 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
حرام اَبدی یا حرمت مُؤبد، به معنای حرام بودن ازدواج مرد و زنی برای همیشه است. در فقه شیعه، زنای محصنه، لِعان، خواندن صیغه عقد در زمان عده و احرام، لواط با پسر، پدر و برادرِ زنی و طلاق همسر پس از مرتبه نهم موجب حرام شدن ازدواج زن و مرد برای همیشه می‌شود.
اصطلاح حرام ابدی در ابواب فقهیِ نکاح، طلاق، حج و لعان به کار رفته است. ماده‌های ۱۰۵۰ تا ۱۰۵۹ «قانون مدنی ایران» به موارد حرمت ابدی اختصاص دارد.
مفهوم‌شناسی
حرام ابدی، در مقابل حرام موقت و به معنای حرام بودن ازدواج مرد و زنی برای همیشه است.[۱] اصطلاح حرام ابدی دو کاربرد دارد:
- حرام بودن همیشگی ازدواج با محارم (نَسبی، رِضاعی و سَببی).[۲]
- حرام بودن همیشگی ازدواج با غیرمحارمی که ازدواج با آنان جایز است؛ اما در اثر ایجاد موانعی، ازدواج با آنها برای همیشه حرام می‌شود.[۳]
این اصطلاح در ابواب فقهیِ نکاح، طلاق، حج و لعان به کار رفته است.[۴] ماده‌های ۱۰۵۰ تا ۱۰۵۹ «قانون مدنی ایران» به موارد حرمت ابدی اختصاص دارد.[۵]
اسباب
در فقه اسلامی اسبابی ذکر شده است که با وجود آنها، ازدواج زن و مرد حرام ابدی می‌شود:
- لعان: در صورتی که میان زن و شوهری لِعان صورت گیرد، آن دو برای همیشه بر هم حرام می‌شوند.[۶] در لعان، شوهر با سوگندهای ویژه‌ای نزد قاضی به زنش نسبت زنا می‌دهد و زن با سوگندهای مشابهی، اتهام شوهرش را انکار می‌کند.[۷] با جاری شدن لعان، حد قذف از شوهر (به دلیل اتهام زنا به زن) و حد زنا از زن برداشته می‌شود.[۸]
- نه بار طلاق همسر: بنا بر فقه شیعه اگر مردی همسر خود را سه‌طلاقه کند، حق ازدواج مجدد با او را نخواهد داشت مگر پس از مُحَلِّل (کسی با آن زن ازدواج کند و سپس او را طلاق دهد).[۹] و اگر سه بار او را سه‌طلاقه کند یعنی نه بار طلاق دهد بر او حرام ابدی می‌شود.[۱۰]
- افضاء: اگر مردی، زنی را قبل از آن که به سن بلوغ رسیده باشد، اِفضاء کند، آن زن بر او حرام ابدی می‌شود.[۱۱] افضا به معنای یکی‌کردن مجرای بول و حیض است.[۱۲]
- زنا: بنا به دیدگاه مشهور فقها اگر مردی با مادرِ زنی یا با دختر او، پیش از ازدواج با آن زن، زنا کند، آن زن برای همیشه بر او حرام می‌شود.[۱۳] همچنین زناکردن مرد با زن شوهردار و زنی که در عدّه طلاق رجعی است، موجب حرمت ابدی آن زن بر مرد می‌شود.[۱۴]
- لواط: اگر مردی با پسر، برادر یا پدر یک زنی، پیش از ازدواج با آن زن لواط کرده باشد، آن زن بر او حرام ابدی می‌شود.[۱۵]
- ازدواج در حال عدّه: ازدواجِ با زنی که در عدّه است، جایز نیست[۱۶] از این‌رو چنانکه ازدواج، با علم به اینکه زن در عده است و ازدواج در این حالت حرام است، صورت گیرد، زن بر مرد حرام ابدی می‌شود حتی اگر آمیزش صورت نگرفته باشد.[۱۷] اما در صورت جهل، فقط در صورتی که دخول صورت گرفته باشد، زن بر مرد حرام ابدی می‌شود و اگر دخول صورت نگرفته باشد، فقط عقد ازدواج باطل است و پس از اتمام عده می‌تواند با آن زن ازدواج کند.[۱۸]
- ازدواج در حال احرام: ازدواج مرد یا زن در حال احرام، حرام و باطل است.[۱۹] ازدواج، با علم به حرام بودن آن در این موقعیت، حتّی بدون آمیزش، موجب حرمت ابدی زن بر مرد است.[۲۰] در صورت جهل بنابر مشهور، حتی اگر آمیزش کرده باشند، تنها عقد باطل است.[۲۱]
پانویس
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۹۱.
- ↑ اکبری، احکام روابط محرم و نامحرم، ۱۳۹۲ش، ص۲۴.
- ↑ مجتهدی تهرانی، سه رساله: گناهان کبیره، محرم و نامحرم، احکام‌الغیبه، ۱۳۸۱ش، ص۱۸-۱۹.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۳۹۲.
- ↑ حجتی اشرفی، مجموعه قوانین اساسی-مدنی، ۱۳۷۸ش، ص۲۲۷-۲۲۸.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۴، ص۳-۴.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۱.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۱؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۳۴۲.
- ↑ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیله، ۱۳۷۹ش، ص۷۳۱.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۱۰۴-۱۰۵.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۴۱۹.
- ↑ شهید ثانی، مسالک‌الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۹۷-۲۹۸.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۴۴۶.
- ↑ خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۶۵.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۳۰۳.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۳۰۳.
- ↑ مؤسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعةالفقهیة، ۱۴۲۹ق، ج۱۰، ص۴۷۳.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۴۵۰.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۴۵۰.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۴۵۰.
منابع
- اکبری، محمود، احکام روابط محرم و نامحرم، قم، انتشارات فتیان، ۱۳۹۲ش.
- حجتی اشرفی، مرتضی، مجموعه قوانین اساسی- مدنی با آخرین اصلاحات و الحاقات، تهران، کتابخانه گنج دانش، ۱۳۷۸ش.
- خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۹ش.
- خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، قم، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۴۳۴ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، مدینة العلم، چاپ بیست و دوم، ۱۴۱۰ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، انتشارات داوری، ۱۴۱۰ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- مؤسسة دائرةالمعارف الفقه الاسلامی، الموسوعةالفقهیة، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۹ق.
- مؤسسه دائرةالمعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
- مجتهدی تهرانی، احمد، سه رساله: گناهان کبیره، محرم و نامحرم، احکام‌الغیبه، قم، مؤسسه در راه حق، ۱۳۸۱ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
پیوند به بیرون