آیه ۷۴ سوره نساء
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره نساء |
| شماره آیه | ۷۴ |
| جزء | ۵ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | جهاد در راه خدا و ارزش شهادت |
| آیات مرتبط | آیه ۷۳ و ۷۵ سوره نساء |
آیه ۷۴ سوره نساء، مسلمانان را به جهاد در راه خدا دعوت می‌کند و مجاهدان را افرادی معرفی می‌کند که دنیا را با آخرت معامله می‌کنند. خداوند در این آیه وعده می‌دهد که این افراد، چه در میدان نبرد پیروز شوند و چه شهید گردند، پاداشی بزرگ خواهند داشت. مفسران معتقدند که مفاد این آیه مکمل آیه ۷۳ سوره نساء است که به خودداری منافقان از جهاد اشاره می‌کند. به نظر مفسران، طبق این آیه اجر شهادت مساوی یا بالاتر از پیروزی است. همچنین طبق این آیه گفته شده که قرآن، جهاد را به شرطی مقدس می‌داند که در راه خدا و رهایی انسان‌ها باشد.
برخی از فقیهان و مفسران این آیه را نشانگر وجوب جهاد دانسته‌اند.
متن و ترجمه آیه
﴿فَلْيُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ وَمَنْ يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا ٧٤﴾ [نساء:74]﴿پس باید کسانی که زندگی دنیا را به آخرت سودا می‌کنند در راه خدا بجنگند و هر کس در راه خدا بجنگد و کشته یا پیروز شود به زودی پاداشی بزرگ به او خواهیم داد ٧٤﴾
بیان آیه
آیه ۷۴ سورۀ نساء مسلمانان به مبارزه در راه خدا دعوت می‌کند.[۱] طبق این آیه کسانی که دعوت خداوند به جهاد را می‌پذیرند، جان و مال خود را در راه خدا می‌بخشند و آنها را در مقابل آخرت مى‌فروشند.[۲] در پایان آیه نیز خداوند به كسانى كه در راه خدا پيكار می‌كنند وعده داده که چه در جنگ پيروز شوند چه کشته شوند، به آنها پاداشى بزرگ إعطا خواهد كرد.[۳]
مفسران این آیه را دنباله‌ای بر آیۀ ۷۳ سورۀ نساء دانسته‌اند که دربارۀ خوددارى منافقان از شركت در جهاد است.[۴] به گفتۀ علامه طباطبایی، آیات قبل، مسلمانان را به جهاد دعوت مى‌كرد و كسانى كه از آن گریزان بودند یا براى رفتن به جهاد امروز و فردا مى‌كردند را مذمت مى‌نمود.[۵]
نکات آیه
مفسران ذیل آیه ۷۴ سوره نساء نکاتی را بیان کرده‌اند؛ از جمله:
- جهاد، توفيقى است كه به همۀ مسلمانان داده نمى‌شود؛[۶] بلکه فقط كسانى مى‌توانند جزء مجاهدان واقعى باشند كه آماده معاملۀ دنیا با آخرت باشند.[۷]
- طبق این آیه، در فرهنگ جهادگران مسلمان شکست معنایی ندارد؛ چرا که چه بر دشمن غلبه کنند و چه شهید شوند، پیروز هستند. همین امر باعث تقویت روحیۀ مبارزه در میان مسلمانان می‌شود.[۸]
- علامه طباطبایی معتقد است که خداوند اول از شهادت نام می‌برد و بعد از آن از غلبه و پیروزی سخن می‌گوید؛ زیرا ثواب كشته شدن بيشتر و پايدارتر است.[۹] با این حال محسن قرائتی، طبق این آیه پاداش مجاهد شهيد و رزمنده پيروز را يكسان دانسته است.[۱۰]
- طبق تفسیر نمونه، این آیه جهادى را مقدس شمرده شده است كه در راه خدا و نجات بندگان خدا باشد، نه جنگ‌هايى كه به خاطر توسعه‌طلبى، تعصب، توحش و استعمار هستند.[۱۱]
وجوب جهاد
طبق تفسیر مجمع البیان، در عبارت «فَلْيُقٰاتِلْ فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ» فعل امر به كار رفته است و فعل امر نشانگر وجوب است، بنا بر اين مقصود اين است كه: بايد در راه دين خدا جهاد كنند.[۱۲] برخی فقیهان نیز از این آیه برای اثبات وجوب جهاد استفاده کرده‌اند.[۱۳] بعضی دیگر از فقهیان، از این آیه استفاده کرده‌اند تا اثبات کنند که جهاد جزو ضروریات دین است.[۱۴]
پانویس
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۴۱۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البيان،۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۱۵.
- ↑ طبرسی، تفسير جوامع الجامع، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۴۱۸.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۰۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴ ، ص۹.
- ↑ تقی‌زاده اکبری، جهاد در آیینه قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۴۱۹.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۰۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴ ، ص۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البيان،۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۱۵.
- ↑ فاضل مقداد، كنز العرفان في فقه القرآن، المكتبه الحيدرية، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ النجفی جواهری، جواهر الكلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۱، ص۸؛ کاشف‌الغطاء، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، مكتب الإعلام الإسلامي، ج۴، ص۲۹۴.
منابع
- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. نمایندگی ولی فقیه. پژوهشکده تحقیقات اسلامی، و تقی‌زاده اکبری، علی. ۱۳۸۶. جهاد در آینه قرآن. ۲ ج. قم - ایران: زمزم هدایت.
- طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۵۲ش/۱۳۹۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، قم، حوزه علمیه قم، ۱۴۱۲ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۸ق.
- فاضل مقداد، ابوعبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، نجف، المکتبه الحیدریة، بی‌تا.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغرّاء، تهران، مکتب الإعلام الإسلامی، بی‌تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب إسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- نجفی جواهری، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.