إبْصارُ العَین فی أنْصارِ الحُسین علیه‌السلام اثر محمد سماوی نجفی (متوفای ۱۳۷۰ق) درباره یاران امام حسین(ع) در واقعه کربلا و قبل از آن، اعم از شهدا و مجروحان. مؤلف در این کتاب، ۱۱۲ نفر از یاران امام را با ذکر طوایف و قبایل آنان بیان می‌کند.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ محمد سماوی (متوفای ۱۳۷۰ ق) |
| موضوع | روز عاشورا، واقعه کربلا، یاران امام حسین (ع) |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دانشگاه شهید محلاتی |
| تاریخ نشر | ۱۴۲۹ق |
درباره مؤلف
محمد بن طاهر بن حبیب ترکی فضلی؛ عالم، فقیه، ادیب، شاعر و خطیب بود که به دلیل تولد و سکونت در منطقه سماوه به سماوی شهرت یافت. او در سال ۱۲۹۳ق در سماوه متولد شد و پس از دوران کودکی و فقدان پدر برای کسب علوم اسلامی به نجف رفت. سماوی تا سال ۱۳۲۲ق در نجف ماند و پس از بازگشت به موطن خود در سال ۱۳۳۰ش به عضویت مجلس درآمد. سماوی مدتی هم به عنوان قاضی نجف و حاکم شرع در بغداد مسؤولیت داشت. او همچنین عضو مجمع علمی عراق بود. سماوی در سال ۱۳۷۰ق در نجف از دنیا رفت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.
از آثار او گذشته از کتاب ابصار العین می‌توان به «الطلیعه فی شعراء الشیعه»، «ظرفة الاحلام فیما نظم فی المنام»، «الکواکب السماویه فی شرح القصیدة الفرزدقیه»، «شجرة الریاض فی مدح النبی الفیاض» اشاره کرد.[۱]
درباره کتاب
آقابزرگ در الذریعه، از کتاب با نام «ابصار العین فی احوال انصار الحسین(ع)» نام برده و می‌نویسد:
- «شیخ محمد سماوی آن را در ابتدای منصب قضاوت در نجف نوشته و در سال ۱۳۴۳ق در نجف چاپ شد و پس از آن، مؤلف، مطالبی را بدان افزود که هنوز به زیور طبع آراسته نشده است.»[۲]
روش تألیف
مؤلف در داخل هر مقصد نام افراد را بدون ترتیب الفبا آورده و احتمال دارد ترتیب خاصی در نظر او بوده که روشن نیست. سماوی همچنین در موارد متعدد با عنوان «ضبط الغریب» به توضیح لغات یا وجه تسمیه‌ها پرداخته است.[۳]
محتوای کتاب
این کتاب، ۱۱۲ نفر از یاران آن حضرت را شمارش کرده که غالب آنان در کربلا و روز عاشورا و برخی هم پیش از واقعه کربلا در کوفه به شهادت رسیده‌اند. نویسنده پیش از بحث اصلی به مختصری از زندگی امام حسین(ع) پرداخته است. سپس کتاب را به ۱۷ مقصد تقسیم نموده و در هر مقصد از یک خاندان یا قبیله سخن گفته است.[۴]
ابواب کتاب
شهدای خاندان ابوطالب
- علی بن حسین
- عبدالله بن حسین
- عباس بن علی
- عبدالله بن علی بن ابی‌طالب
- عثمان بن علی بن ابی‌طالب
- جعفر بن علی بن ابی‌طالب
- ابوبکر بن علی بن ابی‌طالب
- ابوبکر بن حسن بن علی
- قاسم بن حسن بن علی
- عبدالله بن حسن بن علی
- عون بن عبدالله بن جعفر
- محمد بن عبدالله بن جعفر
- مسلم بن عقیل
- عبدالله بن مسلم بن عقیل
- محمد بن مسلم بن عقیل
- محمد بن ابی‌سعید بن عقیل
- عبدالرحمن بن عقیل
- جعفر بن عقیل
- عبد اللّه بن یقطر حمیری
- سلیمان بن رزین غلام حسین بن علی(ع)
- اسلم بن عمرو، غلام حسین بن علی(ع)
- قارب بن عبدالله دئلی غلام حسین بن علی(ع)
- منجح بن سهم غلام حسن بن علی (ع)
- سعد بن حارث غلام علی بن ابی‌طالب
- نصر بن ابونیزر، غلام علی بن ابی‌طالب
- حارث بن نبهان، غلام حمزة بن عبدالمطلب
شهدای بَنی‌اَسَدْ و بردگان
- انس بن حارث کاهلی
- حبیب بن مظاهر
- مسلم بن عوسجه اسدی
- قیس بن مسهّر صیداوی
- عمرو بن خالد صیداوی
- سعد بن عبدالله کوفی
- ابوموسی، موقّع بن ثمامه اسدی صیداوی
شهدای هَمْدانی و بردگان آنان
- ابوثمامه صائدی
- بریر بن خضیر همدانی
- عابس بن ابی شبیب شاکری
- شوذب بن عبدالله همدانی
- حنظلة بن اسعد شبامی
- عبدالرحمن ارحبی
- سیف بن حارث بن سریع همدانی
- مالک بن عبدالله بن سریع همدانی
- عمار دالانی
- حبشی بن قیس نهمی
- ابوعمره، زیاد همدانی صائدی
- سوّار بن منعم همدانی نهدی
- عمرو بن عبداللّه همدانی جندعی
شهدای مَذْحِجی
- هانی بن عروه مرادی
- جنادة بن حارث
- واضح ترک؛ غلام حارث مذحجی سلمانی
- مُجَمِّع بن عبدالله عائِذِی
- عائذ بن مجمّع بن عبداللّه عائذی
- نافع بن هلال
- حجاج بن مسروق جعفی
- یزید بن مغفل جعفی
شهدای اَنصاری
- عمرو بن قرظه انصاری
- عبدالرحمن بن عبد رب انصاری
- نعیم بن عجلان انصاری خزرجی
- جنادة بن کعب انصاری خزرجی
- عمرو بن جنادة انصاری
- سعد بن حرث انصاری
- ابوالحتوف بن حرث انصاری
شهدای بَجِلی و خَثْعَمی
- زهیر بن قین
- سلمان بن مضارب بجلی
- سوید بن عمرو بن ابی‌مطاع خثعمی
- عبدالله بن بشر خثعمی
شهدای كِنْدی
- یزید بن زیاد بن مهاصر
- حارث بن امرئ القیس کندی
- زاهر بن عمرو کندی
- بشر بن عمرو حضرمی کندی
- جندب بن حجیر کندی خولانی
شهدای غفاری
- عبداللّه بن عروة بن حرّاق غفاری
- عبدالرحمن بن عروة بن حرّاق غفاری
- جون بن حوی، غلام آزادشده ابوذر غفاری
شهدای كَلْبی
- عبدالله بن عمیر کلبی
- عبدالاعلی بن يزيد كلبي
- سالم بن عمرو ، غلام بنی مدینه کلبی
شهدای اَزْدی
- مسلم بن کثیر ازدی
- رافع بن عبداللّه، غلام مسلم ازدی
- قاسم بن حبیب ازدی
- زُهَیْر بن سُلَیْم اَزْدی
- نعمان بن عمرو ازدی راسبی
- حلاس بن عمرو ازدی راسبی
- عمارة بن صلخب ازدی
شهدای عبدی
- یزید بن ثبیط عبدی، عبد قیس بصری و پسرانش عبدالله و عبیدالله
- عامر بن مسلم عبدی
- سالم (غلام عامر بن مسلم)
- سیف بن مالک عبدی بصری
- ادهم بن امیه عبدی بصری
شهدای تَیمی
- جابر بن حجّاج، غلام عامر بن نهشل تیمی
- مسعود بن حجّاج تیمی
- عبدالرحمن بن مسعود بن حجّاج تیمی
- بکر بن حی تیمی
- جوین بن مالک تیمی
- عمر بن ضبیعة تیمی
- حبّاب بن عامر تیمی
شهدای طایی
- عمّار بن حسّان طایی
- امیة بن سعد طایی
شهدای تَغْلِبی
- ضرغامة بن مالک تغلبی
- کنانة بن عتیق تغلبی
- قاسط بن زهیر بن حارث تغلبی
- کردوس بن زهیر تغلبی
- مقسط بن زهیر تغلبی
شهدای جُهَنی
- مجمّع بن زیاد بن عمرو جهنی
- عبّاد بن مهاجر بن ابومهاجر جهنی
- عقبة بن صلت جهنی
شهدای تَمیمی
یاران متفرقه امام حسین
- جبلة بن علی شیبانی
- قعنب بن عمر نمری
- سعید بن عبدالله حنفی[۵]
منابع کتاب
سماوی مأخذ هر گزارش را در ابتدا یا انتهای آن بیان می‌کند (محقق کتاب، جلد و صفحه این مآخذ را نیز آورده است). گاه هم مطالبی را با تعبیر «قالوا» یا «قال اهلُ السّیر» آورده که به نظر می‌رسد دلیل آن شهرت مطلب در منابع و اتفاقی بودن آن باشد. مورخان و منابعی که وی مطالب خود را از آنان گرفته غالباً کتب دست اول و معتبر هستند.
سماوی همچنین در موارد متعدد با عنوان «ضبط الغریب» به توضیح لغات یا وجه تسمیه‌ها پرداخته است.[۶]
چاپ‌ها
این کتاب، نخستین بار در سال ۱۳۴۱ق. در چاپخانه حیدریه نجف اشرف چاپ گردید.[۷] از سال ۱۳۴۱ق در نجف و ایران، مکرر به چاپ رسیده است، چاپ اخیر آن توسط مرکز تحقیقات سپاه پاسداران با تحقیق محمد جعفر طبسی انجام شده است.
ترجمه
ترجمه کتاب ابصار العین هم با استفاده از همین چاپ تحقیقی، توسط عباس جلالی و با عنوان «سلحشوران طف» در انتشارات زائر منتشر شده است.
همچنین عبدالرحیم عقیقی بخشایشی سه کتاب مقتل تسمیة من قتل مع الحسین، ابصار العین و نفثة المصدور را در یک کتاب، با عنوان «سه مقتل گویا در حماسه عاشورا» ترجمه کرده و به فارسی برگردانده است.
پانویس
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ش، ص۲۲،۲۴.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۱، ص۶۵
- ↑ ابصار العین فی انصار الحسین، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ش، ص۲۵.
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ش، ص۵-۱۰.
- ↑ ابصار العین فی انصار الحسین، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ سماوی، ابصارالعین، ۱۴۲۹ق، ص۲۵
منابع
پیوند به بیرون