فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب (کتاب)

از ویکی شیعه
فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب
اطلاعات کتاب
نویسندهمیرزا حسین نوری
تاریخ نگارش۱۲۹۲ق
موضوععلوم قرآن
زبانعربی
مجموعهیک جلد


فَصْلُ الْخِطاب فی تَحریفِ کِتابِ رَبّ الْاَرباب کتابی به زبان عربی نوشته میرزا حسین نوری. نویسنده در این کتاب مدعی است برخی از آیاتی که از جانب خداوند بر پیامبر(ص) نازل شده و در قرآنی که در دسترس است، موجود نیست و آن آیات بنا به مصالحی نزد معصومین است. این کتاب از کتاب‌های جنجالی به شمار می‌رود که در رد آن کتاب‌های متعددی نوشته شده است.

کلیات

این کتاب، از کتاب‌های جنجال‌برانگیز جهان تشیع است و محدث نوری در ۲۸ جمادی‌الثانی سال ۱۲۹۲ق از تالیف آن فراغت یافته است. بنابر متن کتاب و نیز آن‌چه آقابزرگ تهرانی از خود محدث نوری شنیده و از او نقل کرده، مراد محدث نوری از تحریف کتاب این نیست که قرآن فعلی کلام خدا نیست یا چیزی بر آن افزوده یا پس از جمع قرآن (جمع‌آوری قرآن در زمان عثمان بن عفان به شکل یک کتاب) چیزی از آن کاسته شده است.[۱] به باور محدث نوری، قرآن فعلی دقیقا همان است که در زمان عثمان جمع‌آوری شد و به صورت یک کتاب میان جلد درآمد. او معتقد است که از پاره‌ای روایات برمی‌آید پیش از جمع‌آوری، آیاتی در قرآن بوده که پس از آن و هم اکنون در آن نیست و نزد معصوم (ع) محفوظ است و ما نمی‌دانیم که آنچه حذف شده، چه بوده و تنها بنابر روایاتی [که در کتاب ذکر کرده] به اجمال خبر داریم که چیزی از قرآن کاسته شده است.

نام

نام کتاب محدث نوری یعنی «فصل الخطاب فی تحریف الکتاب»، عالمان معاصر او و مردمان آن روزگار را به این اشتباه‌ انداخت که مراد او این است که قرآن نیز مانند انجیل و تورات عین کلام‌الله نیست. او خود از این موضوع سخن گفته و نزد شاگردش آقا بزرگ تهرانی از نام‌گذاری کتاب به این عنوان اظهار پشیمانی کرده و گفته خوب بود که نام کتاب را «فصل الخطاب فی عدم تحریف الکتاب» یا «القول الفاصل فی اسقاط بعض الوحی النازل» می‌نهادم تا مردم را این گمان خطا پیش نیاید. مراد محدث نوری از تحریف، نقیصه (کاسته شدن) است نه زیادت و نه تغییر و تصرف در کلمات و آیات قرآن فعلی.

آقابزرگ تهرانی، هنگام معرفی کتاب، آن را کتابی در رد تحریف قرآن می‌خواند و می‌نویسد: « أثبت فیه عدم التحریف بالزیادة والتغییر والتبدیل وغیرها»؛ محدث نوری در این کتاب، عدم تحریف قرآن و دور بودنش از تحریف به زیادت و تغییر و تبدیل و جز آن را اثبات کرده است.»[۲]

محتوا

کتاب دارای سه مقدمه و دو باب و یک خاتمه است.

  • مقدمه اول: درباره جمع‌آوری قرآن در عصر خلفا و مقایسه آن با جمع‌آوری قرآن در زمان علی(ع)
  • مقدمه دوم: در بیان نزاع درباره تحریف قرآن
  • مقدمه سوم: دیدگاه‌های شیعه درباره تحریف ناپذیری قرآن و مناقشه در آن‌ها.

نقدها و دیدگاه‌‌ها

از همان آغاز علمای شیعه به تألیف کتاب‌هایی در مقابله با این اثر دست زدند از جمله شیخ محمود تهرانی در سال ۱۳۰۲ق، ردّیه‌ای به نام کشف الارتیاب عن تحریف الکتاب بر آن نگاشت[۳] و محدث نوری نیز در پاسخ به آن، رساله‎‌ای به نام الجواب عن شبهات کشف الارتیاب را تألیف کرد و گویا از برخی نظرات خویش در کتاب اصلی بازگشت و یا نظر خود را تشریح کرد و کوشید تا سوءتفاهم‌های پیش‌آمده را برطرف سازد. او درباره این رساله گفته که رضایت ندارد کسی پیش از خواندن رساله، کتاب فصل الخطاب را بخواند و توصیه کرده است که هر کس کتاب فصل الخطاب را دارد کتاب الرد علی کشف الارتیاب را بدان ضمیمه کند. و این رساله به منزله تکمله کتاب فصل الخطاب است.[۴][۵] شبیری زنجانی رجال شناس معاصر براین باور است که منشاء برخی مخالفت‌ها با محدث نوری، کتاب فصل الخطاب اوست که آن نیز درست فهم نشده است. [۶]

ردیه‌ها

تعداد زیادی از علمای شیعه، ردّیه‌هایی بر این کتاب نوشته‌اند:

جستارهای وابسته

پانویس

  1. الذریعة، ج ۱۶، ص ۲۳۱ - ۲۳۲ و ج ۱۸ - ص ۹ - ۱۰.
  2. آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، ج ۱۶، ص ۲۳۱ - ۲۳۲.
  3. الذریعة، ج ۱۸، ص ۹ - ۱۰
  4. نجم ثاقب، ج ۱، ص ۳۱ و ۳۲.
  5. الذریعة، ج ۱۶، ص ۲۳۱ - ۲۳۲ و ج ۱۸، ص ۹ - ۱۰، ج۱۰، ص۲۲۰
  6. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا،۱۳۹۳ش، ج۳، ص۳۲۵.
  7. استادی، روایات فصل الخطاب نوری، ۱۳۷۹ش.
  8. سایری، بررسی دیدگاه محدث نوری در مورد تحریف قرآن، ۱۳۹۳ش.

یادداشت

منابع

،شبیری زنجانی، موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، موسسه کتاب شناسی شیعه، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.