دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، دائرةالمعارفی درباره قرآن به زبان فارسی به سرویراستاری بهاءالدین خرمشاهی و با قلم ۱۷ قرآن‌پژوه و نویسنده است. این دائرةالمعارف دارای ۳۶۰۰ مقاله بوده که نیمی از آن، درباره اصطلاحات و معارف خود قرآن و نیمی دیگر، درباره قرآن‌پژوهی است. محتویات دانشنامه در ۱۹ مقوله کلی گنجانیده شده است.

دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی
اطلاعات کتاب
نویسندهبه کوشش بهاءالدین خرمشاهی
تاریخ نگارش۱۳۷۶ ش
موضوعدائرةالمعارف قرآنی
زبانفارسی

درباره مؤلف

بهاءالدین خرمشاهی در ۱۳۲۴ش در قزوین به دنیا آمد. او کار تألیف خود را با ترجمه آغاز کرد. دومین حوزه کار وی نقد کتاب است. حافظ‌پژوهی حوزه تخصصی کار پژوهشی خرمشاهی است و دیگر حوزه تخصصی که بسیار مورد علاقه او قرار گرفته، حوزه قرآن‌پژوهی است.

محتوای کتاب

نگارش مقالات این دانشنامه با همکاری ۱۷ نویسنده از فروردین سال ۱۳۷۶ش آغاز شد و در بهار سال ۱۳۷۷ش به پایان رسیده است.[نیازمند منبع] نویسندگان در مجموع ۱۹ مقوله قرآنی را سامان داده‌اند که مشتمل بر ۳۶۰۰ مقاله یا مدخل است.[۱]

مقولات نوزده‌گانه قرآنی

  1. اعلام تاریخی اعم از پیامبران و غیر پیامبران مانند لقمان و ذوالقرنین.
  2. اعلام جغرافیایی مانند مکه و مدینه و مدین، غار حرا، بحر احمر، حدیبیه، صفا و مروه، مسجدالحرام، مسجد الاقصی، بیت المقدس، مصر.
  • سوره‌های قرآن که یکایک ۱۱۴ سوره طبق حروف الفبا طبق ترتیب و توالی قرآنی ارائه شده است.
  • اصطلاحات و تلمیحات ادبی مانند نار ابراهیم، حکمت لقمان، پیراهن یوسف، بیت العنکبوت، بضاعت مزجاة، سوط عذاب و ده‌ها نظیر آن.
  • اخلاق قرآنی که در دو بخش است:
  1. اخلاق حمیده مثل احسان، تواضع، راستگویی و...
  2. اخلاق رذیله مثل طمع، بخل، ریا، دروغگویی، زنا، مساحقه، لواط و...
  • کلمات کلیدی که دارای چندین معنی هستند مانند سوء، امر، کتاب، بیت، ریح، حکمت و دیگر کلمات جمعا بیش از یک‌صد کلمه.
  • قرآن‌پژوهی مانند معرفی تحقیقات و آثار و کتب قرآنی، شامل معرفی تفسیرها از شیعه و اهل سنت.
  • قواعد و عبارت‌های قرآنی معروف
  • قرآن و هنر مانند معرفی بیش از دویست قرآن خطی نفیس، معرفی قرآن‌های هنری و تاریخی.
  • نهادهای قرآنی مانند معرفی‌دار القرآن‌ها، ناشران قرآنی، مراکز ترجمه قرآنی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مرکز فرهنگ و معارف قرآن
  • بلاغت و نحو قرآن نظیر تشبیه، استعاره، مجاز و صدها اصطلاح دیگر.[۲]

نقدهایی بر کتاب

در میان مزایایی که درباره کتاب، گفته شده و ستوده‌اند برخی محققان، این دانشنامه را به جهت نواقص و زواید در اعلام و شخصیت‌ها، اشتباهات محتوایی و غلط‌های ویرایشی، جهت‌گیری‌های شخصی و ناصواب، وجود مدخل‌های غیر قرآنی، دارای اشکال و ایراد دانسته‌اند.[۳] [۴] [۵]

پانویس

  1. هدایی، نقدی بر دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی،۱۳۷۷ش .
  2. معینی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش.
  3. هدایی، نقدی بر دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش.
  4. سلطانی، تاًملی در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش.
  5. استادولی، نگاهی به دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش.

منابع

  • هدایی، علی‌رضا، نقدی بر دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، کتاب ماه دین، آذر ۱۳۷۷ - شماره ۱۴.
  • استادولی، حسین، نگاهی به «دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، کتاب ماه دین، آذر ۱۳۷۷ - شماره ۱۴.
  • سلطانی، محمد علی، تاًملی در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، کتاب ماه دین، آذر ۱۳۷۷ - شماره ۱۴.
  • معینی، محسن، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، بخارا، بهمن ۱۳۷۷ - شماره ۴.