، زمزم هدایت.
- طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۵۲ش/۱۳۹۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، قم، حوزه علمیه قم، ۱۴۱۲ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۸ق.
- فاضل مقداد، ابوعبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، نجف، المکتبه الحیدریة، بیتا.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغرّاء، تهران، مکتب الإعلام الإسلامی، بیتا.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب إسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- نجفی جواهری، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.