هدیة الزائرین و بهجة الناظرین (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ عباس قمی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۲۲ق |
| موضوع | زیارات چهارده معصوم |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه جهانی سبطین |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۳ش |
هَدیّةُ الزّائرین وَ بَهْجَةُ النّاظرین کتابی مشتمل بر زیارات چهارده معصوم(ع)، مقامات و قبور عالمان در مشاهد و اعمال ماه‌ها، هفته‌ها و شبانه‌روز تألیف شیخ عباس قمی که به سال ۱۳۲۲ق در کربلا و به زبان فارسی نگاشته است. قمی، این اثر را بر اساس جغرافیای مناطق زیارتی تنظیم و موقعیت اماکن زیارتی و اطلاعات پیرامون آن را نیز گزارش کرده است.
مؤلف
عباس بن محمد رضا قُمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدث قمی، از علمای شیعه در قرن چهاردهم قمری است. وی در دروس سید محمد کاظم طباطبائی یزدی، میرزا حسین نوری، میرزا محمدتقی شیرازی، سید حسن صدر کاظمی و سید ابوالحسن نقوی لکنهوئی شرکت کرد و در علم حدیث و تاریخ و نیز در فن وعظ و خطابه صاحب جایگاه بود. شیخ عباس قمی صاحب تألیفات بسیاری است که مشهور‌ترین آن‌ها عبارتند از: مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم علی بن ابیطالب(ع) دفن شد.
نام کتاب
از این اثر با نام «هدیة الزائرین فی تعیین مراقد الائمة الطاهرین(ع)» نیز نام برده شده،[۱] اما سید محسن امین در اعیان الشیعه، نام کتاب را «هدیة الزائرین و بهجة الناظرین» ذکر می‌کند.[۲] آقا بزرگ تهرانی هم در الذریعه، با همین نام یاد کرده و آن را کتاب خلاصه و جامعی دانسته که عامه مردم می‌توانند به هر مقدار که احتیاج به اعمال دارند از آن بخوانند.[۳]
انگیزه نگارش
محدث قمی در مقدمه کتاب، بهترین زاد و توشه را، پس از انجام واجبات و ترک محرمات، تمسک به اهلبیت(ع)می‌داند. وی زیارت و آداب آن را از جمله اعمال خیریه در سفر آخرت می‌داند و نگارش این اثر را در اجابت تقاضای مشهدی عباسعلی خیام تبریزی از مؤمنان و دوستداران اهلبیت و به علت نبود مجموعه زیارت حجج طاهرین و آداب و وظایف زائرین و همچنین نبود اعمال ماه‌ها و هفته‌ها در قالب کتابی خاص ذکر می‌کند.[۴]
تاریخ تألیف
مؤلف در پایان کتاب، تاریخ اتمام را روز پنجشنبه ۳ ربیع الاول ۱۳۲۲ق در کربلا یادداشت نموده است.[۵]
محتوا
محدث قمی، این مجموعه را در یک مقدمه و چهارده باب مرتب ساخته است:
- مقدمه: در آداب سفر
- باب اول: در آداب زیارت
- باب دوم: درباره زیارت امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) در کاظمین
- باب سوم: درباره زیارت ائمه سامرا
- باب چهارم: درباره زیارت مختصه و مطلقه سید الشهداء
- باب پنجم: درباره زیارت علی(ع)، اعمال مسجد کوفه، زیارت مسلم بن عقیل، مساجد سهله و صعصعه
- باب ششم: در بیان فضیلت و چگونگی زیارت رسول خدا(ص) و فاطمه زهرا(س)، ائمه بقیع و اعمال حاجیان در مکه و مدینه
- باب هفتم: درباره زیارت حضرت امام رضا(ع) در مشهد
- باب هشتم: درباره زیارات جامعه، زیارت از راه دور و زیارت وداع
- باب نهم: صلوات بر ائمه و نماز هدیه و توسل به آنان
- باب دهم: زیارت انبیا، امامزادگان، قبور مؤمنان و اصحاب ائمه
- باب یازدهم: اعمال ماه‌های سال و ایام متبرکه
- باب دوازدهم: اعمال عید نوروز
- باب سیزدهم: در اعمال پنجشنبه و جمعه و مختصری از ایام هفته
- باب چهاردهم: در اعمال هر روز و هر شب.[۶]
- نخستین مطلب کتاب نکاتی درباره آداب سفر است که با اشاره به روزهایی که سفر درآنها خوب یا بد است شروع شده است.[۷]مطلب پایانی کتاب درباره آداب نافله صبح و ختم کتاب یادآوری این مطلب است که پس از خواندن نمازهای شب خواندن سوره‌های قدر و توحید و گفتن ذکر صلوات و دعای سی و دوم صحیفه سجادیه مستحب است.[۸]
- محدث قمی فصل دوم از باب دهم کتاب را به قبور امام زادگان عالی مقام اختصاص داده است و در همین باب پس از ذکر نام برخی ازامام زادگان مانند موسی مبرقع در قم و حضرت عبدالعظیم در تهران به مرقد زینب کبری در شام اشاره‌ای کرده و زیارت نامه‌ای نیز برای او نقل کرده است که مضامینش همان مضامین موجود در زیارتنامه حضرت معصومه است و فقط به جای این فراز: السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ؛ آمده است: السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ امیرالمؤمنین عَلیِّ بن ابی طالبٍ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَبَرَکاتُهُ[۹]
چاپ
انتشارت مؤسسه جهانی سبطین در قم در سال ۱۳۸۳ش، این کتاب را منتشر کرده است.[۱۰]
پانویس
- ↑ رفاعی، معجم المطبوعات العربیة فی ایران، ص۳۴۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه،تحقیق سیدحسن امین، ج۷، ص۴۲۵.
- ↑ تهرانی، الذریعه،۱۴۰۸ق، ج۲۵، ص۲۰۹.
- ↑ قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۱۰-۱۳.
- ↑ محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۰۹.
- ↑ قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۱۴-۲۲.
- ↑ قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۲۳.
- ↑ قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۷۱۹.
- ↑ قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۴۵۷.
- ↑ هدیة الزّائرین و بهجة النّاظرین (هدیه زائر)، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه جهانی سبطین.
منابع
- قمی، عباس، هدیه الزائرین و بهجة الناظرین، قم، مؤسسه جهانی سبطین، ۱۳۸۳ش.
- کنگره بزرگداشت، محدث ربانی، نور مطاف، قم، ۱۳۸۹ش.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقیق و تخریج حسن الامین، بیروت، دارالتعارف.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء.
- رفاعی، عبدالجبار، معجم المطبوعات العربیة فی ایران، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- هدیة الزّائرین و بهجة النّاظرین (هدیه زائر)، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه جهانی سبطین، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۳۹۹ش.