رابطه نامشروع
 | مقالات ویکیشیعه با رویکرد «ارتباط با مکتب اهلبیت» نوشته می‌شوند. برای آگاهی از دیگر ابعاد موضوع، منابع دیگر را جویا شوید. |
رابطه نامشروع هر نوع رابطه با قصد لذت جنسی است که بین یک فرد با فردی غیر از همسرش برقرار شود. از نظر فقیهان، هر نوع استمتاع از غیرهمسر و کنیز، اعم از انسان و حیوان، هم‌جنس یا غیر‌همجنس، محرم یا نامحرم، جزو روابط نامشروع محسوب شده و حرام است و برخی از آنها گناه کبیره شمرده می‌شوند. به جز برخی گناهان مثل زنا و لواط که در احکام شرعی مجازات معینی به نام حد دارند، بغل‌کردن، بوسیدن، نگاه شهوت‌آلود و هر رابطه‌ای که زمینه‌ساز رابطه جنسی باشد، نیز رابطه نامشروع به شمار می‌رود. تصریح شده است که رابطه نامشروع لزوما با تماس جسمی همراه نیست و ارتباطات دیگر مثل خلوت‌کردن، پیام‌دادن و حتی رابطه در فضای مجازی را نیز شامل می‌شود. در فقه اسلامی برای رابطه غیرمشروعی که به زنا منجر نشود، مجازات تعزیری تا ۹۹ ضربه شلاق تعیین شده است.
پژوهشگران از پیامدهای اجتماعی رابطه نامشروع به مواردی چون کاهش آرامش روانی، افزایش طلاق و فروپاشی خانواده، کاهش ازدواج در جامعه، سقط جنین و ضعف ایمان اشاره کرده‌اند.
اهمیت
رابطه نامشروع و عمل منافی عفت، به‌معنای بهره‌وری جنسی از غیر همسر، عملی است غیر زنا، که از نظر فقهی حرام و از نظر حقوق جرم‌انگاری شده است و مجازات دارد.[۱] این روابط در اسلام جزو گناهان شمرده شده و برخی از این روابط جزو گناهان کبیره است.[۲] در فقه اسلامی برای روابط نامشروع کمتر از زنا، مانند بوسیدن و هم‌خوابی با نامحرم، مجازات تعزیر مقرر شده است[۳] که قانون مجازات اسلامی، آن را تا ۹۹ ضربه شلاق تعیین کرده است.[۴]
گفته شده آیاتی از قرآن مثل ۱۵۱ انعام، ۹۰ نحل و ۳۳ اعراف که مسلمانان را از انجام کارهای زشت (فواحش) پرهیز داده است، در واقع از نزدیک‌شدن به همه اقسام روابط جنسی مانند زنا، لواط و مساحقه نهی کرده است[۵] و اگر هم منظور هر کار زشتی باشد شامل این نوع رابطه هم می‌شود.[۶]
پیامدهای روابط نامشروع
محققان و نویسندگان پیامدهایی را برای روابط نامشروع برشمرده‌اند، از جمله آن‌که کیان و بقای خانواده را تهدید می‌کند و موجب گسترش منکرات و مفسده‌های اجتماعی در جامعه می‌شود.[۷] ناصر مکارم شیرازی کاهش آمار ازدواج را در صورت افزایش روابط نامشروع میان زن و مرد در یک جامعه حتمی می‌داند.[۸] مرتضی مطهری، اسلام‌شناس شیعی در صورت آزادی روابط نامشروع در جامعه، ازدواج در آن را پایان آزادی زن و مرد و آغاز محرومیت و محدویت توصیف می‌کند.[۹]
کاهش آرامش روانی نیز از پیامدهایی روابط نامشروع است که مطهری بر آن تأکید کرده است.[۱۰] سقط جنین،[۱۱] افزایش فرزندان نامشروع،[۱۲] سرکوب استعدادهای نوجوانان و جوانان و افت تحصیلی با سرگرم‌شدن به ارتباطات نامشروع و ضعف ایمان و سلب جذابیت امور معنوی[۱۳] نیز از آثار زیان‌بار روابط نامشروع دانسته شده است.
مفهوم‌شناسی
رابطه نامشروع غیر از زنا، لفظ فراگیری است که می‌تواند مصداق‌های متعددی داشته باشد؛ زیرا هرگونه برقراری ارتباط خارج از محدوده شرعی که به حد دخول نرسد، رابطه نامشروع است.[۱۴] بنابر گزارش پژوهشگران، اصطلاح «رابطه نامشروع» در فقه مذاهب اسلامی وجود ندارد،[۱۵] چنان‌که در قوانین جزایی ایران یا شیعیان افغانستان هم تعریف مشخصی برای این واژه ذکر نشده و فقط مصادیق و نمونه‌های آن را برشمرده و مجازات آن را معین کرده‌اند.[۱۶]
در دین اسلام رابطه نامشروع هر عملی است که بر اساس آیات یا روایات حرام‌بودن آن مشخص شده باشد، بنابر این رابطه جنسی بین افراد هم‌جنس نیز رابطه نامشروع است.[۱۷] گروهی از فقیهان شیعه مانند صافی گلپایگانی، علوی گرگانی و مکارم شیرازی رابطه نامشروع را هرگونه ارتباط جنسی و دارای مفسده دانسته‌اند که باعث لذت جنسی یا زمینه‌ساز آن باشد.[۱۸] بر اساس این تعریف، رابطه نامشروع به رابطه فیزیکی منحصر نیست و شامل ارتباط عاشقانه پیامکی و... نیز می‌شود.[۱۹] بااین‌حال برخی همچون شبیری زنجانی و محفوظی از مراجع تقلید تنها رابطه بدنی جنسیِ غیرشرعی را رابطه نامشروع می‌دانند که موارد آن در فقه آمده باشد. البته این گروه هم رابطه پیامکی را به دلیل تحریک شهوت و مفسده حرام می‌دانند، ولی معتقدند اصطلاح رابطه نامشروع برگرفته از عرف بوده و در چنین نمونه‌هایی صدق نمی‌کند.[۲۰]
تعریف قانونی
به گفته برخی حقوق‌دانان رابطه نامشروع در مقابل رابطه مشروع قرار دارد؛ رابطه مشروع رابطه‌ای است که در پی برقراری زوجیت میان زن و شوهر به وجود می‌آید. بنابر این هر عملی که تنها برای زن و شوهر مشروع است، اگر توسط غیر زن و شوهر انجام شود، رابطه نامشروع تلقی می‌شود.[۲۱] گفته شده در فقه و حقوق نسبت به مفهوم رابطه نامشروع (به جز زنا) تعریف روشنی ارائه نشده است.[۲۲] و حتی ادعا شده در قوانین جزایی ایران جرمی به نام «رابطه نامشروع» که بتوان آن را تفهیم اتهام کرد وجود ندارد.[۲۳] از سوی دیگر برخی با تحلیل قوانین گفته‌اند بر اساس قانون اگر رابطه میان زن و مرد بالغ از طریق شرعی، یعنی جاری شدن صیغه ازدواج نباشد، آن رابطه نامشروع است.[۲۴] بر همین اساس نتیجه گرفته‌اند که رابطه نامشروع؛ رابطه‌ای است با قصد التذاذ جنسی که بیش از یک طرف دارد؛ ممکن است با رضایت باشد یا با اکراه و یا به‌زور؛ افراد مَحرَم یا نامحرم باشند؛ ممکن است بدون تماس جسمی باشد؛ و فرقی بین متأهل یا مجردبودن افراد نیست.[۲۵]
تفاوت با عمل منافی عفت
به گفته برخی حقوق‌دانان در قانون مجازات اسلامی در ایران رابطه نامشروع نه‌تنها تعریف نشده بلکه مقید به رابطه جنسی هم نشده است.[۲۶] بر همین اساس برخی نویسندگان با تفاوت گذاشتن بین دو عنوان رابطه نامشروع و عمل منافی عفت گفته‌اند عمل منافی عفت عبارت است از تماس جسمی و فیزیکی میان مرد و زن نامحرم به قصد لذت‌بردن (بدون دخول)، ولی رابطه نامشروع گسترده‌تر است و شامل هر گونه ارتباط میان زن و مرد نامحرم با قصد لذت‌بردن می‌شود.[۲۷] مکارم شیرازی عمل منافی عفت را عملی مخالف با پاکدامنی و طهارت دانسته است. علوی گرگانی آن را عملی می‌شمارد که بر خلاف سیره متشرعه یا دستورات اخلاقی و احکام بوده و موجب شکسته‌شدن حریم‌ها در امور جنسی در سطح جامعه شود.[۲۸]
مصادیق رابطه نامشروع
روابط نامشروع را شامل کلیه روابط منافی عفت دانسته‌اند.[۲۹]و گفته شده رابطه نامشروع هرگونه ارتباط است که به قصد ارضای تمایلات جنسی باشد مثل تماس تلفنی، خلوت‌کردن با یکدیگر، رفتن به محل‌هایی که کسی نمی‌تواند وارد شود.[۳۰] به گفته برخی نویسندگان از رویه محاکم در ایران چنین به دست می‌آید که هر نوع رابطه جنسی تام یا ناقص (به جز مواردی که زنا ثابت شود) تا مقدمات روابط جنسی، و حتی ارتباط جزئی مثل گفت‌وگوی پنهانی با نامحرم از مصادیق روابط نامشروع محسوب می‌شوند.[۳۱] این رابطه ممکن است از طریق شبکه‌های مجازی، کافی‌شاپ‌ها یاقدم زدن در پارک‌ها یا غیره صورت گیرد.[۳۲]
بر اساس یک پژوهش در پرونده‌های قضایی در ایران جرائم مربوط به روابط نامشروع را شامل زنای غیرمحصنه، زنای محصنه، زنای به عنف، اغفال یا ربودن زنان، قوادی یا دایر کردن مراکز فساد، دایرکردن مجالس لهو و لعب، لواط،[۳۳] تفخیذ، مساحقه، تقبیل یا بوسیدن، و بغل‌کردن،[۳۴] بوده است.
گونه‌های رابطه نامشروع در فقه اسلامی
مواردی از رابطه نامشروع و احکام آنها در آثار فقیهان شیعه آمده است، از جمله:
- زنا: زنا از گناهان کبیره[۳۵] و حرمت آن از بدیهیات دینی[۳۶] است. فقیهان شیعه شکل جدیدی از رابطه نامشروع با نام ازدواج سفید را هم در حکم زنا دانسته‌اند.[۳۷] حَدّ زنا مجازاتی است که در دین اسلام برای زنا در نظر گرفته شده است.[۳۸]
- نگاه حرام: نگاه از روی شهوت به هر کسی غیر از همسر.[۳۹]
- لمس بدن نامحرم جز در موارد اضطرار مانند معالجه و نجات جان انسان.[۴۰]
- هر نوع استمتاع و لذت‌جویی از غیرهمسر و کنیز، اعم از انسان و حیوان[۴۱] هم‌جنس یا غیر هم‌جنس به صورت لواط،[۴۲] مساحقه،[۴۳] هم‌خوابگی، بوسیدن، نگاه و جز آنها حرام و جزو روابط نامشروع است.
رابطه نامشروع در فضای مجازی
مصادیق جدیدی برای روابط نامشروع نیز گفته شده است مثل هرزه‌نگاری (پورنوگرافی)، روسپی‌گری، نگاه شهوت‌آلود و آزاردهنده، پیامک‌دادن و چت‌کردن، اختلاط، هم‌جنس‌بازی، هرزه‌گویی تلفنی، مالش‌گری جنسی و مبدل‌پوشی.[۴۴] چت، گفتگوی تلفنی یا اینترنتی با فرض لذت جنسی یا با ترس وقوع در آن از دیدگاه مراجع تقلیدی مثل صافی گلپایگانی و سیستانی حرام اعلام شده است.[۴۵] گفته شده نوشتن مطالب تحریک‌کننده جنسی در قالب پیامک و نامه می‌تواند جزو مصادیق رابطه نامشروع محسوب شود.[۴۶] ارسال محتوای جنسی مجرمانه در شبکه‌های اجتماعی در قالب فیلم، عکس، استیکر و .. هم در صورت تحریک جنسی در فضای واقعی برای فرد گیرنده ممکن است مجازات رابطه نامشروع را در پی داشته باشد.[۴۷]
پیشگیری و درمان
برخی محققان علوم دینی به راهکارهای پیشگیری از ارتکاب روابط نامشروع و درمان آن پرداخته‌اند.
شیوه‌های پیشگیری
گفته شده اولین برنامه اسلام در مقابله با انحرافات جنسی، تقویت خویشتن‌داری و صفاتی چون عفت در افراد مسلمان است.[۴۸] مجموعه‌ای از احکام و توصیه‌های اسلامی همچون لزوم پرهیز از نگاه حرام، رعایت حجاب، حرمت لمس نامحرم، پرهیز از خلوت زن و مرد نامحرم و ممنوعیت گفتگوی تحریک‌آمیز در فضای حقیقی و مجازی را از راهکارهای پیشگیری از وقوع در روابط جنسی نامشروع دانسته‌اند.[۴۹] راهکار پیشگیرانه دیگر ازدواج دائم و موقت معرفی شده است.[۵۰] همچنین روزه‌داری، عفت در کلام، آگاهی از خطرات و پیامدهای رابطه نامشروع، پرهیز و مراقبت فرزندان در برابر دیدن صحنه‌های تحریک‌آمیز جنسی در جلوگیری از برقراری روابط نامشروع موثر است.[۵۱]
راهکار درمانی
اموری که گفته شده در درمان افراد مبتلایان به رابطه جنسی نامشروع کمک می‌کند عبارتند از؛
توبه، قطع ارتباطات ناسالم، تقویت اراده، دعا و استمداد از خدا، یاد مرگ و پایان لذت‌های دنیوی، برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت، ورزش‌کردن و تمرکز بر آن، پرهیز از تنهایی و گوشه‌گیری، مشورت با علما.[۵۲] مجازات مرتکبین به تناسب نوع ارتباط هم آخرین اقدام در زمینه درمانی بیان می‌شود.[۵۳]
پانویس
- ↑ حیدری، «وب و جرایم منافی عفت: واکافی رهیافت‌های حقوقی»، ص۲۱۴.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۲۷-۳۳۲.
- ↑ شیری، سقوط مجازات در حقوق کیفری اسلام و ایران، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۹-۱۲۰.
- ↑ مسعودی نیا، «روابط نامشروع در فضای مجازی از منظر فقه جزایی»، ص۶۳.
- ↑ صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۲۷۹ ـ ۲۸۰؛ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا و مجازات آن در فقه اسلامی و حقوق ایران و افغانستان»، ص۱۱۷.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۱۷.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۱۶.
- ↑ مسعودی نیا، «روابط نامشروع در فضای مجازی از منظر فقه جزایی»، ص۶۳.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۷۹ش، ص۸۳.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۷۹ش، ص۸۴ ـ ۸۷.
- ↑ سرخوش، «چند درصد سقط‌های جنین در کشور ناشی از روابط نامشروع است؟ | آمار عجیب از دست دادن تولدها در کشور به دلیل سقط جنین»، سایت همشهری آنلاین.
- ↑ فرشچی، «بحران کودکان نامشروع در غرب»، سایت روزنامه جام جم.
- ↑ جهان شیلا و سجادی، «بررسی روابط آزاد دختر و پسر و تأثیرات آن»، ص۵۰ ـ ۵۱.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۱۶.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۲۸.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۲۸.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۱۹.
- ↑ نوروز‌پور، «تبیین مفهومی و مصداقی دو عنوان منافی عفت و رابطه نامشروع در فقه و حقوق»، ص۱۱۳ ـ ۱۱۴.
- ↑ نوروز‌پور، «تبیین مفهومی و مصداقی دو عنوان منافی عفت و رابطه نامشروع در فقه و حقوق»، ص۱۱۲ ـ ۱۱۳.
- ↑ نوروز‌پور، «تبیین مفهومی و مصداقی دو عنوان منافی عفت و رابطه نامشروع در فقه و حقوق»، ص۱۱۴.
- ↑ مسعودی‌نیا، «رابطه نامشروع در فضای مجازی از منظر فقه جزایی»، ص۶۴.
- ↑ حیدری، «وب و جرایم منافی عفت: واکافی رهیافت‌های حقوقی»، ص۲۱۴.
- ↑ آرین، «مطالعه تطبیقی بررسی رابطه نامشروع در فقه و حقوق کیفری ایران»، ص۴۱.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۱۷.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۱۷.
- ↑ بداغی و احمدیه، «خلأهای قانونی و انحرافات اجتماعی»، ص۱۸۹.
- ↑ حیدری، «وب و جرایم منافی عفت: واکافی رهیافت‌های حقوقی»، ص۲۱۴.
- ↑ نوروز‌پور، «تبیین مفهومی و مصداقی دو عنوان منافی عفت و رابطه نامشروع در فقه و حقوق»، ص۱۱۲ ـ ۱۱۳.
- ↑ آرین، «مطالعه تطبیقی بررسی رابطه نامشروع در فقه و حقوق کیفری ایران»، ص۳۹.
- ↑ آرین، «مطالعه تطبیقی بررسی رابطه نامشروع در فقه و حقوق کیفری ایران»، ص۵۴.
- ↑ بداغی و احمدیه، «خلأهای قانونی و انحرافات اجتماعی»، ص۱۹۰.
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۱۷.
- ↑ بداغی و احمدیه، «خلأهای قانونی و انحرافات اجتماعی» (قسمت دوم)، ص۵۲.
- ↑ آرین، «مطالعه تطبیقی بررسی رابطه نامشروع در فقه و حقوق کیفری ایران»، ص۴۸-۵۳.
- ↑ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۶، ص۴۷۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۴.
- ↑ صدر، الفتاوی الواضحه، مطبعة آلاداب، ص۱۹.
- ↑ ارجمند دانش و دیگران، «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»، ص۲۰.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۲۹۴.
- ↑ بنی‌هاشمی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۸۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۹، ص۱۰۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، تهران، ج۴۱، ص۶۳۷
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، تهران، ج۴۱، ص۳۷۴.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، تهران، ج۴۱، ص۳۸۷
- ↑ صدیقی و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا»، ص۱۲۰-۱۲۴.
- ↑ مسعودی‌نیا، «روابط نامشروع در فضای مجازی از منظر فقه جزایی»، ص۶۴.
- ↑ مسعودی نیا، «روابط نامشروع در فضای مجازی از منظر فقه جزایی»، ص۶۶.
- ↑ مسعودی نیا، «روابط نامشروع در فضای مجازی از منظر فقه جزایی»، ص۶۶.
- ↑ صادقی و اکبری، «آسیب شناسی سیاست کیفری ایران در قبال جرایم جنسی از منظر فقهی و جرم شناسی»، ص۶۴ ـ ۶۵.
- ↑ جعفری و ساعدی، العلاقات غیر المشروعه، ۱۴۴۵ق، ص۲۰۲، ۲۰۵، ۲۰۷ ـ ۲۰۸، ۲۱۰ و ۲۱۲.
- ↑ جعفری و ساعدی، العلاقات غیر المشروعه، ۱۴۴۵ق، ص۲۲۰.
- ↑ جعفری و ساعدی، العلاقات غیر المشروعه، ۱۴۴۵ق، ص۲۲۳، ۲۲۶ ـ ۲۲۷ و ۲۳۱.
- ↑ جعفری و ساعدی، العلاقات غیر المشروعه، ۱۴۴۵ق، ص۲۳۵ ـ ۲۳۷، ۲۴۰ ـ ۲۴۱، ۲۴۴.
- ↑ صادقی و اکبری، «آسیب شناسی سیاست کیفری ایران در قبال جرایم جنسی از منظر فقهی و جرم شناسی»، ص۶۵؛ جعفری و ساعدی، العلاقات غیر المشروعه، ۱۴۴۵ق، ص۲۴۵.
منابع
- ارجمند دانش، جعفر و دیگران، «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۴، ۱۳۹۷ش.
- امام خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، دارالکتب العلمیه، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- آرین، مهدی، «مطالعه تطبیقی بررسی رابطه نامشروع در فقه و حقوق کیفری ایران»، فصلنامه پژوهش‌های حقوقی تطبیقی عدل و انصاف، شماره ۵، تابستان ۱۳۹۸ش.
- بداغی، فاطمه و مریم احمدیه، «خلأهای قانونی و انحرافات اجتماعی»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۱۷، پاییز ۱۳۸۱ش.
- بداغی، فاطمه و مریم احمدیه، «خلأهای قانونی و انحرافات اجتماعی» (قسمت دوم)، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۱۸، زمستان ۱۳۸۱ش.
- بنی‌هاشمی، سید محمدحسین، توضیح المسائل (محشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
- جعفری، اسکندر و زیاد ساعدی، العلاقات غیر المشروعه، بی‌جا، العتبة الحسینیة المقدسه، چاپ اول، ۲۰۲۳م/۱۴۴۵ق.
- جهان شیلا، شرمین و مرضیه سادات سجادی، «بررسی روابط آزاد دختر و پسر و تأثیرات آن»، در پژوهش‌های اسلامی جنسیت و خانواده، شماره ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش.
- حیدری، عبدالله، «وب و جرایم منافی عفت: واکافی رهیافت‌های حقوقی»، فصلنامه روانشناسی، علوم تربیتی و علوم اجتماعی، شماره ۲۱، تابستان ۱۴۰۱ش.
- سرخوش، مریم، «چند درصد سقط‌های جنین در کشور ناشی از روابط نامشروع است؟ | آمار عجیب از دست دادن تولدها در کشور به دلیل سقط جنین»، سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۱ آذر ۱۴۰۳ش.
- شیری، عباس، سقوط مجازات در حقوق کیفری اسلام و ایران، تهران، مرکز انتشارات جهاد دانشگاهی شهید بهشتی، ۱۳۷۲ش.
- صادقی، سالار و عباسعلی اکبری، «آسیب شناسی سیاست کیفری ایران در قبال جرایم جنسی از منظر فقهی و جرم شناسی» در فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۲، تابستان ۱۴۰۱ش.
- صدر، سید محمدباقر، الفتاوی الواضحه، مطبعة آلاداب، نجف، بی‌تا.
- صدر، سید محمد، ماوراء الفقه، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م،
- صدیقی، عبدالسبحان و دیگران، «مصادیق جدید روابط نامشروع غیر از زنا و مجازات آن در فقه اسلامی و حقوق ایران و افغانستان»، در مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، شماره ۵۳، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش.
- طوسی، محمد بن حسن، اَلتِّبیان فی تفسیرِ القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- فتحی‌پور، علی، «رابطه نامشروع»، در مجله حقوق امروز، شماره ۱۴، اسفند ۱۳۴۳ش.
- فرشچی، کبری، «بحران کودکان نامشروع در غرب»، سایت روزنامه جام جم، تاریخ درج مطلب: ۸ بهمن ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۴ آذر ۱۴۰۳ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، مشکلات جنسی جوانان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۷ش.
- مسعودی نیا، محمد، «روابط نامشروع در فضای مجازی از منظر فقه جزایی»، در فصلنامه فقه جزای تطبیقی، شماره ۵، بهار ۱۴۰۱ش.
- مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، تهران، صدرا، چاپ پنجاه و دوم، ۱۳۷۹ش،
- نجفی، محمد حسن، جَواهر الکلام فی شرحِ شرائعِ الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیة و المکتبة الاسلامیه، ۱۳۶۲-۱۳۶۹ش.
- نوروز‌پور، الیاس، «تبیین مفهومی و مصداقی دو عنوان منافی عفت و رابطه نامشروع در فقه و حقوق»، در مجله رسائل، شماره ۱۱، پاییز و زمستان ۱۴۰۲ش.
- هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بيت، ۱۳۸۲ش.