فهرست ترجمه‌های فارسی قرآن

از ویکی شیعه

فهرست ترجمه‌های فارسی قرآن در این فهرست ترجمه‌های امروزین، کهن و منظوم قرآن آمده است.

ترجمه‌های امروزین

فهرست زیر شامل ترجمه‌های کامل قرآن کریم است که بر اساس تاریخ نخستین چاپ چینش شده است. برای ارزیابی برخی ترجمه‌ها و مقایسه آنها به کتاب بررسی ترجمه‌های امروزین فارسی قرآن کریم اثر بهاءالدین خرمشاهی و مجله ترجمان وحی مراجعه کنید. توصیفی که در جدول زیر برای نوع ترجمه‌ها آمده، بیشتر از سایت رسمی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی گرفته شده است.

مترجم نخستین چاپ نوع ترجمه کتاب‌شناسی
۱. غلامعلی حداد عادل ۱۳۹۰ش نثر روان و محتوا به محتوا مشهد: موسسه انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر)، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۹۰
۲. حسین استاد ولی ۱۳۸۵ش نثر روان و دقیق قم: انتشارات اسوه، ۱۳۸۵ش.
۳. سید علی موسوی گرمارودی ۱۳۸۳ش نثر روان همراه با توضیحات داخل پرانتز و پانوشت ویراستاران بهاءالدین خرمشاهی‌، حسین صدرالحفاظ، حسین استادولی‌، تهران: انتشارات قدیانی، ۱۳۸۳ش.
۴. ترجمه گروهی[۱] ۱۳۸۳ش نثر روان و جمله به جمله همراه با توضیحات داخل پرانتز قم: انتشارات دارالذکر، ۱۳۸۳ش.
۵. حسین انصاریان ۱۳۸۳ش نثر روان و دقیق همراه با توضیحات داخل کروشه قم: اسوه، ۱۳۸۳ش
۶. علی‌اصغر برزی ۱۳۸۲ش نثر ادبی همراه با نکات نحوی هر آیه بعد از ترجمه و توضیحات تفسیری داخل کروشه تهران: انتشارات بنیاد قرآن، ۱۳۸۲ش
۷. ابوالفضل بهرام‌پور ۱۳۸۲ش نثر روان همراه با توضیحات اندک و شرح واژه‌های قرآنی قم: انتشارات عصمت، ۱۳۸۲ش
۸. محمد صادقی تهرانی ۱۳۸۲ش نثر روان (نسبتاً) همراه با توضیحات در متن و پانوشت تهران: انتشارات کلیدر، ۱۳۸۲ش
۹. سیدمحمدکاظم ارفع ۱۳۸۱ش نثر روان بر اساس ساختار دستور زبان فارسی و فاقد هرگونه توضیح و تفسیر [تهران]: انتشارات فیض کاشانی، ۱۳۸۱ش
۱۰. علی اصغر حلبی ۱۳۸۰ش تحت اللفظی، نثری دستوری نه چندان مطلوب، با توضیحاتی محدود و مناسب داخل قلاب تهران: اساطیر، ۱۳۸۰ش
۱۱. علی‌اکبر طاهری قزوینی ۱۳۸۰ش نثر ادبی، نسبتاً دقیق و مطابق، همراه با توضیحات و تفسیر فشرده میان کروشه تهران: انتشارات قلم، ۱۳۸۰ش
۱۲. علی مشکینی ۱۳۸۰ش نثر روان و دقیق، مطابق با قواعد دستور زبان فارسی همراه با توضیحات فراوان تفسیری داخل پرانتز [قم]: مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، ۱۳۸۰ش
۱۳. طاهره صفارزاده ۱۳۸۰ش (با ترجمه فارسی و انگلیسی) نثری روان با رعایت اصول دستور زبان فارسی، متمایل به ترجمه آزاد، همراه با توضیحات تفسیری داخل قلاب و پانوشت تهران: هنر بیداری، ۱۳۸۰ش
۱۴. مسعود انصاری ۱۳۷۷ش روان، خوشخوان و مطابق با متن. مترجم از اهل‌سنت است تهران: فرزان، ۱۳۷۷ش
۱۵. بهاءالدین خرمشاهی ۱۳۷۴ش نثر ادبی و روان، خالی از توضیحات گسترده در متن، مطابقت ترجمه با اصل، دارای توضیحات و نکات تفسیری در پانوشت انتشارات نیلوفر، ۱۳۷۴ش
۱۶. ناصر مکارم شیرازی ۱۳۷۳ش محتوا به محتوا تهران: دارالقرآن الکریم دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی
۱۷. محمدمهدی فولادوند ۱۳۷۳ش نثر روان و ساده، محتوا به محتوا تهران:دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی
۱۸. احمد کاویانپور[۲] ۱۳۷۲ش نثر ادبی و شیوا، همراه با توضیحات گوناگون داخل پرانتز و بدون پرانتز [تهران]:انتشارات اقبال، ۱۳۷۲ش
۱۹. کاظم پورجوادی ۱۳۷۲ش نثر روان، همراه با دقت نسبی و تا حدودی آزاد تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۲ش
۲۰. سید جلال‌الدین مجتبوی ۱۳۷۲ش نثر روان، دقیق و شیوا همراه با توضیحات [تهران]: نشر حکمت، ۱۳۷۲ش
۲۱. مصطفی خرم‌دل ۱۳۷۰ش نثر روان و ساده بر اساس قواعد دستور زبان فارسی همراه با خلاصه تفسیر و توضیحاتی داخل پرانتز، مترجم از اهل‌سنت است تهران: انتشارات احسان، ۱۳۷۰ش
۲۲. ابوالقاسم امامی ۱۳۷۰ش نثر ادبی متمایل به نثر قدیم، با رعایت مطابقت با متن [تهران]: انتشارات اسوه، ۱۳۷۰ش
۲۳. محمدباقر بهبودی ۱۳۶۹ش نثر روان، آمیخته با تفسیر به صورت غیرمتمایز چاپخانه اسلامیه، ۱۳۶۹ش
۲۴. محمد خواجوی ۱۳۶۹ش تحت اللفظی، شیوا و امروزی [تهران]: انتشارات مولی، ۱۳۶۹ش
۲۵. جلال‌الدین فارسی ۱۳۶۹ش ترجمة آزاد و تا حدودی روان و استوار تهران: انجام کتاب، ۱۳۶۹ش
۲۶. عبدالمحمد آیتی ۱۳۶۷ش خوشخوان و شیوا [تهران]: انتشارات سروش، ۱۳۶۷ش
۲۷. داریوش شاهین ۱۳۵۹ش نثر ادبی همراه با توضیحاتی داخل پرانتز و پانوشت انتشارات جاویدان، ۱۳۵۹ش
۲۸. حکمت آل آقا ۱۳۵۳ش نثر روان و سلیس، ترجمه محتوا به محتوا تهران: انتشارات اقبال، ۱۳۵۳ش
۲۹. علی نقی حسینی (فیض الاسلام) ۱۳۴۸ش نثر ادبی همراه با توضیح و تفسیر در داخل پرانتز تهران: کتابخانه اسلامیه، ۱۳۴۸ش
۲۹. زین العابدین رهنما ۱۳۴۶ش[۳] تحت اللفظی همراه با تفسیر تهران: کیهان، ۱۳۴۶ش
۳۰. محمود یاسری ۱۳۴۴ش نثر روان همراه با توضیحات تفسیری گسترده و افزوده‌های کوتاه در پانوشت [قم]: کتابفروشی و انتشارات اسلامیه، ۱۳۴۴ش
۳۱. ابوالقاسم پاینده ۱۳۳۶ش نثر ادبی فصیح و گویا و بر اساس قواعد دستور زبان فارسی تهران: انتشارات علمی جاویدان، ۱۳۳۶ش
۳۲. محمدکاظم معزی ۱۳۳۶ش تحت اللفظی همراه با توضیحات اندک داخل پرانتز [تهران]: مؤسسه انتشارات صالحین، ۱۳۳۶ش
۳۳. عبدالحسین آیتی ۱۳۲۶-۱۳۲۴ش نثر روان و استوار، بر اساس دستور زبان فارسی همراه با توضیحات تفسیری داخل پرانتز و پانوشت یزد: [بی‌نا]، ۱۳۲۶-۱۳۲۴ش
۳۴. تعدادی از علمای اهل‌سنت افغانستان ۱۳۳۴ش ترجمه ساده همراه با تفسیر کوتاه.این کتاب، در سال ۱۳۲۳ق/۱۲۸۲ش نوشته شده و به تفسیر کابلی نیز معروف است. این ترجمه از یک ترجمه و تفسیر قرآن به زبان اردو، نوشته شده توسط دو عالم دیوبندی، ب فارسی بازگردانی شده است.[۴] [کابل]: شرکت سهامی، ۱۳۷۵ق/۱۳۳۴ش
۳۵. مهدی الهی قمشه ای ۱۳۲۳ش ترجمه آزاد همراه با خلاصه تفاسیر داخل پرانتز [تهران]: کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۲۳ش
۳۶. محمدطاهر مستوفی ۱۲۹۴ق نثر روان و نسبتاً دقیق ۳جلد، [تهران]: کتابخانه علمیه اسلامیه، ۱۲۹۴ق
۳۷. ولی الله دهلوی (۱۱۱۴-۱۱۷۶ق) [بی‌تا] نام ترجمه: فتح الرحمن فی ترجمةالقرآن. تحت اللفظی و دقیق همراه با توضیحات تفسیری در حاشیه و داخل پرانتز. مترجم از عالمان مشهور اهل‌سنت در هند و پاکستان است کراچی و لاهور: تاج کمپنی لمیتد، [بی‌تا]
۳۸. محمدعلی کوشا (۱۴۰۱ش) نثر روان و دقیق با پانوشت‌های توضیحی تهران نشر نی

ترجمه‌های کهن

اسفراینی (درگذشت: ۴۷۱ق) در تاج التراجم[۵] و سرخسی (درگذشت: ۴۸۲ق) در المبسوط[۶] نوشتند فارس‌ها به سلمان فارسی نامه نوشتند که سوره حمد را برای‌شان به فارسی ترجمه کند. اما برخی، در درستی این اتفاق و تسلط سلمان بر عربی تردید کرده‌اند.[۷]

بیشتر مشخصات ترجمه‌های فهرست زیر و توضیحات آن، برگرفته از مقاله «ترجمه‌های فارسی قرآن»[۸] و بر اساس سال نگارش ترجمه چینش شده است که از کهن‌ترین آغاز می‌شود.

عنوان مؤلف تاریخ نگارش توضیحات
۱. ترجمه تفسیر طبری ناشناس سده ۴ق ترجمه کاملی از قرآن در این کتاب آمده است. این کتاب ترجمه تفسیر طبری نیست و به خطا چنین نام گرفته است.
۲. سوره مائده از قرآنی کوفی با ترجمه استوار ناشناس به نظر می‌رسد همان ترجمه‌ای باشد که در ترجمه تفسیر طبری آمده است.
۳. [ترجمه‌ای قدیم از قرآن کریم] ناشناس به نظر می‌رسد همان ترجمه‌ای باشد که در ترجمه تفسیر طبری آمده است.
۴. [قرآن شماره ۴] ناشناس بسیار شبیه به ترجمه‌ای است که در ترجمه تفسیر طبری آمده است.
۵. معانی کتاب الله تعالی و تفسیر المنیر ابونصر احمد بن محمد بن حمدان بن محمد حدادی اواخر سده ۴ق یا اوایل سده ۵ق نوشته شده در غزنی، افغانستان[۹]
۶. ترجمه‌ای موزون از دو جزء قرآن ناشناس سده ۵ق (حدود) این ترجمه با نام «پلی میان شعر هجایی و عروضی فارسی» در سال ۱۳۵۳ش منتشر شده است.
۷. تفسیر قرآن پاک ناشناس سده ۴ق (اواخر ۴ یا اوایل ۵) ترجمه آمیخته با تفسیر است و گویش خراسانی دارد و ساختار عبارات منطبق با ساختار آیات و از قالب دستور زبان فارسی خارج است.
۸. تفسیر قرآن کمبریج ناشناس سده ۴-۵ق ترجمه به صورت مزجی در تفسیر آمده و دارای عبارات دستوری، واژگان کهن و گاه نایاب است.
۹. [بخشی از تفسیری کهن] ناشناس سده ۵ق ترجمه آمیخته با تفسیر است و گویش خراسانی دارد و ساختار عبارات منطبق با ساختار آیات و از قالب دستور زبان فارسی خارج است. ترجمه دیگری نیز در این کتاب آمده که متأخرتر است.
۱۰. [ترجمه‌ای کهن به فارسی] نجم‌الدین عمر نسفی (۵۳۸-۴۶۲ق) سده ۵ یا ۶ نثر موزون و مسجع دارد.
۱۱. تفسیری بر عُشری از قرآن کریم ناشناس سده ۵ق در مقایسه با ترجمه‌های قبلی به دستور فارسی نزدیک‌تر و منشأ همین تحول است.
۱۲. تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم شاهفور بن طاهر اسفراینی (د ۴۷۱ق) سده ۵ (۴۶۰-۴۳۰ق) ترجمه تحت اللفظی و دارای واژگان فارسی اما در قالب نحو عربی است.
۱۳. ترجمه قرآن موزه پارس ناشناس سده ۵ق هیچگونه تفسیری ندارد، برخاسته از خراسان و تقلیدی آشکار از ترجمه‌ای است که در ترجمه تفسیر طبری آمده است.
۱۴. تفسیر سورآبادی ابوبکر عتیق نیشابوری سده ۵ق واژگان عربی نسبت به ترجمه‌های قبل بیشتر، اما ساختار جملات به دستور زبان فارسی نزدیک‌تر شده است.
۱۵. تفسیر شنقشی شنقشی سده ۶ق (اواخر) گویش خراسانی و نثر عمومی فارسی‌تری دارد؛ اما واژگان عربی آن به حدود ۱۲ تا ۱۵٪ می‌رسد.
۱۶. تفسیر کشف الاسرار رشیدالدین ابوالفضل میبدی سده ۶ق در سه نوبت نوشته شده و هر نوبت دارای ویژگی خود، نوبت دوم و سوم ترجمه شیوا و مطابق با دستور فارسی دارد اما نوبت اول ساختار عبارات غیرفارسی است. ترجمه آیات پیش از تفسیر آمده است.
۱۷. تفسیر روض الجنان و روح الجنان ابوالفتوح رازی سده ۶ق (دهه دوم و سوم) از ترجمه‌های قدیم پیروی کرده اما نثرش پسندیده و شیواست. عبارات دستور فارسی دارد اما کلمات عربی فراوان است.
۱۸. تفسیر بصائر معین الدین نیشابوری سده ۶ق فقط یک جلد از آن باقی است. نثر ترجمه پیرو ترجمه‌های گذشته است.
۱۹. [ترجمه قرآن] ناشناس سده ۶ق (۵۵۶ق) شبیه به ترجمه‌ای است که در تفسیر روض الجنان آمده و از نظر جمله‌بندی و واژگان پیرو ترجمه‌های گذشته است.
۲۰. تفسیر جلاء الاذهان ابوالمحاسن جرجانی سده ۸ق خلاصه‌ای از تفسیر روض الجنان است. ترجمه آیات درون تفسیرها آمده و نثر فارسی روان دارد.
۲۰. تفسیر یعقوب چرخی یعقوب چرخی نیمه اول سده ۹ق ترجمه و تفسیر تسمیه، تعویذ، سوره فاتحه و جزء بیست و نهم و سی‌ام.[۱۰]
۲۱. تفسیر مواهب علیه حسین بن علی کاشفی سده ۹ق ساختار عبارات در ترجمه آیات، منطبق بر نحو عربی است و دارای واژگان کهن.
۲۲. تفسیر ترجمة الخواص علی بن حسن زواره ای سده ۹ق (۸۹۷ تا ۸۹۹ق) نثر آن نثر دوره صفوی است که دارای ترکیبات عربی، عبارات خام، اوزان جمع عربی، جمله‌های بی‌فعل و... است.
۲۳. تفسیر منهج الصادقین فتح‌الله کاشانی سده ۱۰ق (۹۸۲ق) نثر آن نثر دوره صفوی است که دارای ترکیبات عربی، عبارات خام، اوزان جمع عربی، جمله‌های بی‌فعل و... است
۲۴. تفسیر شریف لاهیجی قطب الدین شریف لاهیجی سده ۱۱ق ترجمه محتوایی و تفسیری است[۱]

ترجمه‌های منظوم

فهرست زیر ترجمه‌های قرآن به شعر فارسی‌اند که بر اساس تاریخ اولین چاپ چینش شده‌اند.

مترجم نخستین چاپ کتاب‌شناسی
۱. میرزا حسن اصفهانی (صفی‌علی شاه) ۱۳۰۶ق[۱۱] چاپ سنگی
۲. امید مجد ۱۳۷۶ش[۱۲] نیشابور: امید مجد، ۱۳۷۶
۳. محمد شائق ۱۳۸۰ش[۱۳] تهران: فؤاد، ۱۳۸۰
۴. سیدمحمد علی‌محمدی (موسوی جزائری) ۱۳۸۱ش[۱۴] قم: موسسه انتشارات حضرت معصومه(س)، ۱۳۸۱.
۵. رضا ابوالمعالی ۱۳۸۳ش[۱۵] تهران: خاص، ۱۳۸۳ش
۵. سارا شمیزی ۱۳۸۴ش[۱۶]
۶. عباس احمدی ۱۳۸۴ش[۱۷]
۷. شهاب تشکری آرانی ۱۳۸۴ش[۱۸] تهران: پگاه‌اندیشه، ۱۳۸۴.
۸. کرم‌خدا امینیان ۱۳۸۴ش[۱۹] قم: اسوه، ۱۳۸۴
۹. رستم کوشان ۱۳۸۴ش[۲۰] تهران: مؤسسه خدمات علمی و آموزشی رزمندگان اسلام، ۱۳۸۴ش
۱۰. عباس حداد کاشانی ۱۳۸۴ش[۲۱] تهران: حافظ نوین، ۱۳۸۴ش

جستار وابسته

پانویس

  1. به کوشش: محمدعلی رضایی اصفهانی، حسین شیرافکن، غلامعلی همایی، محسن اسماعیلی و محمد امینی
  2. قرآن با ترجمه ترکی آذربایجانی نیز از او در سال ۱۳۶۷ش از انتشارات اقبال چاپ شده است.
  3. جلد۱: ۱۳۴۶، جلد۲: ۱۳۴۹، جلد۳: ۱۳۵۳، جلد ۴: ۱۳۵۴.
  4. روحانی، دایرةالمعارف تشیع، ج۱، ص۲۱۵.
  5. اسفراینی، تاج التراجم، ج۱، ص۸.
  6. سرخسی، المبسوط، ج۱، ص۳۷.
  7. آذرنوش، «ترجمه‌های فارسی قرآن»، ص۸۱-۸۲.
  8. آذرنوش، «ترجمه‌های فارسی قرآن»، ص۸۱.
  9. خبرگزاری فارس، ««معانی کتاب الله» کهن‌ترین تفسیر و ترجمه فارسی قرآن»
  10. سایت فصلنامه حبل المتین، «رساله تفسیر فارسی مولانا یعقوب چرخی»
  11. ناجی اصفهانی، «ترجمه منظوم صفی علی شاه»، ص۳۸۸.
  12. فولادوند، «قرآن مجید با ترجمه منظوم امید مجد»، ص۳۹۴.
  13. شائق، «القرآن الکریم، ترجمه منظوم»، ص۳۹۶.
  14. علی‌محمدی، «ترجمه منظوم قرآن کریم»، ص۳۹۸.
  15. سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
  16. شمیزی، «گنج حکیم»، ص۴۰۷.
  17. احمدی، «القرآن الکریم»، ص۴۰۲.
  18. سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی؛ تشکری آرانی، «قرآن کریم با ترجمه شعر فارسی»، ص۴۰۰.
  19. امینیان، «القرآن الکریم»، ص۴۰۵.
  20. سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
  21. سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

یادداشت

منابع

  • ‌آذرنوش، آذرتاش، «ترجمه‌های فارسی قرآن»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی (ج۱۵)، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش.
  • احمدی، عباس، «القرآن الکریم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
  • تشکری آرانی، شهاب، «قرآن کریم با ترجمه شعر فارسی»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
  • خرمشاهی، بهاءالدین، بررسی ترجمه‌های امروزین فارسی قرآن کریم، چ۲، قم: مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی، ۱۳۸۹.
  • روحانی، محمدحسین، «ترجمه قرآن»، در دایرةالمعارف تشیع، تهران، حکمت، ۱۳۹۰ش.
  • شائق، محمد، «القرآن الکریم، ترجمه منظوم]»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
  • شمیزی، سارا، «گنج حکیم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
  • علی‌محمدی، سیدمحمد، «ترجمه منظوم قرآن کریم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
  • فولادوند، محمدمهدی، «قرآن مجید با ترجمه منظوم امید مجد»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
  • ناجی اصفهانی، حامد، «ترجمه منظوم صفی علی شاه»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.