 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
حیض، قاعدگی، یا عادت ماهیانه، (پِریود) به جاری‌شدن خون حیض از رحم بانوان از دوران بلوغ تا یائسگی گفته می‌شود. زن در این مدت «حائض» بوده و احکام فقهی ویژه‌ای دارد، از جمله حرام بودن کارهای مشروط به طهارت.
قرآن خون حیض را نوعی اذیت و رنج معرفی کرده و آمیزش جنسی در این شرایط را ممنوع کرده است. پس از پایان عادت ماهیانه، غسل حیض برای برخی کارها واجب می‌شود.
خون حیض
از مجرای رحم زن ممکن است خون‌های متفاوتی با احکام متفاوت خارج شود: خون ناشی از زخم، خون ناشی از زایمان (نِفاس)، خون استحاضه و خون حیض. خون حیض معمولا تیره‌رنگ و غلیظ است.
با توجه به اختلاف حکم خونی که از رحم جریان می‌یابد، ملاک‌ها و شرایطی برای تشخیص خون حیض در فقه قرار داده شده است.
احکام حائض
قرآن در آیه ۲۲۲ سوره بقره خون حیض را مایه رنج و ناراحتی دانسته و نزدیکی در این حالت را ممنوع کرده است.[یادداشت ۱] در دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل، ۳۷۵ حدیث درباره احکام حیض جمع آوری شده است و بر همین اساس احکام خاص حائض عبارتند از:
- همه چیزهایی که بر جُنُب حرام است بر حائض نیز حرام است، مانند توقف در مسجد، قرار دادن چیزی در مسجد، عبور از مسجد الحرام و مسجد النبی، لمس نام خدا و آیات قرآن، عبادت‌های مشروط به طهارت مانند نماز، روزه، طواف و اعتکاف.[۱] قضای نمازهای روزانه بر حائض واجب نیست ولی قضای روزه ماه رمضان بر او واجب است.[۲]
- حرام بودن خواندن سوره‌هایی که سجده واجب دارند.[۳]
- نزدیکی کردن در این مدت هم بر زن و هم بر مرد حرام است و بیشتر فقیهان معتقدند کفاره نیز دارد.[۴]
- طلاق دادن زن حائض باطل است.[۵]
- پس از پایان عادت ماهیانه، غسل حیض برای انجام عباداتی مثل نماز و روزه واجب می‌شود. [۶]
مکروهات
در زمان حیض انجام برخی کارها کراهت دارد:[۷]
- به همراه داشتن قرآن
- خواندن قرآن (سوره‌های سجده‌دار حرام است)
- دست زدن به حاشیه آیات قرآن
مستحبات
مستحب است زن حائض در وقت نماز، خود را از خون پاک نماید و با وضو در مکان نماز خود مشغول ذکر و دعا و صلوات شود.[۸]
غسل حیض
پس از پایان دوره عادت ماهانه، غسل حیض برای انجام عبادات مشروط به طهارت یا کارهایی مانند توقف در مسجد که نیاز به طهارت از حیض، نفاس، استحاضه یا جنابت دارند واجب می‌شود.[۹] این غسل مانند غسل جنابت بوده و تنها در نیت با آن تفاوت دارد. بر اساس فتوای بیشتر مراجع تقلید، برای نماز علاوه بر این غسل، وضو هم باید گرفت.[۱۰]
تأخیر عادت برای زیارت
همه چیزهایی که بر جُنُب حرام است بر زنی که در عادت ماهیانه قرار دارد نیز حرام است. فتوای گروهی از مراجع تقلید[۱۱] عدم جواز توقف در حرم امامان برای حائض و جنب است. تعدادی از زائرینی که به کربلا، نجف، مکه یا مدینه می‌روند برای اینکه راحت‌تر به اعمال عبادی خود برسند با استفاده از قرص، زمان عادت ماهیانه خود را به تأخیر می‌اندازند. چنین کاری اگر ضرر قابل توجهی برای سلامتی شخص نداشته باشد اشکالی ندارد.[۱۲]
بانوان طاهره
در حدیثی از پیامبر(ص)، «بَتول» به معنای بانویی است که خون نمی‌بیند. در این حدیث، حضرت مریم و حضرت فاطمه(س) بتول خوانده شده‌اند.[۱۳]
امام باقر(ع) «طاهره» را یکی از القاب حضرت فاطمه(س) و به معنای کسی دانسته که از هر آلودگی پاک بوده و هرگز خون حیض و نِفاس نبیند.[یادداشت ۲]امام صادق (ع) در روایتی درباره (ازواج مطهره) در آیه ۵۷ سوره نساء زنان بهشتی را پاک از هر ناپاکی معرفی کرده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۲۹۳
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۳، ص۲۵۱-۲۵۲
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۳، ص۲۲۳-۲۲۵
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۳، ص۲۲۵- ۲۳۰
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۳۲، ص۲۹-۳۰
- ↑ «احکام بانوان (جدید) وظیفه حائض پس از پایان عادت»، وبگاه مکارم شیرازی.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۷۷
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۷۶
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۶۶
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۶۶
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۳۵۵
- ↑ [۱][۲] و پورتال انهار
- ↑ صدوق، علل الشرایع، مکتبة الداوری، ص۱۸۱؛ قندوزی، ینابیع المودة، ج۲، ص۳۲۲
- ↑ بحرانی، البرهان في تفسير القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۰.
یادداشت
- ↑ وَیسْأَلُونَک عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًی فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ وَ لاتَقْرَبُوهُنَّ حَتَّیٰ یطْهُرْنَ (و از تو درباره حیض می‌پرسند، بگو آن مایه رنج است، پس در مدت حیض از زنان کناره بگیرید و با آنان نزدیکی نکنید تا پاک شوند.)
- ↑ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ(ع) قَالَ: إِنَّمَا سُمِّیتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ الطَّاهِرَةَ لِطَهَارَتِهَا مِنْ کلِّ دَنَسٍ وَ طَهَارَتِهَا مِنْ کلِّ رَفَثٍ وَ مَا رَأَتْ قَطُّ یوْماً حُمْرَةً وَ لانِفَاساً. مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۶
منابع
- «احکام بانوان (جدید) وظیفه حائض پس از پایان عادت»، وبگاه مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۳ شهریور ۱۴۰۲ش.
- بحرانی، سید هاشم، البرهان في تفسير القرآن، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- توضیح المسائل مراجع، دفتر انتشارات اسلامی.
- خمینی (امام)، سید روح الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش.
- صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۸۵ق.
- قندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، قم، اسوه، ۱۴۲۲ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مزداپور، کتایون، شایست نشایست، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۹ش.
- نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام، انتشارات دایرة المعارف فقه اسلامی.