میرزا به شخصی گفته می‌شود که مادرش از سادات باشد و از جانب پدرش چنین خصوصیتی را دارا نباشد.[۱] این افراد نیز از جهت ذریه، منتسب به پیامبر(ص) هستند و تنها در برخی از احکام و آثار فقهی با کسانی که از طرف پدر به پیامبر(ص) منتسب‌اند، فرق می‌کنند.[۲]
امام کاظم(ع) در مورد کسی‌که مادرش از بنی‌هاشم و پدرش از قبایل دیگر قریش است، فرمود که می‌تواند از صدقات استفاده نماید و استفاده از خمس را برای وی جایز نمی‌داند؛ حضرت در ادامه به آیه «ادْعُوهُمْ لِآبائِهِم» (یعنی مردم را با پدرانشان می‌خوانند.)[۳] استدلال کرد.[۴]
لقب میرزا به عنوان یکی از القاب اجتماعی برای گروه‌های مختلف درباری، سیاسی و مذهبی به کار می‌رفته و در برخی از دوره‌ها از اهمیت و ارزش فراوانی برخوردار بوده است.[۵] این عنوان در دوره‌ای از زمان به روحانیون متوسط و معمولی گفته می‌شد و به تدریج از اواسط دوره قاجاریه به روحانیون طراز اول و در حد مرجع تقلید اختصاص یافت که در این زمینه می‌توان به میرزا محمدحسن شیرازی از علمای برجسته و صاحب فتوای تحریم تنباکو اشاره کرد.[۶]
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
- شکوری، ابوالفضل، نقش القاب در رجال‌شناسی، نشریه یاد، شماره۱۶، پاییز ۱۳۶۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- محمودی، سیدمحسن، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، قم، علمی و فرهنگی صاحب الزمان(عج)، ۱۳۸۳ش.