محدثه (لقب)
مُحَدَّثه از القاب حضرت فاطمه(س) است؛ به‌معنای زنی که فرشتگان با او سخن می‌گویند. این لقب در روایات، درباره زنان دیگری همچون مریم(س) و ساره نیز به‌کار رفته است. گفته شده فرشتگان در موضوعاتی مانند ابراز تسلیت، اخبار مؤمنان و آینده، با حضرت زهرا(س) سخن گفته‌اند.
امکان سخن‌گفتن فرشتگان با امامان و حضرت فاطمه(س) از عقاید شیعیان دانسته شده است. برخی از اهل‌سنت، به همین دلیل، به شیعیان نسبت می‌دهند که قائل به نبوت امامان هستند. به‌گفته علامه امینی، نویسندهٔ الغدیر، امکان هم‌صحبتی با ملائکه برای غیرپیامبران، مورد اتفاق شیعیان و اهل‌سنت است و آنها تنها دربارهٔ مصادیق آن اختلاف‌نظر دارند.
محدَّثه، لقب حضرت زهرا(س)
براساس روایات شیعه، لقب محدَّثه یکی از القاب حضرت زهرا(س) [۱] و یکی از اسامی نُه‌گانه اوست.[۲] البته مطابق با روایات شیعی، لقب محدَّثه برای حضرت مریم(س)، مادر حضرت موسی(ع) و ساره نیز به‌کار رفته است.[۳]
در روایات مربوط به مُصحَف فاطمه، در گونه‌های مختلف به محدَّثه‌بودن حضرت زهرا(س) تصریح شده است.[۴] در زیارتنامه حضرت فاطمه نیز از او با عنوان «الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِیمَةُ» یاد شده است.[۵]
معنای محدثه
امام صادق(ع):
«از آن جهت حضرت فاطمه(س) را محدَّثه نامیدند که ملائکه از آسمان فرود می‌آمدند و همان‌گونه که با حضرت مریم(س) صحبت می‌کردند، با او نیز صحبت می‌کردند و می‌گفتند ای فاطمه، خداوند تو را برگزیده و پاک و طاهر کرده و بر دیگر زنان برگزیده جهان برتری داده است.»
شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۱۸۲.
مُحَدَّثه، به‌معنای کسی است که به او سخن گفته می‌شود.[۶] به گفته علامه امینی، نویسنده الغدیر اصطلاح محدَّث برای کسی به‌کار می‌رود که پیامبر نیست؛ اما فرشتگان با او سخن می‌گویند.[۷]
برخی محتوای صحبت ملائکه با حضرت فاطمه را در پنج مورد خلاصه کرده‌اند:
- تسلیت و تعزیت
- خبر از پیامبر(ص) و جایگاه وی در بهشت
- اخبار حوادث آینده
- اخبار فرمانروایان
- اخبار مؤمنان و کافران.[۸]
برخی محدِّثه به معنای سخن‌گوینده را نیز از القاب حضرت فاطمه(س) دانسته‌اند؛ چون می‌گویند فاطمه زمانی که رحم مادرش بوده با او سخن گفته است.[۹][یادداشت ۱]
امکان سخن‌گفتن فرشتگان با غیر انبیا
علامه امینی، اعتقاد به محدَّث‌بودن حضرت زهرا(س) و امامان معصوم(ع) را از عقاید شیعیان دانسته است. به گفته او، باور به امکان سخن‌گفتن ملائکه با غیرپیامبران مورداتفاق شیعه و سنی است.[۱۱] وی تصریح می‌کند که اختلاف در این مسئله تنها در مصادیق این افراد است که به عنوان نمونه شیعیان برخلاف اهل‌سنت، عمر بن خطاب را محدَّث نمی‌دانند.[۱۲]
عبدالله قصیمی، نویسنده سلفی سعودی، در کتاب «الصّراع بینَ الاسلامِ و الوَثَنیّة» به همین جهت، شیعیان را متهم به قبول مقام نبوت برای امامان و حضرت فاطمه(س) کرده است. البته علامه امینی به این اتهام پاسخ داده است.[۱۳] برای اثبات هم‌صحبتی افرادی غیر از پیامبران با فرشتگان به آیاتی چون آیه ۴۲ سوره آل‌عمران، آیات ۷۱–۷۳ سوره هود و آیه ۷ سوره قصص استناد کرده‌اند. در این آیات، به سخن‌گفتن فرشتگان با برخی از زنان پاکدامن در امّت‌های پیشین اشاره شده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۱۸۲؛ طبری، دلائل الامامه، ص۸۱، ح۲۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۲۰۶، ح۲۳.
- ↑ شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۵۹۲.
- ↑ مجلسی، ۱۴۰۳ق، بحارالانوار، ج۴۳، ص۷۹.
- ↑ نگاه کنید به الصفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۷۰، ح۳۴؛ مهدوی‌راد، «مصحف فاطمه»، ص۷۳.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، بی‌تا، ص۳۱۷.
- ↑ رحمانی همدانی، فاطمه زهرا(س) شادمانی دل پیامبر(ص)، ۱۳۸۱ش، ص۲۴۴(پاورقی).
- ↑ علامه امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۷.
- ↑ رحمان‌ستایش، «گفت‌و‌گوی ملائکه با حضرت فاطمه(س)»، ص۲۵–۲۶.
- ↑ رحمانی همدانی، فاطمه زهرا(س) شادمانی دل پیامبر(ص)، ۱۳۸۱ش، ص۲۴۴(پاورقی).
- ↑ قطب راوندی، القاب الرسول و عترته، نسخهٔ کتابخانه مرعشی نجفی، به نقل از مهریزی، صدرایی خویی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۸.
- ↑ علامه امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۷–۶۸.
- ↑ علامه امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۸–۷۰.
- ↑ علامه امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۷۸.
- ↑ رحمانی همدانی، فاطمه زهرا(س) شادمانی دل پیامبر(ص)، ۱۳۸۱ش، ص۱۴۷–۱۴۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۷۹.
یادداشت
- ↑ قطب راوندی، در کتاب اَلقابُ الرَّسول و عِترَتِه، در بخش القاب فاطمه، به عنوان «مؤنسة خدیجة الکبری فی بطنها» (مونس خدیجهٔ کبری هنگامی که فاطمه را باردار بود) اشاره کرده است.[۱۰]
منابع
- رحمان‌ستایش، محمدکاظم، گفت و گوی ملائکه با حضرت فاطمه(س)، حدیث پژوهی، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
- رحمانی همدانی، احمد، فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر، ترجمه سید حسن افتخارزاده سبزواری، تهران، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، چاپ چهارم، ۱۳۸۱ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الأمالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۸۶ق.
- صفار قمی، محمد بن حسن بن فروخ، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، تصحیح و تعلیق: میرزامحسن کوچه باغی تبریزی، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- طبری، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامه، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- علامه امینی، عبد الحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، ۱۴۱۶ق.
- قمی، عباس، مفاتیح الجنان، قم، نشر اسوه، بی‌تا.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مهدوی راد، محمدعلی، «مصحف فاطمه»، در دانشنامه فاطمی(س)، ج۳، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۳ش.