ایام مُحسنیه روزهای اول ماه ربیع‌الاول که برخی شیعیان به مناسبت شهادت محسن بن علی(ع) فرزند امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، در آن مراسم عزاداری برپا می‌کنند. عزاداری در این ایام، سابقه چندانی ندارد از این رو مورد تأیید برخی از مراجع تقلید قرار نگرفته است. محمدهادی یوسفی غروی (متولد ۱۳۲۷ش) پژوهشگر تاریخ اسلام، با استناد به گزارش‌های تاریخی و ارائه شواهدی واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س) و سقط محسن را پنجاه روز یا بیشتر پس از رحلت پیامبر(ص) (۲۸ صفر) دانسته است این دیدگاه با شهادت محسن در اوایل ربیع‌الاول سازگار نیست.
سابقه عزاداری
برخی شیعیان، روزهای اول ربیع‌الاول را ایام شهادت محسن فرزند حضرت فاطمه(س) می‌دانند از این‌رو این روزها را ایام محسنیه نامیده و در آن مراسم عزاداری برپا می‌کنند.[۱] دفتر سید محمدصادق روحانی در اطلاعیه‌ای، محبان اهل‌بیت(ع) را به برگزاری عزاداری در ایام پس از صفر تا نهم ربیع‌الاول تشویق کرده و دلیل آن را روایتی از امام صادق(ع)، سیره مستمره علما و توصیه اکید این مرجع تقلید اعلام کرده است. همچنین در این اطلاعیه آمده که اتفاقات هفته اول پس از ماه صفر، ریشه همه مصائب جهان اسلام است و کسانی که برای تضعیف و بی‌اهمیت جلوه دادن این ایام تلاش می‌کنند، مرتکب گناهی بزرگ هستند.[۲]
برگزاری مراسم در ایام محسنیه در شیعه سابقه چندانی ندارد. از این‌رو به گفته ناصر مکارم شیرازی (متولد ۱۳۰۵ش) از مراجع تقلید بهتر است که مراسم ایام محسنیه برگزار نشود، چراکه این مراسم در شیعه سابقه نداشته و باعث کمرنگ شدن برنامه‌های اصلی می‌شود.[۳] همچنین آیت‌الله شبیری زنجانی (متولد ۱۳۰۶ش) از مراجع تقلید ترویج دهه‌های پیاپی عزاداری را زمینه‌ساز روی‌گردانی جامعه از عزاداری اهل‌بیت دانسته است.[۴]
زمان شهادت محسن
محسن در ماجرای هجوم به خانه فاطمه(س) سقط شده است.[۵] محمدهادی یوسفی غروی (متولد ۱۳۲۷ش) پژوهشگر تاریخ اسلام، معتقد است که محسن در ایام اول ماه ربیع که به ایام محسنیه مشهور است به شهادت نرسیده؛ چراکه هجوم به خانه فاطمه(س) با فاصله پنجاه روز یا بیشتر پس از رحلت پیامبر(ص) رخ داده است.[۶] او برای اثبات این مطلب با استناد به گزارش‌های تاریخی، شواهدای ارائه کرده از جمله آنها طرفداری بُرَیدة بن حُصَیب اَسلمی از امام علی(ع) است. بریده همراه سپاه اسامه به سوی موته رفته بود، پس از بازگشت به مدینه و خبردار شدن از ماجرای سقیفه، همراه با عده‌ای از افراد قبیله خود به طرفداری امام علی(ع) پرداختند و گفتند تا علی بیعت نکند ما بیعت نمی‌کنیم. پس از این ماجرا بود که خلیفه و اطرافیانش به فکر بیعت گرفتن از امام علی(ع) افتادند. به گفته یوسفی غروی با توجه به زمان رفت و برگشت سپاه اسامه و حوادث قبل و بعد از آن، ماجرای هجوم حدود پنجاه روز پس از رحلت پیامبر رخ داده است.[۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ نگاه کنید به یوسفی غروی، «تاریخ هجوم به خانه حضرت زهرا»، ص۸.
- ↑ «اتفاقات هفته اول بعد از ماه صفر، ریشه و اصل همه مصائب جهان اسلام است»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله روحانی.
- ↑ «نظر حضرت‌عالی در مورد برگزاری مراسم ایام محسنیه به‌صورت عمومی در سطح شهر چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ «آیت‌الله شبیری زنجانی: افراط در عزاداری‌ها به تفریط می‌انجامد»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله شبیری زنجانی.
- ↑ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۸۵؛ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۴۰۸؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۱۴، ص۱۹۲–۱۹۳؛ شهرستانی، الملل والنحل، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۷۱.
- ↑ یوسفی غروی، «تاریخ هجوم به خانه حضرت زهرا»، ص۱۴.
- ↑ یوسفی غروی، «تاریخ هجوم به خانه حضرت زهرا»، ص۹-۱۴.
منابع
- «اتفاقات هفته اول بعد از ماه صفر، ریشه و اصل همه مصائب جهان اسلام است»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی محمدصادق روحانی، تاریخ بازدید: ۱۸ آبان ۱۳۹۸ش.
- «ایام محسنیه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۸ آبان ۱۳۹۸ش.
- یوسفی غروی، محمدهادی، «تاریخ هجوم به خانه حضرت زهرا (علیها‌السلام)»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، پاییز ۱۳۷۹ش.
- خصیبی، حسین بن همدان، الهدایة الکبری، بیروت، البلاغ، ۱۴۱۹ق.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل والنحل، تحقیق: محمد بدران، قم، الشریف الرضی، چاپ سوم، ۱۳۶۴ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.