الاخبار الدخیلة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | محمدتقی شوشتری |
| موضوع | کلام |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مکتبة الصدوق |
اَلْاَخْبارُ الدَّخیلَة کتابی به زبان عربی تألیف شیخ محمدتقی شوشتری (متوفای ۱۳۷۴ش) در موضوع جعل و تحریف حدیث و احادیث جعلی(موضوعه). این کتاب، در ابتدا دارای یک جلد اصلی بود و سپس سه جلد مستدرک به آن افزوده شد. باب نخست آن به بررسی احادیث تحریف‌شده و باب دوم آن به شناخت احادیث موضوعه اختصاص یافته است. شوشتری در باب سوم، به نقد و بررسی ادعیه پرداخته و آن را در دو بخش دعاهای مأثوری که تحریف شده و دعاهای ساختگی سامان داده است.
درباره مؤلف
محمدتقی شوشتری (۱۲۸۱ش در نجف-۱۳۷۴ش در شوشتر) معروف به علامه شوشتری از علمای شیعه امامی در قرن چهاردهم هجری شمسی است. از مشهورترین آثار او کتاب قاموس الرجال است.
سخن شوشتری درباره نام کتاب
وقتی از شیخ شوشتری می‌پرسند: برخی نظرشان این است که شما در این کتاب، اخبار تصحیف‌شده را جمع‌آوری کرده‌اید، اما نام کتاب این‌گونه است که همه روایات جعلی است، در پاسخ می‌گوید: همه‌جور خبری در آن بوده است، اخباری که اصل‌شان درست است و تصحیف شده‌اند؛ اخبار دیگری هم هست که از آن کتاب به سادگی پیدا می‌شود.[۱]
تاریخ نگارش
تألیف جلد اول کتاب، در سال ۱۳۶۹ق به پایان رسیده است و از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ق، جلد دوم و از آن سال تا ۱۴۰۱ق جلد سوم در دست گردآوری و تدوین بوده و جلد چهارم آن پس از سال ۱۴۰۱ق تدوین شده و همچون سه جلد دیگر در تهران به سعی و اهتمام علی‌اکبر غفاری انتشار یافته است.[۲]
انگیزه تألیف
علامه شوشتری به هنگام کار درباره حدیث با اشکال‌ها و ناهماهنگی‌هایی در کتاب‌های وسائل الشیعة، من لایحضره الفقیه، تهذیب و استبصار رو‌به‌رو شد که او را به تألیف کتاب الاخبار الدخیلة واداشت. این بود که تألیف کتاب را همان زمان شروع کرد، به این معنا که در این اخبار دقت کرده و وضعیت روایات را روشن ساخت. مثلاً این خبر، نادرست است و یا آن خبر، محرَّف نقل شده و درستش این است. وی همه کتاب را به این سبک نوشت.[۳]
ساختار
کتاب با مقدمه مختصری از فرزند مؤلف آغاز شده است. مطالب کتاب در سه باب کلی تنظیم شده که هر کدام دارای چندین فصل است. مؤلف در باب نخست کتاب، به بررسی احادیث تحریف شده و در باب دوم آن به شناخت احادیث موضوعه(جعلی و ساختگی) پرداخته است. شوشتری در باب سوم، به نقد و بررسی ادعیه پرداخته و آن را در دو بخشِ ادعیه تحریف‌شده و ساختگی سامان داده است.[۴]
ابواب
- باب اول: در احادیث تحریف شده، و دارای دوازده فصل:
- فصل اول: حدیث‌هایی که ضرورت مذهب تشیع به تحریفشدنشان گواهی می‌دهد.
- فصل دوم: حدیث‌هایی که تاریخ، به تحریف شدن آن‌ها گواهی می‌دهد.
- فصل سوم: حدیث‌هایی که اسلوب سخن و طرز جمله بندی، به تحریفشدنشان گواهی می‌دهد؛ به عبارت دیگر قرینه‌های تحریف، در خودشان وجود دارد.
- فصل چهارم: حدیث‌هایی که به علت به هم درآمیختن تحریف شده است.
- فصل پنجم: حدیث‌هایی که به سبب تشابه رسم الخط یا اندکی افتادگی تحریف شده است.
- فصل ششم: حدیث‌هایی که به علت شامل بودن بر دو امر متقابل تحریف شده است.
- فصل هفتم: حدیث‌هایی که سند آن‌ها تحریف شده است.
- فصل هشتم: حدیث‌هایی که به علت نقل به معنا شدن تحریف شده است.
- فصل نهم: حدیث‌هایی که قسمتی از آن‌ها افتاده و موجب تحریف گردیده است.
- فصل دهم: حدیث‌هایی که به سبب عدم دقت در سند یا متن آن‌ها تحریف شده است.
- فصل یازدهم: حدیث‌هایی که در آن‌ها کلام راوی یا مؤلف کتاب با کلام معصوم (اصل خبر) در آمیخته و موجب تحریف گردیده است.
- فصل داوزدهم: حدیث‌هایی که به سبب درآمیختن حاشیه‌ها با متن، دچار تحریف گشته است.
- باب دوم: در احادیث جعلی و دروغین، و دارای چهار فصل است:
- فصل اول: خبرهای کسانی که ادعای رؤیت امام زمان (عج) را کرده‌اند.
- فصل دوم: خبرهایی که در آن‌ها به دروغ، تفسیری را به امام حسن عسکری(ع) نسبت داده‌اند.
- فصل سوم: حدیث‌هایی که از روی غرض‌ورزی، در آن‌ها کم و زیاد شده و یا شماری از واژگانش دگرگون شده است.
- فصل چهارم: احادیث گوناگون پراکنده.
- باب سوم: در باب نیایش‌‌ها و دعاها و دارای دو فصل:
- فصل اول: دعاهای تحریف‌شده
- فصل دوم: دعاهای جعلی و ساختگی.[۵]
نقدها
درباره پاره‌ای از محتواهای کتاب الاخبار الدخیله نقدهایی صورت گرفته است. به عنوان نمونه علامه طهرانی درباره دعای معروف ماه رجب (اللهم انی اسألک بمعانی جمیع...) که در الاخبار الدخیله به شدت مجعول خوانده در کتاب الله شناسی رساله مستقلی نوشته و به دفاع از دعای مذکور پرداخته و نظرات شوشتری را غیر کارشناسانه دانسته وگفته است: چون عمق مسأله توحید برای بسیاری از غیر متعمّقین در مباحث توحیدی و حکمت الهی روشن نشده است دربرخورد با برخی مضامین عمیق توحیدی بر اساس سنجش با میزان فکری و سطح علمی خود دست به تکفیر می‌زنند و آن حقائق را کفر محض می‌دانند در حالی که این دعاها را اساطین مذهب می‌خوانده‌اند و می‌خوانند و کفر دانستن این فقرات مستلزم تکفیر افرادی مانند شیخ طوسی و شیخ کفعمی و سید ابن طاووس و علاّمۀ مجلسی خواهد شد که آن را در کتب خود آورده و تلقّی به قبول کرده‌اند. طهرانی نیز افزوده است که اگر ما در هر فنّ و مسأله‌ای که در خور صلاحیت ما نیست وارد نشویم و علم آن را به اهلش واگذاریم و یا چون بسیاری از علماء و بزرگان، حقیقتش را به راسخین در علم و ائمّۀ طاهرین ارجاع دهیم بهتر است.[۶]
چاپ
الاخبار الدخیلة با تحقیق علی‌اکبر غفاری در مکتبة الصدوق در تهران چاپ شده است.
پانویس
منابع
- شوشتری، محمدتقی، الاخبار الدخیلة، تهران، مکتبة الصدوق.
- جلالی، عبدالمهدی، سیری در کتاب «الاخبار الدخیلة» (درآمدی بر تحقیق در اسباب و معیارهای بازنگری و پالایش حدیث)، علوم حدیث، پاییز ۱۳۷۶ - شماره ۵.
- کیهان فرهنگی، آیت‌الله علامه حاج شیخ محمدتقی شوشتری رجالی عظیم معاصر، فروردین ۱۳۶۴ - شماره ۱۳.