کوثر
کوثر، واژه‌ای قرآنی و از القاب حضرت زهرا(س)،[۱] که در لغت به‌معنای خیر فراوان است.[۲] این کلمه یک بار در قرآن، در سوره کوثر آمده است.[۳]
درباره تفسیر و مصداق کوثر اختلاف نظر و اقوال متعددی وجود دارد.[۴]در برخی از تفاسیر کوثر عبارتند از: رودی در بهشت، اسلام، نبوت، قرآن، علم و حکمت، حوض کوثر، شفاعت، کثرت یاران و پیروان و فراوانی نسل و فرزندان.[۵]
به گفته صاحب مجمع البیان همه این احتمالات درست است؛ زیرا لفظ کوثر شامل خیر کثیر در دنیا و آخرت است که همه تفاسیر مذکور را دربر می‌گیرد.[۶] فخر رازی تفسیر کوثر به رودی در بهشت را مشهور و مستفیض دانسته است.[۷]
علامه طباطبایی مراد از کوثر را فراوانی ذریه پیامبر(ص) دانسته است؛ زیرا ظاهرا واژه «ابتر» در آیه آخر سوره کوثر به معنای بی‌نسل و تبار است و کوثر به معنای فراوانی ذریه با معنای ابتر سازگارتر است.[۸] محی الدین عربی کوثر را هم به معنای نهری در بهشت که هر کس از آن بنوشد هیچ‌گاه تشنه نخواهد شد دانسته و هم به معنای معرفت کثرت در پرتو وحدت و علم تفصیلی به توحید و شهود وحدت در عین کثرت دانسته است و پیامبر را باقی به بقای حق و دشمنانش را فانی و زوال پذیر و اهل ایمان را ذریه و خاندان حقیقی پیامبر برشمرده که به سبب وجود پیامبر باقی و پایدار هستند. [۹] گفته شده از نظر مفسران شیعه، مقصود از کوثر در سوره کوثر، حضرت زهرا(س) است؛ زیرا برخلاف اینکه عاص بن وائل، پیامبر(ص) را «اَبتَر» (بی‌فرزند؛ کسی که نسل و ذریهای ندارد) شمرده بود، خداوند از طریق فرزندش حضرت فاطمه(س) ذریه و فرزندان بسیاری به او بخشید.[۱۰]
- گستردگی نسل فاطمه(س) در جهان
امروزه در بسیاری از کشورهای جهان سادات از نسل فاطمه(س) حضور دارند. برای نمونه، افزون بر کشورهای عربی و ایران، در مغرب دور(تونس و مراکش) نسل ادریس بن عبدالله بن حسن پایه گذار دولت شیعی ادریسیان هنوز حضور دارند. در اندونزی خانواده‌های حبشی، علوی و باکثیر در این کشور از سادات هستند. در یمن خاندان‌های متعدد از نسل امام حسن(ع) و امام حسین(ع) وجود دارند. در شهر اُسوان در مصر طایفه بزرگی با نام جَعافره وجود دارد که به امام صادق(ع) منسوب‌اند. در دو کشور هند و پاکستان سادات رضوی و نقوی حضور دارند.[۱۱]برخی از مفسران ۶ وجه را برای کوثر بودن مطرح ساخته‌اند که عبارتند از:قرآن، علم و عمل، نبوت، شرافت در دنیا و آخرت و ذریه طیبه از حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها و افزوده است که بعد از شهادت حضرت سيدالشهداء عليه السّلام به غير حضرت سجاد(ع) مردی از اهل بيت او نمانده بود. اما خداوند وعده خود را محقق فرمود و از نسل او عالم را پر گردانيد. [۱۲]
در ادبیات
شاعران فارسی و عربی زبان درباره کوثر و ویژگی ها و امور مربوط به آن اشعاری بسیاری سروده‌اند و یابرخی سروده‌هایشان به جهت استفاده از این واژه به این نام مشهور گشته‌اند.قصیده کوثریه سروده سید رضا هندی یکی از آنهاست.کتاب چکامه کوثریه دربردارنده این قصیده همراه با اشعاری از دیگر شاعران توسط موسسه تحقیقات و انتشارات طور درسال۱۳۷۰ش. چاپ شده است.[۱۳][یادداشت ۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ انصاری زنجانی، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء، ۱۴۲۸ق، ج۲۲، ص۹و۲۵.
- ↑ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۱۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ سوره کوثر، آیه۱.
- ↑ نگاه کنید به: فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۱۳-۳۱۶؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ نگاه کنید به: فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۱۳- ۳۱۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۳۶؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۳۷.
- ↑ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۱۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ ابن العربی، تفسیر ابن عربی، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۴۲۴.
- ↑ نگاه کنید به: خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۹؛ احسانی‌فر، علوم حدیث، ۱۳۸۳ش، ص۵۳ـ۶۹ (ادله و متون روایی تفسیر کوثر به نسل پیامبر).
- ↑ داغر، مصادر الدراسة الأدبية، ۱۹۸۳م، ج۴، ص۳۶۴-۳۶۶.
- ↑ حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۴، ص۳۶۳.
- ↑ https://imamali.info/iadl/handle/110/4529
یادداشت
- ↑ قصده کوثریه سید رضا هندی با این ابیات خطاب به پیامبر(ص) شروع می‌شود:أمُفَلَّجُ ثَغْرِکَ أم جَوْهر؟ / و رحیقُ رُضابِکَ أم سُکَّر؟ این دندان‌های پیشین توست که جدا جدا شده، و به طور منظّم قسمت شده است، یا آنکه گوهری است نهاده شده؟! و این آب دهان مکیده شده تو، شراب پاک و خالص است، و یا آنکه شکر شیرین است؟! ۲ قد قال لِثغْرِکَ صانِعُه: / إنّا اعطیناکَ الکوثر در وصف دندان‌های پیشین تو، آفریدگارش آنرا چشمه کوثر خوانده، و آیه انا اعطیناک الکوثر را نازل فرمود.
منبع
- ابن العربی، محی الدین، تفسیر ابن عربی، تحقيق، تصحیح و مقدمه: الشيخ عبد الوارث محمد علي، الطبعة: الأولى سنة الطبع: ۱۴۲۲ - ۲۰۰۱م، المطبعة: لبنان/ بيروت - دار الكتب العلمية، الناشر: دار الكتب العلمية
- احسانی‌فر لنگرودی، محمد، «فاطمه(س) کوثر قرآن»، فصل‌نامه علوم حدیث، ش ۳۱، بهار ۱۳۸۳ش.
- انصاری زنجانی، اسماعیل، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء، قم، دلیل ما، ۱۴۲۸ق.
- حسینی شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، تهران، نشر میقات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان و ناهید، ۱۳۷۷ش.
- داغر، يوسف أسعد، مصادر الدراسة الأدبية أعلام النهضة، بیروت، المكتبة الشرقية، ۱۹۸۳م.
- طباطبایی، سیدمحمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.