تفسیر تاریخی

مقاله ضعیف
پیوند کم
رده ناقص
عدم رعایت شیوه‌نامه ارجاع
بدون استناد
شناسه ناقص
نارسا
عدم جامعیت
از ویکی شیعه
علم تفسیر
تفسیرهای مهم
شیعیتفسیر ابو الجارودتفسیر قمیکتاب التفسیر (عیاشی)تفسیر التبیانتفسیر مجمع البیانتفسیر الصافیتفسیر المیزان
سنیتفسیر جامع البيان (طبری)المحرر الوجیز (ابن عطیه)تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی)تفسير القرآن العظيم (ابن كثير)تفسیر جلالین (سیوطی)
گرایش‌های تفسیری
تفسیر تطبیقیتفسیر علمیتفسیر عصریتفسیر تاریخیتفسیر فلسفیتفسیر کلامیتفسیر عرفانیتفسیر ادبیتفسیر فقهی
روش‌های تفسیری
تفسیر قرآن به قرآنتفسیر رواییتفسیر عقلیتفسیر اجتهادی
شیوه‌های نگارش تفسیر
تفسیر ترتیبیتفسیر موضوعی
اصطلاحات علم تفسیر
اسباب نزولناسخ و منسوخمحکم و متشابهاعجاز قرآنجری و انطباقمکی و مدنی


تفسیر تاریخی، ممکن است اشاره به یکی از دو رویکرد ذیل در تفسیر قرآن باشد:

  1. بیان مسائل تاریخی و بیان حوادث و وقایع و تفسیر و تحلیل تاریخ ملتها و عوامل تعالی و تکامل و سقوط و انحطاط آنها.
  2. پرداختن به تبیین و توضیح واژه‌ها، کلمات و پیامهای قرآن با گرایش تاریخی یعنی تفسیر قرآن با توجه به ترتیب و اسباب نزول آیات.

مقصود از تفسیر تاریخی

از تفسیر تاریخی قرآن دو برداشت متفاوت می‌شود:

  1. مفسرانی که صِبغه تفسیری آنان بر مسائل تاریخی و بیان حوادث و وقایع و تفسیر و تحلیل تاریخ ملت‌ها و عوامل تعالی و تکامل و سقوط و انحطاط آنهاست. از این رو، به یادکرد حوادث تاریخی، به ویژه زندگی پیامبران بسیار می‌پردازند و در ضمن بخشی از آیات قرآن که به گذشته‌ها نظر دارند، افزون بر نقل وقایع و قصص پیامبران به تحلیل و بیان فلسفه تاریخ و نکته‌های عبرت آموز اشاره می‌کنند. در گذشته‌های دور این دسته از تفاسیر در شکل محدود عمدتاً بر محور نقل قصه‌های قرآن می‌چرخید و افرادی چون ثعلبی نیشابوری (۳۵۰-۴۲۹ق) در تفسیر الکشف و البیان و ابوالفتوح رازی (میان سالهای ۴۸۰-۵۳۵ق) در تفسیر روض الجنان و مانند آنها را به خود مشغول کرده بود. آلودگی این دسته از تفسیرها به اسرائیلیات و روایات جعلی و خرافی از آسیبهای آنها شمرده شده است.[۱]
  2. مفسرانی که با گرایش تاریخی به تبیین و توضیح واژه ها، کلمات و پیامهای قرآن می‌پردازند و در روند تفسیر پابه‌پای نزول وحی حوادث مربوط به آیات را پیگیری می‌کنند و در نزول هر آیه و سوره به دنبال شناخت اسباب و شأن نزول و دیگر حوادث، معرفت احکام همچون آگاهی از موقعیت، فرهنگ، عقاید و آداب و رسوم مردمی هستند که قرآن در خطاب به آنان سخن گفته است. به همین دلیل این تفسیرها به ترتیب نزول نگارش یافته است. واژه‌ها، نوع استعمال، بررسی ریشه کلمات و سیر تطور دلالت کلام و همچنین بررسی مثلها، تشبیهات و استعارات قرآن به لحاظ تاریخی بررسی می‌شود. نمونه این دسته از تفاسیر، تفسیر الحدیث محمد عزه دروزه (۱۳۰۵-۱۴۰۴ق)، و بیان المعانی عبدالقادر ملاحویش آل غازی (زنده در ۱۳۸۴ق) و پابه‌پای وحی نوشته مهدی بازرگان (۱۲۸۶-۱۳۷۳ش) است که همگی به ترتیب نزول قرآن نگارش یافته و صبغه و تأکید آنان بر مسائل تاریخی در فهم پیام قرآن است. از اینرو، از سوره علق شروع می‌کنند و به آخرین سوره نازل شده قرآن به پایان می‌برند و شیوه کارشان چنین است که در آغاز هر سوره به تاریخچه نزول، موقعیت نزول، سیاق و ترکیب پیامها و حوادث مربوط به نزول اشاره می‌کنند.[۲]

پانویس

  1. انصاری، تفسیر قرآن، ص۶۴۳.
  2. انصاری، تفسیر قرآن، ص۶۴۳.

یادداشت

منابع