الکنی و الالقاب (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ عباس قمی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۵۷ق |
| موضوع | رجال |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۳ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | کتابخانه صدر |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۷ق |
اَلْکُنیٰ وَ الْاَلْقاب کتابی به زبان عربی در سه جلد تألیف شیخ عباس قمی (درگذشت ۱۳۵۹ق). وی در این کتاب، به معرفی علمای مشهور شیعه و سنی و بسیاری از شعرا، ادبا و امرای نامدار پرداخته است. محدث قمی در خلال معرفی اشخاص، به نکات ادبی، اخلاقی، علمی و اشعار و لطایف هم اشاره می‌کند. این کتاب با عنوان مشاهیر دانشمندان اسلام به فارسی ترجمه شده و پژوهش‌هایی هم پیرامون آن صورت گرفته است.
معرفی نویسنده
عباس بن محمدرضا قُمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدّث قمی عالم شیعه قرن چهاردهم قمری است. او محدّث، مورخ و خطیب بود. مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال از مشهورترین تألیفات اوست. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ ق در نجف درگذشت و در حرم علی بن ابی‌طالب(ع) دفن شد.
روش مؤلف
چنانکه محدث قمی در مقدمه الکنی و الالقاب نوشته در این کتاب به حالات مهم علمای شیعه و سنی، شعرا و همچنین ادبا و اُمَرایی که به کنیه یا لقب شهرت داشتند، بسنده کرده است. همچنین به فواید مهم علمی، ضبط دقیق نام افراد و اشعار فارسی توجه داشته و کسانی که به اسم مشهور بودند را هم آورده است.[۱] به گفته محمدهادی امینی در مقدمه تحقیق کتاب، شیخ عباس قمی در نگارش این کتاب از ۲۳۵ منبع استفاده کرده است.[۲]
تاریخ نگارش و محتوا
شیخ عباس قمی، الکُنی و الالقاب را در سال ۱۳۵۷ق در بعلبک و دو سال قبل از وفاتش نوشته است.[۳] به گفته آیت‌الله شبیری زنجانی، این کتاب به تحریر میرزا محمدعلی اردوبادی بوده است؛ اُردوبادی، مطالب و محتوای کتاب را به قلم خود به تحریر درآورد و شرط کرد که نامی از او به میان نیاید.[۴]
تعداد افرادی که در کتاب ذکر شده‌اند، ۱۵۳۸ نفر هستند.
- باب اول: افرادی که با «اَبْ» شروع شده (۱۹۸ نفر)
- باب دوم: افرادی که با «اِبْن» شروع شده (۵۳۰ نفر)
- باب سوم: افرادی که با «نَسَب و لَقَب» شروع شده (۸۱۰ نفر).[۵]
رموز کتاب
مؤلف اثر، هنگامی که از برخی کتب نام می‌برد، از آنها به صورت رمزی استفاده می‌کند.
- ض: (ریاض العلماء اثر میرزا عبدالله افندی)
- ق: (قاموس المحیط اثر مجدالدین فیروزابادی)
- جش: (رجال النجاشی اثر احمد بن علی نجاشی)
- جع: (جامع الرواة اثر محمد بن علی اردبیلی)
- ست: (الفهرست اثر شیخ طوسی)
- سف: (سفینة البحار اثر محدث قمی)
- صه: (خلاصة الاقوال اثر علامه حلی)
- ضا: (روضات الجنات اثر سید محمد باقر خوانساری)
- عس: (تاریخ الشام اثر ابن عساکر دمشقی)
- قب: (المناقب اثر ابن شهر آشوب)
- کا: (وفیات الاعیان اثر ابن خلکان)
- کش: (رجال الکشی اثر محمد بن عمر الکشی)
- ما: (الاَمالی اثر شیخ طوسی)
- مس: (مجالس المؤمنین اثر قاضی نورالله تستری)
- مل: (أمل الآمل اثر شیخ حرعاملی)
- یب: (تهذیب الاحکام اثر شیخ طوسی)
- عین: (اعیان الشیعة اثر سید محسن امین).[۶]
ترجمه و چاپ
«مشاهیر دانشمندان اسلام»، عنوان ترجمه فارسی الکُنی و الالقاب است که محمدجواد نجفی، محمدباقر کمره‌ای و محمد شریف‌رازی هر یک از مجلدات آن را به انجام رساندند و در سال ۱۳۵۰ش در تهران و کتابفروشی اسلامیه به چاپ رسیده است.
چاپ‌های کتاب هم از این قرار است:
- صیدا، تصحیح سید حسن لواسانی نجفی، مطبعة العرفان، ۱۳۵۷ق.
- نجف، مطبعة الحیدریه، ۱۳۷۶ق و ۱۳۸۹ق
- تهران، کتابخانه صدر، ۱۳۹۷ق.
- قم، جامعه مدرسین، ۱۴۲۵ق برابر ۱۳۸۴ش.[۷]
سید محمدرضا حسینی اعرجی حائری (درگذشت ۱۳۷۹ش) از عالمان کربلا، تتمه‌ای برآن نگاشته و نام آن را «بقایا الاطیاب فی تتمة الکنی و الالقاب» (نام دیگر: حدائق الشریعة فی تراجم علماء الشیعة) گزارده است. او تنها به زندگی‌نامه علمای شیعه پرداخته و کنیه و القاب در آن رعایت نشده است. نسخه عکسی این اثر در مرکز احیای تراث اسلامی نگهداری می‌شود.[۸]
پانویس
منابع
- کنگره بزرگداشت، محدث ربانی، نور مطاف، قم، ۱۳۸۹ش.
- قمى، عباس، الكنى و الالقاب، تهران، مكتبه صدر. ۱۳۹۷ق.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، ۱۳۹۴ش.