طواف نِساء از واجبات حج و عمره مفرده است. این طواف مانند سایر طواف‌ها با هفت بار چرخیدن دور کعبه انجام می‌شود و تنها نیت آن متفاوت است. کسی که برای اعمال حج مُحرم می‌شود تا قبل از انجام طواف نساء و نماز آن، استمتاع از همسر برایش حرام است. طواف نساء از احکام اختصاصی شیعه بوده و در فقه اهل سنت، سخنی از آن به میان نیامده است.
مفهوم‌شناسی
«طواف» در اصطلاح فقهی به معنای چرخیدن به دور کعبه است.[۱] «نساء» هم به معنای زنان است.[۲] درباره حکمت این نام‌گذاری گفته می‌شود، پس از عمل «تقصیر»، تمام کارهایی که با اِحرام بر مُحرِم حرام شده بود حلال می‌شود به غیر از استفاده از بوی خوش که با سعی صفا و مروه حلال شده[۳] و ارتباط و لذت جنسی از همسر که با انجام طواف نساء و نماز آن جایز می‌گردد.[۴]
موارد وجوب
این طواف در همه اقسام حج و عمره به غیر از عمره تمتع بر مردان، زنان، کودکان و حتی کسانی که تصمیم به ازدواج ندارند، واجب است. آمیزش با همسر قبل از انجام طواف نساء، یک شتر کفاره دارد.[۵] در اینکه تنها آمیزش حرام است یا همه استمتاعات، بین فقیهان اختلاف‌نظر وجود دارد.[۶]
طواف نساء از ارکان حج یا عمره نیست که بدون انجام آن، حج یا عمره باطل شود، ولی واجب است شخص، خودش آن را انجام دهد یا اگر نمی‌تواند کسی از طرف او، آن را انجام دهد.[۷]
چگونگی طواف نساء
طواف نساء مانند سایر طواف‌ها با هفت بار چرخیدن دور کعبه انجام می‌شود و تنها در نیت، باید به نیت طواف نساء باشد.[۸] پس از هفت بار چرخیدن دور خانه خدا، بایستی دو رکعت نماز طواف نساء در پشت مقام ابراهیم خوانده شود.[۹]
طواف نساء و نماز آن، آخرین عمل در عمره مفرده و آخرین عمل از اعمال پنج‌گانه مکه در حج است.[۱۰] با توجه به اینکه طواف نساء پس از تقصیر و خروج از احرام انجام می‌گیرد، می‌توان آن را با لباس معمولی انجام داد.[۱۱]
دیدگاه شیعه
همه فقیهان شیعه بر اساس روایات متعدد از اهل بیت(ع)،[۱۲] طواف نساء را واجب می‌دانند. شیخ طوسی علاوه بر روایات، اجماع فقیهان شیعه و احتیاط را دلیل وجوب این طواف می‌داند؛ چرا که همه مسلمانان معتقدند پس از احرام بستن استمتاع از همسر حرام می‌شود و شک داریم که بدون طواف نساء این حرمت برداشته شود.[۱۳]
برخی روایات شیعه، آیه ثُمَّ لْیقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیطَّوَّفُوا بِالْبَیتِ الْعَتیقِ (ترجمه:سپس باید آلودگی خود را بزدایند و به نذرهای خود وفا کنند و بر گِرد آن خانه کهن [=کعبه] طواف به‌جای آورند.)[حج–۲۹] را مربوط به طواف نساء دانسته[۱۴] و برخی دیگر به وجود طواف نساء در زمان حضرت آدم(ع)[۱۵] و نوح(ع)[۱۶] تصریح نموده‌اند.
دیدگاه اهل سنت
در فقه اهل سنت، سخنی از طواف نساء به میان نیامده و در مقابل، از «طواف قُدوم»، «طواف افاضه» و «طواف وداع» بحث شده است.[۱۷][یادداشت ۱] دلیل آنها روایاتی است که بیان می‌کند پیامبر اکرم(ص) در حجة الوداع تنها دو طواف انجام دادند.[۱۸] فقیهان شیعه معتقدند در حج تمتع که با عمره تمتع همراه است سه طواف وجود دارد (طواف زیارت عمره تمتع، طواف زیارت حج تمتع و طواف نساء حج تمتع)، ولی بر اساس احادیث شیعه، حج پیامبر از نوع حج قِران یا اِفراد بود[۱۹] که در آنها عمره تمتع وجود نداشته و تنها دو طواف دارند: طواف زیارت و طواف نساء. آیت الله صافی از مراجع تقلید در پاسخ به استفتایی مبنی بر این که تکليف زن شيعه که همسرش سنی مذهب است و طواف نساء انجام نمی‌دهد می‌گوید: ترک طواف نساء ، توسط مرد سنی، مشکلی در ازدواج و محرمیت زن شیعه و مرد سنی ایجاد نمی‌کند و اگر مرد طبق مذهب خودش عمل کند اشکالی از این جهت برای ازدواج آن ها نیست.[۲۰]
کفایت طواف وداع
طواف وداع که به هنگام بازگشت از مکه انجام می‌شود نزد شیعیان، مستحب است. مذاهب فقهی حنفی و حنبلی از اهل سنت این طواف را واجب دانسته و مالکی آن را مستحب می‌داند. شافعی نیز در یکی از دو فتوای خود آن را واجب می‌داند.[۲۱]
در برخی روایات شیعه، این طواف از اهل سنت، به‌منزله طواف نساء دانسته شده که پس از آن، استمتاع از همسر نیز بر مُحرم حلال می‌شود.[یادداشت ۲]
پانویس
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۰۵ق، ج۹، ص۲۲۵.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۰۵ق، ج۱۵، ص۳۲۱.
- ↑ منتظری، احکام و مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۷۲.
- ↑ نقی‌زاده، بی‌تا، تأملی در معنای مناسک حج، ص۱۳۸.
- ↑ نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۲۴۷.
- ↑ محمودی، مناسک حج، ۱۳۸۷ق، م۱۱۸۲.
- ↑ نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۲۳-۲۵.
- ↑ فلاح‌زاده، دروس احکام و مناسک حج، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۱.
- ↑ فلاح زاده، دروس احکام و مناسک حج، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۴.
- ↑ فلاح‌زاده، دروس احکام و مناسک حج، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۶.
- ↑ بهجت، مناسک حج و عمره، ۱۴۲۴ق، ص۱۲۲.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۳، ص۲۹۸، ابواب الطواف، باب وجوب طواف النساء.
- ↑ الطوسی، کتاب الخلاف، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۶۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۴، ص۵۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۸، ص۲۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۸، ص۷۸.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۳۱.
- ↑ مازندرانی، شرح فروع الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۵۴۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۸، ص۱۶۰
- ↑ https://www.pasokhgoo.ir/node/57701 مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۰.
یادداشت
- ↑ شیخ طوسی می‌گوید: وَ خالف جمیع الفقهاء فی طواف النساء، و وافقونا فی طواف الوداع. (کتاب الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۳).
- ↑ عَنْ أَبِی عَبْدِ الله(ع) قَالَ: لَوْ لَا مَا مَنَّ الله بِهِ عَلَی النَّاسِ مِنْ طَوَافِ الْوَدَاعِ لَرَجَعُوا إِلَی مَنَازِلِهِمْ وَ لَا ینْبَغِی لَهُمْ أَنْ یمَسُّوا نِسَاءَهُمْ. (شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۵۳، ح۱۶).
منابع
- ابن منظور، لسان العرب، محمد بن مکرم، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ق.
- بهجت، محمد تقی، مناسک حج و عمره، انتشارات شفق، قم، سوم، ۱۴۲۴ق.
- حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۹ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، به کوشش علی خراسانی، قم، نشر اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۸ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- فلاح زاده، محمدحسین، دروس احکام و مناسک حج، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۷ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الحدیث للطباعة و النشر، چاپ اول، ۱۴۳۰ق.
- محمودی، محمد رضا، مناسک حج مطابق فتاوای امام خمینی و مراجع معظم تقلید، تهران، نشر مشعر، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش.
- مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی؛ https://www.pasokhgoo.ir/node/57701
- مازندرانی، محمد هادی، شرح فروع الکافی، دار الحدیث للطباعة و النشر، قم، اول، ۱۴۲۹ق.
- منتظری، حسین علی، احکام و مناسک حج، نشر سایه، قم، چاپ چهارم، ۱۴۲۸ق.
- مغنیه، محمد جواد،الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت، دار التیار الجدید و دار الجواد، الطبعة العاشرة، ۱۴۲۱ق.
- نراقی، احمد بن محمد، مستند الشیعة، مشهد، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، مشهد، ۱۴۱۵ق.
- نقی‌زاده، محمد، تأملی در معنای مناسک حج، بی‌جا، بی‌تا.
پیوند به بیرون