آل ابی‌طالب به افرادی اشاره دارد که تبار آنان به ابوطالب بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف، (درگذشته حدود ۶۱۹م) می‌رسد. ابوطالب، عموی پیامبر اسلام(ص) و پدر علی بن ابی طالب(ع)، امام اول شیعیان و جعفر بن ابی طالب بود. این دو مشهورترین شخصیت‌های این خاندان هستند.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | خاندان ابوطالب، بنی ابی طالب، طالبیین و بنی هاشم طالبی |
| وجه نام‌گذاری | منسوب به ابو طالب |
| منشعب از | بنی هاشم |
| صدر خاندان | ابوطالب |
| خاستگاه | مکه |
| مذهب | شیعه |
| زمان اسلام آوردن | صدر اسلام |
| مکان استقرار | مکه، مدینه، سوریه، لبنان، عراق، مصر و ایران |
| شخصیت‌ها | |
| مشاهیر | امام علی (ع)، جعفر بن ابی‌طالب، عقیل بن ابی‌طالب |
اطلاعات کلی
آل ابی طالب، به خاندان ابوطالب بن عبدالمطلب گفته می‌شود. در کتاب‌های رجال و تاریخ و انساب، از این خاندان با عناوین گوناگونی یاد شده است: بنی ابی طالب، طالبیّین و بنی هاشم طالبی، در مقابل بنی هاشم عباسی.[۱] این خاندان مَکّی الاصل بوده، اما بعدها افرادی از آن در مدینه، سوریه، لبنان، عراق، مصر و ایران و دیگر سرزمین‌ها ساکن شده‌اند.[۲]
پسران ابوطالب
بر اساس گزارش ابن جوزی در تذکرة الخواص، ابوطالب چهار پسر به نام‌های طالب، عقیل، جعفر و علی(ع) و دو دختر به نام ام هانی (فاخِته) و جُمانَه داشته است.[۳] در برخی منابع، رَیْطَه (أسماء) نیز دختر او دانسته شده است. همه فرزندان ابوطالب از فاطمه بنت اسد متولد شده‌اند. گفته شده وی فرزند دیگری به نام «طلیق» از همسری به اسم «عَلَّه» داشته است.[۴] پسران ابوطالب به ترتیب تولد عبارتند از:
- طالب بن ابی‌طالب، بزرگترین فرزند ابوطالب که از زندگی وی آگاهی دقیقی در دست نیست. وی در جنگ بدر با اجبارِ مشرکان حضور داشت و بنابر قولی پس از شکست خوردن قریش ناپدید شد.[۵] او فرزندی نداشته است.[۶]
- عَقیل بن ابی طالب، (درگذشته ۶۰ق)، عالم به انساب قریش و یکی از چهار داور و حَکَم مشهور عرب و راوی حدیث است.[۷] با اکراه در جنگ بدر علیه مسلمانان شرکت کرد و اسیر شد و با فدیهای که عموی او عباس پرداخت، آزاد شد و به گفتۀ ابن قتیبه بلافاصله پس از آزادی مسلمان شد.[۸] برخی دیگر، مسلمان شدن وی را پیش از صلح حُدیبه، یا در فتح مکه دانسته‌اند.[۹] منابع تاریخی، بیش از ۲۰ فرزند برای عقیل برشمرده‌اند[۱۰] که از آن میان، مسلم بن عقیل در جریان قیام عاشورا در کوفه شهید شد و همچنین چهار تن دیگر از فرزندان عقیل یعنی عبدالله اکبر، عبدالرحمن، جعفر اکبر و محمد، در کربلا شهید شدند.[۱۱] از مسلم بن عقیل نیز دو فرزند به نام‌های محمد و عبدالله در کربلا شهید شدند.[۱۲] نسل عقیل، تنها از طریق محمد ادامه یافت. چنانکه بنی مرقوع در طبرستان، بنی همام و بنی غلق در نُصَیبین، فرزندان ابن قرشیه در مصر، بنی عقیل در یمن و قم و اصفهان و فسا و کوفه و بنی اوقص در کرمان و طبرستان و خراسان از بازماندگان او دانسته شده‌اند.[۱۳]
- جعفر بن ابی‌طالب (درگذشته ۸ق) مشهور به ذوالجناحین و ذوالهجرتین و جعفر طیار، ۱۰ سال از امام علی(ع) بزرگ‌تر و ۱۰ سال از عقیل کوچک‌تر بود. او به همراه همسرش اسماء بنت عمیس مسلمان شد و ریاست مسلمانان مهاجر به حبشه را به عهده گرفت و روز فتح خبیر به مدینه بازگشت. وی سی و دومین کسی بود که مسلمان شد و نخستین یا دومین فرمانده سپاه اسلام در جنگ موته دانسته شده و در همان جنگ به شهادت رسید.[۱۴]
از جعفر بن ابی طالب هشت فرزند پسر باقی ماند که از آن میان محمدِ اکبر در جنگ صفین با عموی خود علی بن ابی طالب(ع) بود و به شهادت رسید و همچنین عون و محمدِ اصغر در کربلا از فرزندان عبدالله بن جعفر شهید شدند. [۱۵]نسل جعفر از طریق عبداللهِ اکبر ادامه یافت. خاندان جعفر بن ابی طالب بعدها به شاخه‌های متعدد تقسیم شد و در حجاز، عراق، مصر، دمشق، مغرب، هرات، بلخ، بخارا، اصفهان، اهواز، آذربایجان، گرگان، طبرستان، قزوین، کرمان و شوشتر سکونت داشته‌اند.[۱۶] - علی بن ابی طالب(ع) (۲۳ قبل از هجرت - ۴۰ق)، امام اول شیعیان، صحابی، راوی، پسرعمو و داماد پیامبر اکرم(ص)، کاتب وحی، اولین مسلمان و چهارمین خلیفه از خلفای راشدین نزد اهل سنت است. وی همسر حضرت فاطمه(س) ، پدر و جد ۱۱ امام شیعه است. هنگامی که قریش قصد کشتن پیامبر (ص) را داشتند، او در ماجرای لیلة المبیت در بستر پیامبر خوابید تا دشمنان گمراه شوند و بدین طریق پیامبر(ص) مخفیانه هجرت کرد.[۱۷] پیامبر (ص) عقد اخوت خود را با وی بست.[۱۸] تمام سادات فرزندان حضرت فاطمه(س)، از نسل امام علی(ع) هستند.[۱۹]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۱، ص۹۴؛ طوسی، الفهرست، ۱۳۵۱ش، ص۱۹۱-۱۹۲؛ نخجوانی، تجارب السَّلَف، ۱۳۵۷ش، ص۱۰۸؛ بغدادی، سبائک الذهب، ۱۴۰۶ق، ص۳۱۵، ۳۲۳، ۳۲۴.
- ↑ ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۳۲-۳۵.
- ↑ ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۷.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ۱۴۱۰ق،ج ۱، ص۱۲۱، ۱۲۲. سایت جامع السنه وشروحههاhttps://hadithportal.com/index.php?show=book&book_id=802
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۱، ص۱۲۱.
- ↑ ابن کلبی، جمهرة النسب، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م، ص۱۲۰.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابة، ۱۳۴۲ش، ج۳، ص۴۲۳-۴۲۴.
- ↑ ابن قتیبة، المعارف، ۱۹۶۰م، ص۱۵۶.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۶۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۴۲؛ زبیری، نسب قریش، ۱۹۵۱م، ج۳، ص۸۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۶۹، ۷۱.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۷۰، ۷۷.
- ↑ زبیری، نسب قریش، ۱۹۵۱م، ص۸۴.
- ↑ ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۳۲-۳۵.
- ↑ ابن کلبی، جمهرة النسب، ۱۴۰۳ق،، ص۱۲۹-۱۳۰؛ ابن هشام، السیرة النبویة، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۷۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۱، ص۱۲۱؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م، ص۲۰۵.
- ↑ سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص ۷۲.
- ↑ زبیری، نسب قریش، ۱۹۵۱م، ص۸۰-۸۳؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م، ص۲۰۷، ۲۰۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۴۳؛ ابن اثیر، اسد الغابة، ۱۳۴۲ش، ج۲، ص۲۸۷؛ ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۳۶-۵۷؛ بغدادی، سبائک الذهب، ۱۴۰۶ق، ص۳۲۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۵۹.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص١۶۲.
- ↑ منشاءسیادت سادات پرسمان دانشگاهیان.
منابع
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، قم، منشورات مکتبة آیة الله المرعشی، ۱۴۰۴ق.
- ابن اثیر، عزالدین، اسدالغابه، تهران، المکتبه الاسلامیه، ۱۳۴۲ش.
- ابن جوزی، یوسف بن قزواغلی، تذکرة الخواص من الأمّة فی ذکر الخصائص الأئمة، قم، المجمع العالمی لاهل البیت، ۱۴۲۶ق.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر، بی تا.
- ابن عنبه، احمدبن علی، عمدة الطالب، نجف، المطیعه الحیدریه، ۱۳۸۰ق.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، مصر، دارالکتب، ۱۹۶۰م.
- ابن کلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، به کوشش عبدالستاراحمد فرّاج، کویت، مطبعه حکومه الکویت، ۱۴۰۳ق.
- ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش سقا ابیاری شلبی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا.
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، قم، انتشارات الشریف الرضی، ۱۴۲۱ق.
- امینی، عبدالحسین، الغدير في الكتاب و السنة و الأدب، قم، مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- بغدادی، سویدی، محمد امین، سبائک الذهب فی معرفة العرب، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۶ق.
- بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۳۹۴ق.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
- زبیری، مصعب بن عبدالله، نسب قریش، به کوشش لوی پروونسال، قاهره، دارالمعارف، ۱۹۵۱م.
- طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، دانشگاه مشهد، ۱۳۵۱ش.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- نخجوانی، هندوشاه، تجارب السلف، به کوشش عباس اقبال، تهران، طهوری، ۱۳۵۷ش.
- منشاءسیادت سادات، پرسمان دانشگاهیان، تاریخ درج مطلب: ۵ مرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ش.
- سایت جامع السنه وشروحهها؛https://hadithportal.com/index.php?show=bab&bab_id=29&chapter_id=1&book=802&sub_idBab=0&f=0&e=206
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دائرة المعارف بزرگ اسلامی