کوثر
کوثر، واژهای قرآنی و از القاب حضرت زهرا(س)،[۱] که در لغت بهمعنای خیر فراوان است.[۲] این کلمه یک بار در قرآن، در سوره کوثر آمده است.[۳]
درباره تفسیر و مصداق کوثر اختلاف نظر و اقوال متعددی وجود دارد.[۴]در برخی از تفاسیر کوثر عبارتند از: رودی در بهشت، اسلام، نبوت، قرآن، علم و حکمت، حوض کوثر، شفاعت، کثرت یاران و پیروان و فراوانی نسل و فرزندان.[۵]
به گفته صاحب مجمع البیان همه این احتمالات درست است؛ زیرا لفظ کوثر شامل خیر کثیر در دنیا و آخرت است که همه تفاسیر مذکور را دربر میگیرد.[۶] فخر رازی تفسیر کوثر به رودی در بهشت را مشهور و مستفیض دانسته است.[۷]
علامه طباطبایی مراد از کوثر را فراوانی ذریه پیامبر(ص) دانسته است؛ زیرا ظاهرا واژه «ابتر» در آیه آخر سوره کوثر به معنای بینسل و تبار است و کوثر به معنای فراوانی ذریه با معنای ابتر سازگارتر است.[۸] محی الدین عربی کوثر را هم به معنای نهری در بهشت که هر کس از آن بنوشد هیچگاه تشنه نخواهد شد دانسته و هم به معنای معرفت کثرت در پرتو وحدت و علم تفصیلی به توحید و شهود وحدت در عین کثرت دانسته است و پیامبر را باقی به بقای حق و دشمنانش را فانی و زوال پذیر و اهل ایمان را ذریه و خاندان حقیقی پیامبر برشمرده که به سبب وجود پیامبر باقی و پایدار هستند. [۹]ملاصدرا بر این باور است که کوثر ظاهرش به صورت آب است ولی حقیقتش علم است. وی تأکید کرده که منظور از این الفاظ در قرآن فقط معانی عقلی آنها نیست ولی چون قرآن دارای ظهر و بطن و تفسیر و تأویل است میتوان گفت که هدف این است که از ظاهر به باطن و از صورت به معنا رسید. [۱۰] گفته شده از نظر مفسران شیعه، مقصود از کوثر در سوره کوثر، حضرت زهرا(س) است؛ زیرا برخلاف اینکه عاص بن وائل، پیامبر(ص) را «اَبتَر» (بیفرزند؛ کسی که نسل و ذریهای ندارد) شمرده بود، خداوند از طریق فرزندش حضرت فاطمه(س) ذریه و فرزندان بسیاری به او بخشید.[۱۱]
- گستردگی نسل فاطمه(س) در جهان
سید علی خامنه ای:
این خیر کثیری که خداوند متعال در سورهی مبارکهی کوثر مژدهی آن را به پیامبر اکرم داد و فرمود: «انّا اعطیناک الکوثر» - که تأویل آن، فاطمهی زهرا (سلاماللَّهعلیها) است - درحقیقت مجمع همهی خیراتی است که روزبهروز از سرچشمهی دین نبوی، بر همهی بشریت و بر همهی خلایق فرو میریزد. خیلیها سعی کردند آن را پوشیده بدارند و انکار کنند، اما نتوانستند؛ «واللَّه متمّ نوره و لو کره الکافرون». ما باید خودمان را به این مرکز نور نزدیک کنیم؛ و نزدیک شدن به مرکز نور، لازمه و خاصیتش، نورانی شدن است. باید با عمل، و نه با محبت خالی، نورانی بشویم؛ عملی که همان محبت و همان ولایت و همان ایمان، آن را به ما املاء میکند و از ما میخواهد. با این عمل، باید جزو این خاندان و وابستهی به این خاندان بشویم.
بیانات در دیدار جمعى از مداحان اهلبیت (علیهم السلام) در سالروز میلاد حضرت فاطمهی زهرا (سلام الله علیها)۱۳۷۰/۱۰/۰۵ [۱۲]
امروزه در بسیاری از کشورهای جهان سادات از نسل فاطمه(س) حضور دارند. برای نمونه، افزون بر کشورهای عربی و ایران، در مغرب دور(تونس و مراکش) نسل ادریس بن عبدالله بن حسن پایه گذار دولت شیعی ادریسیان هنوز حضور دارند. در اندونزی خانوادههای حبشی، علوی و باکثیر در این کشور از سادات هستند. در یمن خاندانهای متعدد از نسل امام حسن(ع) و امام حسین(ع) وجود دارند. در شهر اُسوان در مصر طایفه بزرگی با نام جَعافره وجود دارد که به امام صادق(ع) منسوباند. در دو کشور هند و پاکستان سادات رضوی و نقوی حضور دارند.[۱۳]برخی از مفسران ۶ وجه را برای کوثر بودن مطرح ساختهاند که عبارتند از:قرآن، علم و عمل، نبوت، شرافت در دنیا و آخرت و ذریه طیبه از فاطمه زهرا(س) و افزوده است که بعد از شهادت سيدالشهداء به غير حضرت سجاد(ع) مردی از اهل بيت او نمانده بود. اما خداوند وعده خود را محقق فرمود و از نسل او عالم را پر گردانيد. [۱۴]
در ادبیات
شاعران فارسی و عربی زبان درباره کوثر و ویژگی ها و امور مربوط به آن اشعاری بسیاری سرودهاند و یابرخی سرودههایشان به جهت استفاده از این واژه به این نام مشهور گشتهاند.قصیده کوثریه سروده سید رضا هندی یکی از آنهاست.کتاب چکامه کوثریه دربردارنده این قصیده همراه با اشعاری از دیگر شاعران توسط موسسه تحقیقات و انتشارات طور درسال۱۳۷۰ش. چاپ شده است.[۱۵][یادداشت ۱]
کتاب شناسی
آثاری فراوانی در اتباط با کوثر و ارتباطش با مقام حضرت فاطمه(س) نگارش شده و یا در نامگذاری کتاب به آن استناد شده است که برخی از آنها عبارتند از:
- جرعهای از کوثر: پژوهشی در نامها و لقبهای فاطمه زهرا (س) نوشته علیرضا سبحانی نسب نشر جمال، قم ۱۳۸۲ش. [۱۸]
- حماسه کوثریه شرح مبارزات حضرت فاطمة الرهر اسلام الله علیها نوشته مجید زجاجی مجردنشر مرسل کاشان ۱۳۹۷ش. [۱۹]
- کوثرالنبی: پژوهشی در تاریخ سادات افغانستان نوشته سیدا جعفر عادلی نشر رشید، قم ۱۴۰۱ش. [۲۰]
- نسیم کوثر (گزیدهای کامل از عقاید شیعه نسبت به حضرت زهرا (ع)) نوشته حمید رضا جنتی، نشر هستی نما تهران ۱۳۹۲ش. [۲۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ انصاری زنجانی، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء، ۱۴۲۸ق، ج۲۲، ص۹و۲۵.
- ↑ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۱۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ سوره کوثر، آیه۱.
- ↑ نگاه کنید به: فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۱۳-۳۱۶؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ نگاه کنید به: فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۱۳- ۳۱۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۳۶؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۳۷.
- ↑ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۱۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ ابن العربی، تفسیر ابن عربی، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۴۲۴.
- ↑ ملاصدرا، شرح اصول کافی،۱۳۸۳ش، ج۲، ص۵۴۸.
- ↑ نگاه کنید به: خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۹؛ احسانیفر، علوم حدیث، ۱۳۸۳ش، ص۵۳ـ۶۹ (ادله و متون روایی تفسیر کوثر به نسل پیامبر).
- ↑ https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1467&npt=8
- ↑ داغر، مصادر الدراسة الأدبية، ۱۹۸۳م، ج۴، ص۳۶۴-۳۶۶.
- ↑ حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۴، ص۳۶۳.
- ↑ https://imamali.info/iadl/handle/110/4529
- ↑ ازرقی هروی، «اشعار، قصیدهٔ شمارهٔ۱۳» سایت گنجور.
- ↑ اسدی توسی، «[ https://ganjoor.net/asadi/garshaspname/sh2 دیوان اشعار، بخش ۲، نعت نبی علیه الشلام]» سایت گنجور.
- ↑ خانه کتاب و ادبیات ایران، https://ketab.ir/book/fdd78005-6ad7-447e-b8f6-6b994428abc2
- ↑ خانه کتاب و ادبیات ایران، https://ketab.ir/book/b2d49403-11c3-441d-97b5-5ba6a7f4923a
- ↑ خانه کتاب وادبیات ایران،https://ketab.ir/book/f2fb1b11-0921-45dc-ba2e-52e4fabfc56b
- ↑ خانه کتاب و ادبیات ایران،https://ketab.ir/book/b50eddfc-6fe5-438c-a179-a2b4497c24ef
یادداشت
- ↑ قصیده کوثریه سید رضا هندی با این ابیات خطاب به پیامبر(ص) شروع میشود:أمُفَلَّجُ ثَغْرِکَ أم جَوْهر؟ / و رحیقُ رُضابِکَ أم سُکَّر؟ این دندانهای پیشین توست که جدا جدا شده، و به طور منظّم قسمت شده است، یا آنکه گوهری است نهاده شده؟! و این آب دهان مکیده شده تو، شراب پاک و خالص است، و یا آنکه شکر شیرین است؟! ۲ قد قال لِثغْرِکَ صانِعُه: / إنّا اعطیناکَ الکوثر در وصف دندانهای پیشین تو، آفریدگارش آنرا چشمه کوثر خوانده، و آیه انا اعطیناک الکوثر را نازل فرمود.
منبع
- ابن العربی، محی الدین، تفسیر ابن عربی، تحقيق، تصحیح و مقدمه: الشيخ عبد الوارث محمد علي، الطبعة: الأولى سنة الطبع: ۱۴۲۲ - ۲۰۰۱م، المطبعة: لبنان/ بيروت - دار الكتب العلمية، الناشر: دار الكتب العلمية
- احسانیفر لنگرودی، محمد، «فاطمه(س) کوثر قرآن»، فصلنامه علوم حدیث، ش ۳۱، بهار ۱۳۸۳ش.
- انصاری زنجانی، اسماعیل، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء، قم، دلیل ما، ۱۴۲۸ق.
- حسینی شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، تهران، نشر میقات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان و ناهید، ۱۳۷۷ش.
- داغر، يوسف أسعد، مصادر الدراسة الأدبية أعلام النهضة، بیروت، المكتبة الشرقية، ۱۹۸۳م.
- طباطبایی، سیدمحمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.