الصحیح من سیرة الامام علی (کتاب)

الصحیح من سیرة الامام علی(ع)

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید جعفر مرتضی عاملی
موضوع	امام علی(ع)
سبک	تاریخ و سیره‌نگاری
زبان	عربی
مجموعه	۵۳ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	مرکز نشر و ترجمه آثار علامه محقق سید جعفر مرتضی عاملی

اَلصَّحیح مِنْ سیرَةِ الامام علی(ع) یا المُرتَضی من سیرة المُرتَضی کتابی در تاریخ زندگی امام علی(ع) است که توسط سید جعفر مرتضی عاملی (درگذشت ۱۴۴۱ق) در ۵۳ جلد تألیف شده است. او هدف از نگارش کتاب را معرفی همه ابعاد شخصیتی و زندگی امام علی(ع) بیان کرده و براساس سیر تاریخی مباحث تاریخی، اعتقادی، اخلاقی و سیاسی دوران زندگی امام علی(ع) را به تفصیل ارائه و بررسی کرده است.

به گفته نویسنده، الصحیح من سیره الامام علی(ع)، تاریخ‌نگاری صرف نیست؛ بلکه تحلیل و تفسیر موضع‌گیری‌ها و برخوردهای علی(ع) با اتفاقات و رویدادهای پیرامون او است. این کتاب دوره‌های مختلف زندگی امام علی(ع) را در بخش‌های مختلفی چون دوران حیات پیامبر اسلام(ص)، دوران بعد از رحلت پیامبر(ص) تا بیعت مردم با امام و دوران خلافت تقسیم کرده است. این کتاب در سال ۱۳۹۶ش جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را دریافت کرد.

دریافت جایزه کتاب سال ۱۳۹۶ش برای الصحیح من سیرة الامام علی(ع)

معرفی و جایگاه

الصحیح من سیرة الامام علی(ع) کتابی در تاریخ زندگی امام علی(ع) است و جنبه‌های مختلف شخصیتی او را از ولادت تا شهادت، مورد تحقیق و پژوهش قرار داده است. نام دیگر کتاب المُرتَضی من سیرة المُرتَضی است که توسط سید جعفر مرتضی عاملی متخصص تاریخ اسلام و سیره‌نگار شیعه، در ۵۳ جلد و ظرف مدت پنج سال (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲م) نوشته شده است.

الصحیح من سیرة الامام علی(ع) در سال ۱۳۹۶ش جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را در بخش سیره معصومان دریافت کرد. میرمحمدی نسبت به این انتخاب گفته است که این سید جعفر نیست که با کتاب سال بزرگ می‌شود، بلکه این کتاب سال است که با این موسوعه و علامه سیدجعفر مرتضی عاملی بزرگ‌تر از قبل خواهد شد و این نگاه نه به خاطر شخص سید جعفر بلکه برای اثری است که او به مردم ارائه کرد.

مؤلف

مقالهٔ اصلی: سید جعفر مرتضی عاملی

سید جعفر مرتضی عاملی (۱۳۶۴–۱۴۴۱ق) عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع، سیره‌نگار شیعی و از عالمان حوزه علمیه قم و لبنان. او در حوزه نجف و حوزه قم تحصیل کرد و توانست کتاب‌هایی در زمینه سیره اهل‌بیت(ع) تألیف کند. رسول جعفریان درباره جایگاه او معتقد است که نگارش تاریخ در قم معمول نبود تا اینکه سید جعفر مرتضی عاملی دانش تاریخ را در قم زنده کرد.

انگیزه تألیف

سید جعفر مرتضی العاملی، در مصاحبه‌ای انگیزه نگارش این کتاب را خلأ ناشناخته ماندن امام علی(ع) دانسته و عقیده دارد تاکنون کسی برای زندگی امام علی(ع) به صورت کامل و جامع کتابی ننوشته است. او هدفش را معرفی همه ابعاد شخصیتی و زندگی امام علی(ع) بیان کرد و نگاه تک بعدی را خیانت به اسلام می‌داند. البته او اذعان دارد که این کتاب هم کامل نیست؛ زیرا حضرت علی(ع) در همه زمینه‌ها حضور داشتند، بنابراین نوشتن ابعاد مختلف زندگی حضرت علی(ع) تلاش زیادی می‌طلبد که باید نویسندگان مسلمان برای شخصیت و زندگی و فعالیت‌های آن حضرت بنویسند. سید جعفر مرتضی در تعبیری معتقد است که هنوز الف امیر را ننوشته‌ و این کتاب ابتدا به ساکن سیره علی(ع) است.

ویژگی‌ها

به گفته نویسنده، الصحیح من سیره الامام علی(ع)، تاریخ‌نگاری صرف نیست؛ بلکه تحلیل و تفسیر موضع‌گیری‌ها و برخوردهای علی(ع) با اتفاقات و رویدادهای پیرامون او است. سید جعفر مرتضی، اصل مطرح کردن سیره امام علی را مهم می‌داند و علی(ع) یکی از بهترین الگوها برای زندگی شخصی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی معرفی می‌کند. او در نوشتن کتاب از کسی کمک نگرفته و آن‌را شخصا تألیف کرده است. منابع استفاده شده در نگارش کتاب را از کتب شیعیان و اهل‌سنت انتخاب کرده و با هر دو یکسان برخورد داشته است علی راد عقیده دارد که نویسنده کتاب باورمند است که بخشی از متون روایی و تاریخی شیعه از گزند غالیان مصون نبوده و با آگاهی از این آسیب‌ها، در استفاده از منابع، احتیاط و دقت را رعایت کرده‌ و مطالب غلوآمیز را نقد کرده است.

تفاوت سبک نگارش دو کتاب الصحیح

مؤلف پیشتر اثر دیگری در سیره پیامبر اکرم با نام الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص) در ۳۵ جلد نوشته است. رئیس مرکز نشر و ترجمه آثار سید جعفر مرتضی عاملی درباره علت حجیم‌تر شدن سیره امیرالمؤمنین را چند جهت بیان کرد:

1. اختلاف‌ها در سیره امام علی بسیار زیاد است ولی در حیطه مسائل مربوط به پیامبر(ص) حدود مسائل مشترکی بین شیعه و سنی وجود دارد. او علت این تفاوت را این دانسته که پس از شهادت حضرت امیر(ع) بسیاری از حاکمان جور و خلفا سعی کردند تا سیره امام علی را پنهان کنند.
2. سیره پیامبر به لحاظ اینکه اهل‌سنت ورود پیدا کرده بودند، سازماندهی وجود داشت و روایت‌ها و بخش‌های مختلف در جای خود قرار داشتند و دسترسی به آنها راحت‌تر بود. به عبارتی به داده‌های تاریخی زمان پیامبر آسان‌تر می‌توان دست یافت؛ اما سیره امام علی(ع) اینگونه نیست و آن در کتاب‌ها و منابع و مصادر مختلف به صورت پراکنده و دسته‌بندی نشده وجود دارد.
3. نویسنده با نگارش سیره پیامبر یک دوره تاریخی کامل را نوشت و همین سبب شد که در سیره امام علی مسائل پخته‌تر طرح بحث شوند. برخی مطالب اصلاح و برخی مسائل مبهم بیشتر بررسی شدند.
4. در این سیره مسائل اعتقادی پررنگ‌تر است؛ و همه اینها باید معالجه می‌شد.

محتوا و ساختار

سید جعفر مرتضی این کتاب را طبق سیر زمانی زندگی امام علی(ع) نوشته و مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. او اعتقاد دارد که تعیین سرفصل‌هایی مانند سیاست یا اخلاق امیرالمؤمنین(ع) و … صحیح نیست؛ بلکه باید از ابتدای زندگی نوشت تا اتفاقات تاریخی در بستر زمان خودش مورد بررسی قرار گیرد.

فهرست اجمالی مطالب

• بخش اول: علی(ع) در دوران حیات پیامبر(ص) که جلد یک تا نه را شامل شده است. برخی از مباحث مطرح شده در این بخش عبارتند از: نسب و ولادت علی(ع)، چگونگی اسلام آوردن، دعوت عشیره اقربین، هجرت پیامبر و در بستر پیامبر خوابیدن علی، عقد اخوت پیامبر با علی، جنگ‌های احد و خندق و خیبر، ماجرای رد الشمس، فتح مکه و بت‌شکنی علی، حدیث منزلت، حجة الوداع، روز غدیر، علی(ع) در سوره هل أتی، آیه تطهیر و حدیث کساء، مریضی و وفات پیامبر(ص).
• بخش دوم: از وفات پیامبر(ص) تا بیعت مردم که جلد ده تا هجده را شامل شده است. برخی از مباحث مطرح شده در این بخش عبارتند از: ماجرای سقیفه، ارث پیامبر(ص) و فدک، مصحف علی(ع)، شهادت حضرت زهرا(س)، قضاوت‌های علی(ع)، جنگ‌ها و فتوحات در زمان عمر، سیاست‌های خلفای سه‌گانه، قتل عثمان.
• بخش سوم: خلافت علی(ع) که جلد نوزده و بیست را شامل شده است. مباحث مطرح شده در این بخش عبارتند از: دلیل امتناع علی(ع) از خلافت، حوادث بیعت با علی(ع).
• بخش چهارم: حوادث بعد از بیعت با علی (ع) که جلد بیست تا سی را شامل شده است. برخی از مباحث مطرح شده در این بخش عبارتند از: سیره علی(ع) از زبان خودش، رفتار علی(ع) با کارگزارانش، علم و قضاوت‌های علی(ع)، برخی از موارد سؤال و جواب علی(ع) با غیر مسلمانان، مورادی که گفته شد لولا علی لهلک، برخورد با زنادقه و غالیان، برخورد با ناکثین، چگونگی رفتار علی(ع) با ام سلمه و عایشه، حرکت علی(ع) به ربذه و جنگ جمل.

چاپ و نشر

اولین دوره کتاب الصحیح من سیرة الامام علی(ع) در ۲۰ جلد و در سال ۱۳۸۸ش با حمایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و توسط انتشارات مؤسسه فرهنگی ولاء منتظر(عج) چاپ شد. بعد از آن مجلدات تکمیل و در ۵۳ جلد توسط مرکز نشر و ترجمه آثار علامه محقق سید جعفر مرتضی عاملی به چاپ رسید.